12
12:1-14 Yesos Yu-ni Ena-Sambatele Nokulemáliinga Temani Te
 
12:1-8 Kóru Muluring Ena-Sambateliinga Ung Te
Walse, ⸤kóru muluring⸥ ena Sambat tenga, Yesos kene yu lumbili anduli yima kene rais-wit puniemanga oku puring kene yu lumbili anduli yima engle-ni kolku kene rais-wit mong mare lkeku nuring. Aku tiring kene kanuku kene Perisi-yima-ni Yesos yunundu niku mele: “Kána! ⸤Kóru molemulu⸥ ena Sambateliinga ‘Kongun naa teangi.’ nimba pelemú ung-manele nu lumbili anduli yima-ni ung-manele toku pula toku kene aku-siku tekemele.” niring.
Yesos-ni pundu topa nimba mele: “Eni Pulu Yili-nga bukna sukundu ⸤anda-kolepa yi nuim king⸥ Depit-ni tirim mele nimba molemú temanele kanuku kene temaneliinga pulele naa piliilimiliye? Depit kene yunu wasie puring yima kene enini engle-ni kolku kene, Depit Pulu Yili mulurum sell-lkuna sukundu pupa, Pulu Yili-nga kumbi-kerina lirim pllawa kalúlima liipa nomba, yunu wasie puring yima sirim nuringko kanili. Pllawa-kaluli kanumandu Pulu Yili-ni ung-mani te sipa kene nimba mele:
“We-yambuma-ni aima naa nangi!
Pulu Yili popu tunjuli yima mendepulu nangi!”
aku-sipa mele nirim ⸤ung-mani kanili LLipai 24:5-9
topa pula turum⸥ kanili. ⸤Eni numanu tale nambimuna piliilimiliye? Depit yunu-ni ui aku tirim mele eni piliiku kis naa piliilimiléliinga ekupu na lumbili anduli yima-ni tekemele mele kanuku kis naa piliai.⸥” ⸤nirim.⸥
“Ung-mani te pelemúko. “Pulu Yili popu tunjuli yima-ni ⸤kóru mululi⸥ ena Sambat-manga Pulu Yili-nga lkuna kongun telemele kene ena Sambat-manga ung-manele pula tolemelaliinga-pe kongun telemele akiliinga mong naa pemba.” nimba molemú akili naa-ko piliilimiliye? Na-ni enindu nimbu siker: “Méle kona te ekupu pelemú akili Pulu Yili popu toku kalemele lku-tembollaliinga ola-kiliele.” niker. ⸤Pulu Yili-ni nirim ung te yunga bukna molemú mele i-sipa:⸥
“Eni yambuma kondu kolemele kene kanupu kaí piliiliu.
Na popu toku kungma kalemele akili ulu te mólu.” Osia 6:6
nilimú, akiliinga ung-pulele eni Perisi-yima-ni piliilkimilánje yi ulu teku kis naa sikimili yi ima “Teku kis-sikimili.” naa nilkimela. Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili-ni ena Sambatma nokulemú yili molemú-na ⸤ena Sambatele-kene yambuma molku kunjingíndu tingí mele kapula nimbá kanili⸥.” nirim.
12:9-14 Ena Sambat Kene Yesos-ni Ki Kis Lirim Yi Te Tepa Kaí Tirim Temanele (12:1-14 pali kanui)
Kanu-kene Yesos kolea akili mundupa kelepa pupa Juda-yambuma máku toku Pulu Yili-nga ungele piliiring lku tenga purum. 10 Lku kanuna yi te mulurum, yunga ki te kamu kolupa kukurum. Kanu-kene akuna muluring yi mare-ni ‘Yesos-ni ulu te tepa kis-simba kene kot tenjamili.’ niku yunu walsiku piliiku kene niku mele: “Kóru molemulu ena Sambat-kene yambu kuru tolemúma tepu kaí temulú kene kapula mola aku tímulu lem Pulu Yili-nga ung-manele pula tomulúye?” niring.
11 Yesos-ni yimandu pundu topa nimba mele: “Ena Sambatele-kene yi tenga kung-sipsip te kusina topa mania mundumba kene sipsip ari telemú yili-ni kundupa ola liipa memba naa ombáye? 12 Aku lem sipsip mania-kilia mele, yambuma aima ola-kilia, akiliinga, ena Sambat-kene ulu kaíma kapula naa temulúye?” nirim.
13 Aku nimba kene ki kolupa kukurum yilindu nimba mele: “Nunga kili sunu si.” nirim kene yili-ni yunga kili sunu sirim kene yunga ki ekendu kaí lirim mele ki kis lirimele alsupa kamu kaí lirim. 14 Akiliinga-pe ⸤Yesos-ni aku tirim kene kanuku kene⸥ Perisi-yima-ni pena puku máku toku “Yu nambi-sipu topu konjumulúye?” niku kupulanum te kururing.
12:15-21 Yesos Pulu Yili-nga Sika-Kendemande-Yilinga Ung Te
15 ⸤Perisi-yima-ni⸥ yu tungí tiring piliipaliinga Yesos kolea akili mundupa kelepa purum. Kanu-kene yambu pulele Yesos purum mele yunu lumbili puring kene yunu-ni yambu kuru turum-ma pali tepa kaí tepa kene 16 nimba mele: “Na sika yili molupu kene ulu-tondulu ima teker mele eni yambu lupa marendu naa niku para sai!” nirim. 17 Aku-sipa wendu urumeliinga kórunga-ui Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi Asaya-ni ulu te penga wendu ombá ui nirim mele kamu wendu urum. Asaya-ni nimba mele:
18 “Yi ili nanga makó turundu kongunale tinjili yili;
na-ni yi ili numanu monjupu,
yunu kanupu aima kaí piliiliu yili.
Nanga Minéle yunga numanuna panjinjimbu.
Yunu-ni ma-koleana yambuma pali
na-ni enini sumbi-sipu nokumbu mele nimba simba.
19 Yambuma-ni yunu ung-mura singí kene
yu-ni pundu topa ung te naa nimba,
ung te tondulu mundupa naa nimba,
yambuma anduku molemele koleamanga
yunu-ni ele-ung naa nimbá.
20 Kamaye tondulu naa pulimú te elki naa topa,
tepi-llam mimi-sipa naa nolemú kene
kamu topa naa kumunjumba.
‘Pulu Yili-ni yambuma kamu sumbi-sipa
nokumba enale kamu wendu upili.’ nimba
yunu aku-sipa naa tepa táka-nimba molumba.
21 Kanu-kene mana-yambuma pali
‘Yunu-ni ‘oliu mindili naa namili.’ nimba
tepa liimba.’ niku mulungí.” Asaya 42:1-4
nirim ung akili wendu urum.
12:22-37 “Yesos Kene Kurumanga Nuim Seten Kene Tapú-Tokulu Kongun Telembele.” Niring Temanele
22 Kanu-kene yi te yunga numanuna kuru te mulurum-na mong kis lepa mélema naa kanupa ung naa nirim yi te Yesos mulurumna meku uring kene Yesos-ni yili tepa kaí tirim kene yi kanili ung nimba mélema kanurum. 23 Aku tirim kanuku kene yambuma-ni pali mini-wale munduku kene niku mele: “Yi ili ⸤yi nuim king⸥ Depit-nga Málalenje?” niring.
24 Akiliinga-pe niring ung akili piliiku kene Perisi-yima-ni niku mele: “Mólu. Kurumanga nuim Belsipull mindi i yi ⸤Yesos-⸥nga numanuna molupa kene yunu tondulu silimú-na yunu-ni kuruma topa makorolemú.” niring.
25 Enini aku-siku numanale-ni piliiring mele Yesos-ni piliipaliinga ⸤‘Yesos ‘Seten-kene ele-tu muluringeliinga Seten-ni yunu naa liipa tapunjulka.’ niku aima piliangi.’ nimba⸥ eninindu nimba mele: “Yambu-talape te numanu tiluna naa pupili molku suku-singina oe panjiku eni-enini ele teku lupa-lupa molemele kene talape kanili pora nilimú. ⸤Mola⸥ kolea tenga yambuma mola lku tiluna pelemelé yambuma numanu tiluna pupili naa molku eni-enini ele telemele kene yambu-talape kanili sungu siku lupa-lupa molemele. 26 Aku-sipako, Seten-ni yunga kuru te topa makurulkanje aku telkaliinga yunga talapele kene ele mele telka. Pe yunga talapele nambi-sipa kapula molkemelaye? ⸤Pora nilka.⸥
27 “Ung te kamu piliai. Na-ni Belsipull-nga tondulale-ni kuruma topu makuruliu lem eninga yima-ni naenga tondulale-ni kuruma toku makurulemeleye? Akiliinga, ⸤eninga yi kuruma toku makorolemele yima-ni ‘Pulu Yili-ni oliu tondulu silimú-na oliu-ni kuruma topu makorolemulu.’ niku piliilimiléliinga⸥ eni nandu nikimili ung ima yi kanuma-ni piliiku apuruku kene “Eni gólu tokomele.” ningí. 28 Akiliinga-pe sika Pulu Yili-nga Minéle-ni na tondulu silimú-na na-ni kuruma topu makuruliu lem Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokumba enale eni molemelena kórunga wendu um.” ⸤nirim.⸥
29 “Ung te wasie i-sipa mele: Yi tondulu puli te-ni yunga lkuli nokupa konjulimú kene yi te-ni we kapula sukundu omba mélema wa liipa memba pulimúye? Akili kapula mólu. Ui wa nuli yili-ni yi tondulu pulieliinga kimbu kima ka siku kene yunga lkuna kapula omba mélema wa liilimú kanili.
30 “Na naa liipa tapunjilimú yambale-ni na-kene ele-tu molemú. Yambu te-ni na liipa tapunjupa ⸤kung-sipsipma⸥ sukundu naa liilimú yambale-ni ⸤kung-sipsipma⸥ topa bulu-bale silimú. 31 Akiliinga, na-ni enindu niker: “Yambu te-ni ulu-pulu-kísima tepa, ung-taka tonjupa nimba kis-silimú uluma Pulu Yili-ni kapula ‘Mania pupili.’ nimba kanupa konde tenjimba. Akiliinga-pe yambu te-ni Pulu Yili-nga Minéle nimba kis-sipa ung-taka tonjupa yunga bili marake mele temba uluma Pulu Yili-ni ‘Mania naa pupili.’ nimba mundupa naa kelemba.” niker. 32 Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili ung-taka tonjupa ung nimba kis-silimú yambale aku-sipa ulu-kis telemúma Pulu Yili-ni ‘Mania pupili.’ nimba kanupa konde temba. Akiliinga-pe Mini Kake Tiliele⸤-ni ulu te telemú kene⸥ yambu te-ni ung-taka tonjupa, ele tepa sipa ⸤“Yunu-ni naa tekem. Kurumanga nuim Seten-ni yunu liipa tapunjilimú-na telemú.⸥” nilimú yambu akili aku-sipa ulu-kis telemále ekupu kepe mulú ma pora nimbá ena kene kepe ‘Mania naa pupili.’ nimba aima kanupa konde naa tenjimba.
12:33-35 Unji-Kísima-ni Mong-Kísima Tolemú Ung Te
33 “Unji kaí te kanuku kene ‘Mong kaíma tomba nomulú.’ niku kanolemele. Unji kis te kanuku kene ‘Mong kísima tomba kapula naa nomulú.’ niku kanolemele. Unji te mong tolemú kene kanuku kene ‘Unji ili kaí, unji ili kis.’ niku i-siku apuruku kanolemele. 34 Eni Perisi-yima, gólu topa yambuma tepa kis-sili wambiyelenga walúma, eni yi kis molemelema-ni nambi-siku ung kaíma kapula ningíye? Yambu te yunga numanuna pelemú ungma mindi kerina nilimú akiliinga eni yi kísima-ni nambi-siku ung kaíma kapula ningíye? 35 Aku-sipa mele, yambu kaí te-ni yunga numanuna ulu kaí pelemúma telemú, akiliinga-pe yambu kis te-ni yunga numanuna ulu-kis pelemúma telemú.
 
36-37 “Akiliinga na-ni enindu nimbu siker: “Pulu Yili-ni yambuma kot tenjimba enaliinga eni-enini ung nilimelema apurupa piliipa kene “Nu yambu kaiéle, nu yambu kisele.” nimbá akiliinga yambuma-ni mana-we-ung nilimelema pali kepe apurupa piliipa kene “Ung akuma nambimuna niringiye?” nimbá.” niker.” nirim.
12:38-45 Yesos-ndu “Nu Sika Pulu Yili-ni Liipa Mundurum-nje Kanamili, Ulu-Tondulu Te Ti.” Niring Kene Yesos-ni Pundu Topa Nirim Mele Temanele
38 Kanu-kene Perisi-yi mare kene Pulu Yili-nga ung-manimanga puluma piliiku ung-bo tunjuring yi mare kene enini Yesos-ndu niku mele: “Ung-Bo Tunjuliele, ‘Nu sika Pulu Yili-ni “Kongun tenjani.” nimba ma-koleana liipa mundurumnje oliu kanamili.’ niku Pulu Yili-ni mindi kapula ulu-tondulu telemú mele te ti.” niring.
39 Yesos-ni pundu topa nimba mele: “Ekupu ma-koleana molemele yambuma kis mindi molemele. Enini teku kis-siku Pulu Yili liiku su silimele yambuma-ni “Pulu Yili-ni mindi ulu-tonduluma kapula telemú mele kanamili ti.” niku na mawa telemele. Akiliinga-pe ⸤Pulu Yili-ni na liipa mundurum-na ombu molkur. Yu-kene tapú-topu kongun telembulu mele liipa ora simba⸥ ulu-tondulu te wendu naa ombá. Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi Jona-kene wendu urum ulu akili-ni mindi liipa ora silimále kapula kanungí. 40 Oma auli te-ni Jona topa pengí mundurum kene yunu omaliinga oluna sumbulsum tanguli ena yupuku molupa pirim ⸤kene omale-ni yunu no-numú kéluna miku topa wendu mundurum kene yunu alsupa we mulurum⸥ mele Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili ⸤kolumba kene angnjiku panjingí kene⸥ aku-sipa sumbulsum tanguli ena yupuku mana sukundu pepa kene ⸤lomburupa ola molumba⸥.
41 “Ui kolea-auli Ninipa-yambuma ⸤sika molku kis-siringeliinga-pe Pulu Yili-ni wendu ombá mele “Nikunu si.” nimba yundu nimba sirim mele⸥ Jona-ni ⸤piliipa⸥ Ninipa-yambuma pupa nimba sirim kene piliiku kene teku kis-siring mele kanuku kis piliiku numanu topele toku molku kunjuring. Aku tiringeliinga ekupu molemele yambuma-ni Jona-nga olandupa yi te ya molemú yilinga ungele liiku su siku naa piliilimiléliinga kot-enale penga wendu ombá kene Ninipa-yambuma-ni kot-na angiliiku, ekupu molemele yambumandu “Teku kis-siring. Mindili nungí kene kapula.” ningí.” ⸤nirim.⸥
42 “Ui oliu Isrel-yambumanga yi nuim king Sollomon yunu yi aima tondulu te molupa, yunu ung lupa-lupama piliipa kungnjuliele pípili mulurum mele kolea Sipa nukurum ambu nuim kuinele piliipaliinga, Sollomon-ni ung kaíma mindi nirim mele piliimbandu yunu kolea suluna molupa kene ⸤Sollomon mulurumna⸥ ena pulele kupulanum-na pelsiliipa urum. Aku-sipa tirimeliinga, yi-nuim Sollomon-nga olandupa ya molemú yili-ni nilimú ungele ekupu mana molemele yambuma-ni naa piliiku, liiku su silimeláliinga kot-enale wendu ombá kene kolea Sipa ambu nuim kuinele-ni nimba mele: “Sollomon-ni ung kaí nirim akili na-ni piliimbundu kupulanum suluna urundu akiliinga-pe Sollomon-nga olandupa mulurum yili-ni nirim ungele eni naa piliiku, liiku su siring yambuma tiring akiliinga eni mindili nungí kene kapula.” nimbá.” ⸤nirim.⸥
12:43-45 Kuru Te Yambu Tenga Numanuna Kelepa Sukundu Urum Temanele
43 “Kuru te yi tenga numanuna wendu omba kene, no naa mululi koleamanga pupa kapula kóru molumba kolea te korolemú. Te naa kanupa lenjipa kene 44 yunu-ni nimba mele: “Na ui molupu kene wendu úndu lkuna kelepu pambu.” nimba yunu omba yunu ui molupa purum lkuli kanolemú kene lku kulsupana memba tepa kaí tepa we lepa yambu te naa molemú kene kanupa kene, 45 yunu kelepa anju pupa kene kuru kara puli aima olandupa angere yupuku-guli liipa memba omba enini wasie lku kanuna sukundu puku molemele. Kanu-kene yi kanili ui molupa kis-silimú akiliinga-pe penga aima kamu olandupa mele molupa kis-silimú. Aku-sipa, ekupu ya teku kis-siku molemele yambuma penga kamu molku kis-singí.” nirim.
12:46-50 Yesos-nga Anum Kene Anginipili Kene Akumanga Temani Te
46 Yesos yambu máku toku muluringma ung-mani sipa mulupili yunga anum kene anginipili kene yu-kene ung ningíndu oku pena angiliiring. 47 Yambu te-ni yundu nimba mele: “Aminie kene angenali kene enini nu-kene ung ningíndu oku pena angiliimili.” nirim.
48 Yesos-ni yundu pundu topa ⸤ung-eku topa kene⸥ nimba mele: “Nanga anum naeye? Nanga anginipili nameléye?” nimba kene, 49 yunu lumbili anduli yambuma liipa ora sipa kene nimba mele: “Yambu ima nanga anum kene nanga anginipilima kene molemele. 50 Nanga Lapa, mulú-koleana molemále-ni “Teai.” nilimú mele piliiku liiku telemele yambuma nanga anum kene nanga anginipilima kene nanga kimulupilima kene molemeláliinga aku-sipu niker.” nirim.