17
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ yu kúu ña ndo̱ꞌo ta̱Pablo xíꞌin ta̱Silas ñoo Tesalónica
Ta saá ta̱Pablo xíꞌin ta̱Silas ni̱yaꞌa na ñoo Anfípolis ta ni̱yaꞌa na ñoo Apolonia, ta saá ni̱xaa̱ na ñoo Tesalónica no̱o̱ yóo ñii veꞌe ño̱ꞌo sinagoga no̱o̱ nákutáꞌan najudío ña sakuáꞌá na to̱ꞌon Ndios. Ta nda̱tán kéꞌé ta̱Pablo ndiꞌi saá ki̱vi̱ yi̱i̱ ña nákindée najudío, ni̱xa̱ꞌa̱n ra ni̱ki̱ꞌvi ra ini veꞌe ño̱ꞌo sinagoga. Ta saá ñii ñii ki̱vi̱ yi̱i̱ ña u̱ni̱ semana, ta̱Pablo ni̱ki̱ꞌvi ra nda̱to̱ꞌon ra xíꞌin ni̱vi na na̱kutáꞌan veꞌe ño̱ꞌo yóꞌo, sa̱náꞌa káxín ra na xa̱ꞌa̱ to̱ꞌon Ndios ña ni̱taa na xi̱na̱ꞌá. Ta̱Pablo na̱ndaxin ra to̱ꞌon Ndios yóꞌo no̱o̱ na, káchí ra saá:
―To̱ꞌon Ndios ña ni̱taa naprofeta xi̱na̱ꞌá, káchí ña xa̱ꞌa̱ ta̱a ta̱ kúu Cristo, ta̱a ta̱ tiꞌví Ndios ña saka̱ku ra ni̱vi. Ta naprofeta yóꞌo káꞌa̱n káxín na ndí ta̱a ta̱ kúu Cristo xíni̱ ñóꞌó kivi̱ ra, ta saá nataku̱ ra. Ta vitin yi̱ꞌi̱ káꞌa̱n ndoso i̱ no̱o̱ ndó ndí ta̱Jesús, ta̱a ta̱ ndáto̱ꞌon i̱ xíꞌin ndó xa̱ꞌa̱, ndixa kúu ra Cristo, ta̱a ta̱ xi̱ndati yó ña tiꞌví Ndios kixaa̱ ra ñoyívi ―káchí ta̱Pablo xíꞌin ni̱vi yóꞌo na kúu na nákutáꞌan veꞌe ño̱ꞌo sinagoga.
Ta sava najudío na xíni̱ so̱ꞌo yóꞌo, ka̱ndixa na to̱ꞌon ña nda̱to̱ꞌon ta̱Pablo xíꞌin na xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús, ta ki̱xáꞌá na ndíko̱n na yichi̱ ta̱Jesús ñii káchí xíꞌin ta̱Pablo ta xíꞌin ta̱Silas. Ta kua̱ꞌa̱ ní nagriego na xa kísa to̱ꞌó Ndios, ka̱ndixa na to̱ꞌon ña ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Pablo xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús, ta ki̱xáꞌá na ndíko̱n na yichi̱ ra. Ta kua̱ꞌa̱ ní náñaꞌa̱ ná kúu ná ndíso chiño xíꞌin chiño náꞌno ñoo yóꞌo, ka̱ndixa ná ta̱Jesús ta ki̱xáꞌá ná ndíko̱n ná yichi̱ ra. Ta sava najudío na ni̱‑xiin kandixa ta̱Jesús, ki̱xáꞌá na kísa kuíni̱ na xíni na ta̱Pablo xíꞌin ta̱Silas. Najudío yóꞌo na̱kaya na sava nata̱a na kúu navago na o̱n váꞌa, ta chu̱ꞌu na nayóꞌo ña sasaa̱ na ini ni̱vi xa̱ꞌa̱ ña sakaku na kua̱chi káꞌno ñoo yóꞌo. Ta ñii síso̱ ndáꞌyi nata̱a yóꞌo ki̱xaa̱ na veꞌe ta̱Jasón nándukú na ta̱Pablo xíꞌin ta̱Silas, chi kóni na tiin ñaꞌá na ta tava ñaꞌá na ña kuñoo na naapóstol yóꞌo no̱o̱ ni̱vi na kúu na sáa̱ ini xíni ñaꞌá. Ta ni̱‑naníꞌi na ta̱Pablo ni ta̱Silas, ta saá ti̱in na ta̱Jasón xíꞌin inka̱ ni̱vi na kándixa ta̱Jesús, ta ta̱va na nayóꞌo, ta ño̱o ñaꞌá na no̱o̱ nachiño ñoo yóꞌo. Ta saá nata̱a o̱n váꞌa yóꞌo ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin nachiño, káchí na saá:
―Nayóꞌo kúu na xa sa̱kaku kua̱chi ndiꞌi saá ñoo ñoyívi yóꞌo. Ta vitin ki̱xaa̱ na ñoo yó yóꞌo. Ta ta̱Jasón yóꞌo va̱ꞌa na̱kiꞌin ra na, ta ta̱xi ra ña kíndo̱o na veꞌe ra. Ta ta̱Jasón xíꞌin ndiꞌi na nátaꞌan xíꞌin ra ndíso na kua̱chi chi yáꞌa ndoso na no̱o̱ nda̱yí ta̱rey César, ta̱káꞌno no̱o̱ yó, chi nayóꞌo káchí na ndí yóo inka̱ rey ta̱ kúu ta̱Jesús, ta̱a ta̱káꞌno no̱o̱ na ―káchí nata̱a o̱n váꞌa yóꞌo, táxi na kua̱chi xa̱ꞌa̱ ta̱Jasón ta xa̱ꞌa̱ na nátaꞌan xíꞌin ra.
Ta saá, xa̱ꞌa̱ ña xi̱ni̱ so̱ꞌo na to̱ꞌon yóꞌo, ki̱xáꞌá ndíꞌi ní ini nachiño ta ñii ki̱ꞌva saá ndíꞌi ní ini ni̱vi ñoo yóꞌo. Ta saá nachiño xa̱ꞌnda chiño na no̱o̱ ta̱Jasón ta no̱o̱ na nátaꞌan xíꞌin ra, ña chaꞌvi na si̱ꞌún xa̱ꞌa̱ ña ko̱ꞌo̱n ndíka̱ na. Ta ndi̱ꞌi cha̱ꞌvi na si̱ꞌún yóꞌo, ta saá kua̱ꞌa̱n ndíka̱ na.
To̱ꞌon yóꞌo káꞌa̱n ña ta̱Pablo xíꞌin ta̱Silas
ni̱ka̱ꞌa̱n ndoso na to̱ꞌon Ndios no̱o̱ ni̱vi ñoo Berea
10 Ta saá ta xa ñoó kúu ña, ta ni̱vi na kándixa ta̱Jesús ti̱ꞌví na ta̱Pablo xíꞌin ta̱Silas kua̱ꞌa̱n na ñoo Berea. Tá ni̱xaa̱ na ñoo yóꞌo, ta ni̱ki̱ꞌvi na ini veꞌe ño̱ꞌo sinagoga no̱o̱ nákutáꞌan najudío. 11 Ta ni̱vi nañoo Berea yóꞌo kúu ni̱vi na to̱ꞌó ní ka̱ ini no̱o̱ ni̱vi nañoo Tesalónica. Saá chi kúsii̱ ní ini na xi̱ni̱ so̱ꞌo na to̱ꞌon ña nda̱to̱ꞌon ta̱Pablo xíꞌin na. Ta ndiꞌi saá ki̱vi̱ sákuáꞌá na to̱ꞌon Ndios ña ni̱taa na xi̱na̱ꞌá, ta vivíi káꞌvi na to̱ꞌon Ndios yóꞌo xa̱ꞌa̱ ña kunda̱a̱ ini na án ñanda̱a̱ kúu ña nda̱to̱ꞌon ta̱Pablo xíꞌin na. 12 Ta saá kua̱ꞌa̱ ní najudío xíꞌin nagriego ka̱ndixa na ta̱Jesús, ta ni̱ki̱ꞌvi na yichi̱ ra. Sava nagriego yóꞌo kúu náñaꞌa̱ ná kómí chiño náꞌno ñoo yóꞌo, ta saá tuku kua̱ꞌa̱ ní nata̱a griego ka̱ndixa na ta̱Jesús ta ni̱ki̱ꞌvi na yichi̱ ra. 13 Ta sava najudío na táku̱ ñoo Tesalónica xi̱ni̱ so̱ꞌo na ndí ta̱Pablo yóo ra ñoo Berea sánáꞌa ra to̱ꞌon Ndios. Ta saá ke̱e na kua̱ꞌa̱n na, ta ni̱xaa̱ na ñoo Berea yóꞌo, ta ki̱xáꞌá na sásaa̱ na ini ni̱vi, xa̱ꞌa̱ ña sakaku na kua̱chi káꞌno. 14 Ta saá ni, ni̱vi na kándixa ta̱Jesús kama ti̱ꞌví na ta̱Pablo kua̱ꞌa̱n ra yuꞌu̱ takuií mi̱ni. Ta ni̱ndo̱o ta̱Silas xíꞌin ta̱Timoteo ñoo Berea. 15 Ta ni̱vi na kua̱ꞌa̱n xíꞌin ta̱Pablo, ni̱xaa̱ na xíꞌin ra ñoo Atenas. Ta saá ta̱Pablo ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin nayóꞌo, káchí ra saá:
―Ya̱chi̱ ní tiꞌví ndó ta̱Silas xíꞌin ta̱Timoteo kixaa̱ na no̱o̱ i̱ ―káchí ra xíꞌin na.
Ta saá ni̱vi yóꞌo sa̱ndakoo na ta̱Pablo ñoo Atenas, ta ndi̱kó na kua̱noꞌo̱ na.
To̱ꞌon yóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ña ke̱ꞌé ta̱Pablo ñoo Atenas
16 Tá ndáti ka̱ ta̱Pablo ña kixaa̱ ta̱Silas xíꞌin ta̱Timoteo no̱o̱ yóo ra ñoo Atenas, ta saá ke̱e ra kua̱ꞌa̱n xáꞌá ra, xíto nda̱ꞌyá ra ndasaá yóo ñoo Atenas yóꞌo, ta kúchuchú ní ini ra, chi xi̱ni ra kua̱ꞌa̱ ní xiiña yíta ñaídolo, ña kúu ndios vatá ña kísa to̱ꞌó ni̱vi ñoo yóꞌo. 17 Ta saá ta̱Pablo kua̱ꞌa̱n ra, ta ni̱ki̱ꞌvi ra ini veꞌe ño̱ꞌo sinagoga, ta káꞌa̱n ra xíꞌin ni̱vi na̱kutáꞌan yóꞌo, na kúu najudío xíꞌin inka̱ ni̱vi na kísa to̱ꞌó Ndios vará o̱n si̱ví najudío kúu na. Ta ñii ñii ki̱vi̱ xáꞌa̱n ta̱Pablo ñii yoso̱ ndíka̱ no̱o̱ yóo ñakíaꞌvi, chi yóꞌo nákutáꞌan kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi, ta ta̱Pablo nda̱to̱ꞌon ra xíꞌin ni̱vi yóꞌo, káꞌa̱n ra xíꞌin na xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús. 18 Sava ni̱vi na na̱kutáꞌan yóꞌo ndíko̱n na yichi̱ ña sánáꞌa naepicúreos, ta sava ni̱vi na na̱kutáꞌan yóꞌo ndíko̱n na inka̱ yichi̱ ña sánáꞌa naestoicos.* Ta ni̱vi na ndíko̱n ñii ñii yichi̱ yóꞌo xi̱ni̱ so̱ꞌo na to̱ꞌon ta̱Pablo, ta ni̱ka̱ꞌa̱n na xa̱ꞌa̱ ra, káchí na saá:
―¿Yu kúu ña kóni kachí ta̱yóꞌo? Kua̱ꞌa̱ ní to̱ꞌon vi̱chí kuiti káꞌa̱n ra ―káchí na, káꞌa̱n na xa̱ꞌa̱ ta̱Pablo.
Ta inka̱ na ni̱ka̱ꞌa̱n na, káchí na saá:
―Ta̱yóꞌo káꞌa̱n ra xa̱ꞌa̱ inka̱ nandios na ñoo xíyo ―káchí na, káꞌa̱n na.
Saá chi xi̱ni̱ so̱ꞌo na ta̱Pablo káꞌa̱n ra xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús, ta káꞌa̱n ra xa̱ꞌa̱ ña nataku̱ ni̱vi na ni̱xiꞌi̱. 19 Ta saá ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ta̱Pablo ko̱ꞌo̱n ra xíꞌin na ñii xiiña no̱o̱ na̱ní Areópago no̱o̱ nákutáꞌan ndiꞌi nachiño ñoo yóꞌo. Ta saá kua̱ꞌa̱n ra xíꞌin na, ta ni̱xaa̱ na. Ta ni̱ka̱ꞌa̱n nachiño xíꞌin ta̱Pablo, káchí na saá:
―Kóni ndi̱ kunda̱a̱ ini ndi̱ yo xa̱ꞌa̱ káꞌa̱n ña ndáto̱ꞌon ún sánáꞌa ún no̱o̱ ndi̱. 20 Saá chi sava to̱ꞌon ña káꞌa̱n ún nda̱tán yóo to̱ꞌon xa̱á ña yo̱ꞌvi̱ ní kunda̱a̱ ini ndi̱, saá yóo ña no̱o̱ ndi̱. Ta vitin ndúkú ndi̱ no̱o̱ ún, ña kasa nda̱a̱ ún xa̱ꞌa̱ to̱ꞌon káꞌa̱n ún ―káchí nachiño xíꞌin ta̱Pablo.
21 (Káchí na saá, chi ndiꞌi ni̱vi na táku̱ ñoo Atenas yóꞌo kúsii̱ ní ini na xíni̱ so̱ꞌo na xa̱ꞌa̱ ndiꞌi ña xa̱á, ta ñii ñii ki̱vi̱ ndáto̱ꞌon xíꞌin táꞌan na ndasaá kuiti xa̱ꞌa̱ ña xa̱á xíni̱ so̱ꞌo na.)
22 Ta saá na̱kundichi ta̱Pablo no̱o̱ ni̱vi yóꞌo, ta káꞌa̱n ra xíꞌin na, káchí ra saá:
―Ndóꞌó nata̱a na táku̱ ñoo Atenas, kúnda̱a̱ ini i̱ ndí ni̱vi na to̱ꞌó ini kúu ndóꞌó, chi xi̱ni i̱ kua̱ꞌa̱ ní ndios ña kísa to̱ꞌó ndó. 23 Saá chi ki̱vi̱ ke̱e i̱ ni̱xa̱ꞌa̱n i̱ xi̱to nda̱ꞌyá i̱ ña yóo ñoo yóꞌo, ta saá xi̱ni i̱ kua̱ꞌa̱ ní xiiña no̱o̱ kísa to̱ꞌó ndó kua̱ꞌa̱ ní ndios mi̱i ndó. Ta xi̱ni i̱ ñii na̱ma̱ yi̱i̱ no̱o̱ ni̱ka̱ꞌyi̱ to̱ꞌon ña káchí saá: “Ñayóꞌo yóo ña xa̱ꞌa̱ ña kísa to̱ꞌó yó ñii Ndios ña o̱n vása xíni̱ yó”, káchí to̱ꞌon ña ni̱ka̱ꞌyi̱ no̱o̱ na̱ma̱ yi̱i̱ yóꞌo. Ta vitin ndáto̱ꞌon i̱ xíꞌin ndó xa̱ꞌa̱ mi̱i Ndios yóꞌo, ta̱a ta̱ kísa to̱ꞌó ndó, vará o̱n vása xíni̱ ndó ra.
24 ’Ndios yóꞌo kúu ta̱a ta̱ ki̱sa va̱ꞌa ñoyívi yóꞌo ta ki̱sa va̱ꞌa ra ndiꞌi ni̱vi xíꞌin ndiꞌi ña yóo ñoyívi yóꞌo. Ta mi̱i ra kúu ta̱ xáꞌnda chiño no̱o̱ ndiꞌi ña yóo ñoyívi yóꞌo xíꞌin ndiꞌi ña yóo ñoyívi ni̱no, ta o̱n vása kuiti táku̱ ra ini veꞌe ño̱ꞌo ña ki̱sa va̱ꞌa ni̱vi. 25 Ta Ndios yóꞌo nda̱ loꞌo o̱n vása xíni̱ ñóꞌó ra ña taxi ni̱vi ndaꞌa̱ ra, chi ñii la̱á mi̱i ra kúu ta̱a ta̱ ki̱sa va̱ꞌa ndiꞌi ña yóo. Ta mi̱i ra táxi ndee̱ ña kutaku̱ yó, ta táxi ra ta̱chi̱ ña násita yó táku̱ yó, ta táxi ra ndiꞌi inka̱ ña xíni̱ ñóꞌó yó ndaꞌa̱ yó.
26 ’Mi̱i Ndios yóꞌo ki̱sa va̱ꞌa ra ta̱a ta̱ kúu ta̱no̱ó ta saá ki̱sa va̱ꞌa ra ñásíꞌí ta̱yóꞌo, ta saá xi̱koo sa̱ꞌya na, ta ni̱yaꞌa kua̱ꞌa̱ ní kui̱ya̱, ta saá ni̱xi̱na̱ ndiꞌi saá no̱o̱ ni̱vi ñoyívi yóꞌo. Ta saá kúnda̱a̱ ini yó ndí ndiꞌi ni̱vi kómí na ñii la̱á yivá siꞌí. Ta Ndios chi̱tóni̱ ra ña kutaku̱ ni̱vi ndiꞌi saá xiiña ñoyívi yóꞌo, ta chi̱tóni̱ ra ama kutaku̱ ñii ñii ni̱vi, ta chi̱tóni̱ ra ndá xiiña kutaku̱ na, ta chi̱tóni̱ ra nda̱ mí xaa̱ ñii ñii xáꞌñó no̱o̱ ñoꞌo̱ ñoo na. 27 Saá ke̱ꞌé Ndios xa̱ꞌa̱ ña kóni ra ndí ni̱vi nandukú na ra, vará nda̱tán yo̱ꞌvi̱ ní ndóꞌo ñii ta̱a ta̱kuáá naníꞌi ra ña xíni̱ ñóꞌó ra, saá yo̱ꞌvi̱ ní kundeé ni̱vi naníꞌi na Ndios. Vará yo̱ꞌvi̱ ní naníꞌi yó Ndios, ta Ndios yatin ní yóo ra xíꞌin yó. 28 Saá chi ti̱xin ndee̱ Ndios táku̱ yó, ta ti̱xin ndee̱ Ndios xíka yó, ta ti̱xin ndee̱ Ndios yóo yó. Ta sava natáꞌan mi̱i ndó, na kúu ni̱vi na ndíchí si̱ni̱, ni̱taa na to̱ꞌon ña yóo yuꞌú xíꞌin to̱ꞌon yóꞌo, saá chi to̱ꞌon ni̱taa na káchí ña saá: “Ndiꞌi ni̱vi kúu sa̱ꞌya Ndios”, káchí na. 29 Ta ndixa Ndios kúu Yivá ndiꞌi ni̱vi. Ta xa̱ꞌa̱ ñayóꞌo kúnda̱a̱ ini yó ndí Ndios o̱n vása yóo ra nda̱tán yóo ñii ñaimagen án ñaídolo ña kísa va̱ꞌa ni̱vi xíꞌin ka̱a án xíꞌin yito̱n án xíꞌin yu̱u̱. 30 Kui̱ya̱ xi̱na̱ꞌá Ndios ku̱ndeé ini ra no̱o̱ ñanaa ni̱xi̱yo ini ni̱vi, chi o̱n vása kúnda̱a̱ ini na ñanda̱a̱ xa̱ꞌa̱ ra. Ta vitin xáꞌnda chiño ra no̱o̱ ndiꞌi ni̱vi na táku̱ ndiꞌi saá xiiña ñoyívi yóꞌo ña ná nandikó ini na ta sandakoo na yichi̱ o̱n váꞌa ta ki̱ꞌvi na ko̱ꞌo̱n na yichi̱ ña nda̱a̱. 31 Saá chi Ndios xa na̱ka̱xin ra Sa̱ꞌya ra ta̱Jesús ña kasa nani ra xa̱ꞌa̱ kua̱chi ndiꞌi ni̱vi xíꞌin ñanda̱a̱. Ta Ndios xa ki̱sa nda̱a̱ ra no̱o̱ yó ndí ndixa kundivi ñayóꞌo, chi xa sa̱nataku̱ ra ta̱Jesús, ta̱a ta̱ xi̱kuu ta̱ ni̱xiꞌi̱ ―káchí ta̱Pablo, ndáto̱ꞌon ra xíꞌin na.
32 Tá xi̱ni̱ so̱ꞌo na to̱ꞌon ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Pablo xa̱ꞌa̱ ñii ta̱a ta̱ ni̱xiꞌi̱ ta na̱taku̱ ra, ta sava na xáku̱ ndaa na ta̱Pablo, ta inka̱ na káꞌa̱n na, káchí na saá:
―Xa va̱ꞌa, saá ná koo ña vitin, ta inka̱ ki̱vi̱ kixi ún ndato̱ꞌon ún xíꞌin ndi̱ ―káchí na xíꞌin ta̱Pablo.
33 Ta saá ke̱e ta̱Pablo no̱o̱ nachiño yóꞌo ta kua̱ꞌa̱n ra. 34 Ta sava ni̱vi na ndóo xíꞌin nachiño yóꞌo na̱kuita na kua̱ꞌa̱n na sa̱ta̱ ta̱Pablo, ta nayóꞌo ndu̱u na ni̱vi na kándixa ta̱Jesús. Ñii ta̱yóꞌo ta̱ ka̱ndixa ta̱Jesús na̱ní ra Dionisio, ta ta̱yóꞌo kúu ta̱táꞌan nachiño ñoo Atenas yóꞌo. Ta saá tuku ñii ñaꞌa̱ na̱ní ñá Dámaris, xíꞌin inka̱ ni̱vi nañoo yóꞌo ka̱ndixa na ta̱Jesús.
* 17:18 Ta o̱vi̱ yichi̱ yóꞌo sánáꞌa ña ndí o̱n ko̱ó ñii la̱á Ndios ndinoꞌo, ta̱a ta̱ xáꞌnda chiño no̱o̱ ñoyívi. 17:34 Ta ni̱vi na kúu nachiño ñoo Atenas na̱ní na Areópago, saá chi xiiña no̱o̱ nákutáꞌan nachiño yóꞌo na̱ní ña Areópago.