19
Paulus kambali pi kota Efesus
Waktu Apolos masi ada di Korintus di propinsi Akaya, Paulus jalan kuliling kampong-kampong di gunung. Ais ju dia sampe di kota Efesus. Di situ, dia katumu deng barapa orang yang su parcaya sang Tuhan Yesus.
Ju dia tanya sang dong bilang, “Sodara sayang dong. Tempo hari, waktu bosong taro parcaya sang Tuhan Yesus, bosong ada tarima Tuhan pung Roh yang Barisi ju, ko sonde?”
Dong manyao bilang, “Sonde. Botong balóm parná dengar bilang, ada Tuhan Allah pung Roh yang bagitu.”
Ju Paulus tanya lai bilang, “Kalo bagitu, dong sarani sang bosong, pake sarani yang mana?”
Ju dong manyao bilang, “Dong sarani sang botong iko Yohanis pung cara.”
Ju Paulus kasi tau bilang, “Dengar dolo! Yohanis sarani orang ko jadi tanda bilang, dong su barenti dari dong pung sala-sala dong. Ma inga bagini! Tiap hari dia sandiri yang ajar sang orang Israꞌel dong bilang, dong musti parcaya sang Yesus, itu Orang yang nanti Tuhan mau kirim datang.”
Dengar bagitu, ju dong minta ko dia sarani sang dong, ko dong maso jadi Tuhan Yesus pung kelu. Ais waktu Paulus taro tangan di dong deng sambayang, ju Tuhan pung Roh yang Barisi turun pi dong. Ju dong mulai baꞌomong deng bahasa macam-macam yang dong balóm parná tau. Deng Tuhan pake sang dong ko kasi tau apa yang nanti jadi. Dong samua ada dua blas orang.
Tuhan pake sang Paulus di Efesus
Waktu Paulus tenga di kota Efesus, dia biasa maso orang Yahudi dong pung ruma sambayang ko ajar sampe alus-alus soꞌal Tuhan Allah pung parenta. Dia ju omong sonde pake pele-pele. Dia bekin bagitu sampe tiga bulan. Ma ada orang yang sonde tarima dia pung ajaran, jadi dong bamalawan deng dia. Dong ju tusu-tusu orang di situ, ko dong jang iko Yesus pung Jalan Idop. Tagal itu, Paulus deng orang parcaya dong ondor kasi tenga itu ruma sambayang. Ais dong pi bakumpul di satu ruma sakola. Yang pung ruma tu, satu orang, nama Tiranus. 10 Paulus ajar bagitu sang dong, sampe dua taon; sampe orang-orang di propinsi Asia anteru su dengar Tuhan Yesus pung Carita Bae. Yang dengar tu, orang Yahudi, deng orang yang bukan Yahudi ju.
Sakewa pung ana-ana dong
11 Itu waktu, Tuhan kasi kuasa sang Paulus ko dia bekin tanda heran macam-macam yang luar biasa. 12 Conto ke, kalo orang pinjam ame Paulus pung ika kapala, ko, dia pung ika pinggang, ko dong taro itu barang di orang saki, tarús itu orang dong pung panyaki tu, ilang memang. Sampe setan-setan jahat ju kaluar kasi tenga orang dong.
13-14 Di situ, ada orang Yahudi dong pung kapala agama satu, deng dia pung ana laki-laki tuju orang. Itu kapala agama pung nama Sakewa. Dia pung ana dong biasa pi mana-mana ko usir kasi kaluar setan dari orang. Dong ju coba-coba usir setan pake Yesus pung nama bilang, “Lu kanál sang itu Yesus yang Paulus kasi tau, ko? Sakarang beta parenta sang lu, pake Yesus pung nama, ko lu kaluar dari ini orang suda!” Deng ada barapa orang pintar Yahudi laen yang coba bekin bagitu ju.
15 Ais satu kali, waktu Sakewa pung ana dong parenta bagitu, ju ada setan jahat yang manyao bilang, “Beta kanál sang Yesus. Beta ju kanál sang Paulus. Ma bosong ni, sapa?” 16 Ais, itu orang yang takaná setan tu, mara mau mati. Ais dia kosi inja deng habok sang dong. Dia bekin luka sang dong, deng robe buang dong pung baju, sampe dong lari panta panas deng talanjang bulat dari itu ruma.
17 Ais, itu carita tasiar dari mulu pi mulu, sampe samua orang di kota Efesus tau; bae orang Yahudi, deng yang bukan Yahudi dong ju tau. Pokonya, sapa sa yang dengar itu carita, dong jadi taku deng heran. Ju dong puji-puji sang Tuhan Yesus, tagal Dia su kasi kuasa bésar sang Paulus. 18 Ais orang yang baru parcaya dong tu, datang di dong pung sodara yang su parcaya dong, ko buka dong pung hati, ais mangaku dong pung sala. 19 Dari dong ni, ada yang biasa pake ilmu-ilmu galáp. Ais dong kumpul ame dong pung buku-buku ilmu galáp, ko dong bakar bekin abis. Kalo itong itu buku-buku dong, dia pung harga, lima pulu ribu doi perak.*
20 Ais ju orang dong bacarita Tuhan pung Kabar Bae siang-malam pi mana-mana. Ju orang yang parcaya dong tamba banya. Ko Tuhan pung Kata-kata tu, maso sampe di orang pung dalam hati deng pung pangaru bésar.
Orang bekin huru-hara di kota Efesus
21 Ais itu, Paulus putus ko pulang pi Yerusalem. Ma dia pung hati rindu ko pi lebe dolo di propinsi Makedonia deng propinsi Akaya, baru dia mau jalan tarús pi Yerusalem. Dia su pikir memang bilang, “Lebe bae, beta pi lia orang parcaya dong di ini tampa dong dolo. Te biar karmana ju, beta musti sampe di kota Roma.” 22 Ais dia suru dia pung tamán bajalan dua orang, andia Timotius deng Erastus, ko dong pi lebe dolo di Makedonia. Ma dia sandiri masi tenga lebe lama lai di propinsi Asia.
23 Itu waktu, ada muncul parkara bésar di kota Efesus soꞌal Yesus pung Jalan Idop. 24 Itu parkara pung akar bagini: di situ, ada satu tukang perak, nama Demetrius. Dia biasa bekin ruma-ruma songgo kici dari perak, ko jual kasi sang orang Efesus ko dong songgo dong pung dewi satu, nama Artemis. Tagal dia pung usaha laku karás, jadi dia pake ana bua banya. Andia ko doi malele maso pi dia. 25 Ais satu kali, Demetrius kumpul ame dia pung tukang dong, deng tukang yang laen dong, ais dia omong sang dong bilang, “Bapa-bapa, deng sodara-sodara samua! Bosong su tau bilang, kotong pung idop jadi bae bagini ni, tagal doi banya malele dari kotong pung usaha ni. 26 Ma sakarang kotong su lia deng kotong pung mata biji sandiri, deng su dengar pake kotong pung talinga sandiri, itu gara-gara Paulus pung omong. Te dia pangaru orang banya dong bilang, barang-barang yang kotong bekin ni, sonde ada guna apa-apa. Dia bilang, patong yang kotong bekin ni, cuma dewa-dewi omong kosong sa.
Naa, bukan cuma orang di kota Efesus sa, yang dengar sang dia, ma orang di anteru propinsi Asia ju su dengar. 27 Jadi dengar bae-bae, ó! Nanti kotong ni mau jadi apa lai, kalo banya orang maen iko tarús sang Paulus dong? Su tantu orang sonde mau béli kotong pung hasil karjá ni lai! Inga, ó! Sakarang banya orang sémba sang kotong pung dewi manis, Artemis. Di anteru propinsi Asia, sampe di dunya pung huk-huk, ju orang dong maen datang ko puji sang dia di dia pung ruma songgo pusat, andia di kotong pung kota Efesus ni. Jadi, jang sampe orang su sonde toe sang dia, ju dong su sonde mau datang di sini lai!”
28 Dengar bagitu, ju dong pung hati panas memang. Ais dong batarea bilang, “Hidup Artemis! Artemis yang manis! Kotong orang Efesus puji-puji sang Artemis!” 29 Dengar orang batarea-batarea bagitu, ju orang mulai lari dari mana-mana ko pi bakumpul di situ, sampe itu kota ponu sesak deng orang dong. Ma dong samua babingung. Ju orang mulai rame-rame bekin kaco iko-iko jalan, sampe di kota pung tana lapang bésar. Dong ada tangkap dua orang ko hela bawa pi situ. Dong dua pung nama, Gayus deng Aristarkus. Orang dong tangkap sang dong, tagal dong dua ni, Paulus pung ana bua dari Makedonia. 30 Dengar bagitu, ju Paulus mau maso pi orang yang bekin kaco dong pung teng-tenga, ma orang parcaya di situ sonde kasi loos sang dia. 31 Ada barapa orang bésar dari propinsi Asia yang kanál bae deng Paulus. Dong suru orang ko pi kasi tau bilang, Paulus sonde bole maso pi itu tana lapang, di itu orang banya yang ada mangamok dong.
32 Ais di itu tana lapang bésar tu, orang mulai cari itu parkara pung asal-mula. Ada yang batarea omong kosong bilang, “Bagini!” Yang laen baꞌeki bilang, “Bagitu!” Padahal banya ju yang sonde tau itu parkara pung dudu-badiri karmana. Dong tu, cuma iko-iko rame sa. 33 Di situ ju ada orang Yahudi dong yang mulai taku, tagal dong pikir bilang, jang-jangan orang banya dong nanti tudu orang Yahudi jadi ini parkara pung tukang kipas dong. Andia ko dong sorong satu orang pi muka ko jadi dong pung jubir. Itu orang pung nama, Aleksander. Dong minta ko dia bela sang dong bilang, itu parkara, bukan orang Yahudi pung gara-gara. Ais Aleksander angka dia pung tangan ko dong jang baribut. Ais dia coba omong ko bela orang Yahudi dong. 34 Ma waktu dong tau kalo dia tu, orang Yahudi, ju dong batarea tamba karás lai bilang, “Hidup Artemis! Artemis yang manis! Kotong orang Efesus puji-puji sang Artemis!” Dong batarea-batarea bagitu, sampe dua jam.
35-36 Ais ju kapala pamarenta dari kota Efesus badiri ko omong kasi tanáng itu orang dong. Dia omong bilang, “Adi-kaka dong dari kota Efesus! Samua orang su tau bilang, kotong pung dewi Artemis pung model yang asli jato turun dari langit, ko datang di kotong sini. Jadi kotong orang Efesus ni, yang piara bae-bae sang dia. Sonde ada orang yang bisa cabu kotong pung hak jaga, tagal itu su jadi sajara yang samua orang su tau memang. Jadi, akurang ko bosong batarea bagini? Biar orang omong kosong iko dong pung mau, ma bosong sonde usa mangamok sambarang bagini! 37 Bosong hela bawa ini orang dua di sini, sama ke dong ada bekin jahat. Padahal dong sonde curi apa-apa dari Artemis pung ruma songgo pusat. Dong ju sonde omong kasi jato kotong pung dewi pung nama bae. Jadi bosong mau lempar sala apa pi dong? 38 Inga bae-bae, ó! Kotong ada pung tampa urus parkara. Orang yang urus parkara ju ada tunggu. Jadi, kalo Demetrius dong mau bekin parkara, na, dong musti iko dia pung atoran, ko bawa itu parkara pi tampa urus parkara. 39 Deng kalo ada hal laen yang dong mau angka, biar ko dong pi baꞌator deng tua-tua adat dong. 40 Jang sampe pamarenta Roma mau lempar sala sang kotong, tagal ini kaco-balo ni. Kalo dong mau cari tau dia pung dudu-badiri, na, kotong mau manyao apa, coba? Te ini parkara sonde ada dia pung ujung-pohon na!” 41 Omong abis bagitu, ju itu bos suru ko samua orang dong bubar. Ju dong bubar memang.
19:4 Mateos 3:11; Markus 1:4, 7-8; Lukas 3:4, 16; Yohanis 1:26-27 * 19:19 Dong bakar dong pung buku tu, ko jadi tanda bilang, dong sonde iko lai itu buku-buku dong pung isi. Satu doi perak tu, sama ke tukang pung gaji satu hari. Jadi buku-buku yang dong bakar itu, mahal mau mati. 19:29 Kota Efesus pung tana lapang bésar tu, dong pake ko 1) bekin rapat kota, 2) maen drama, deng 3) maen olaraga. 26.000 orang bisa bakumpul di dalam. Dia pung lokasi di gunung Pion pung kaki. Ais dia sonde jao beda dari satu stadion bola kaki jaman sakarang.