13
13:1-53 Yesos-ni Ung-Eku Mare Turum Ungma
13:1-3 Yesos-ni Ung-Eku Mare Turum-manga Pulu-Pulu Ungele
1 Yambu máku toku muluringmandu aku-sipa nimba pora sipa kene, Yesos lkuna molupa pena pupa numú-⸤Gallalli⸥ kéluna pupa mania mulurum.
2 Yambu aima pulele yu mulurumna oku máku toku muluringeliinga nona anduli sip te nona ola lirim-na sukundu pupa mania mulurum, yambuma no-numú kéluna angiliiring.
3 Yu-ni eninindu ung-mani pulele nimba simbandu ung-eku talse turum.
13:3-9,18-23 Yi Te-ni Langi-Bo Puniena Tanda Sirim Ung-Ekale
Ung-eku te i-sipa topa kene nimba mele: “Piliai!
“Yi te-ni rais-wit boma puniena andupa tanda sirim.
4 Tanda silsiliipa andurum kene bo mare kupulanum-na mania purum, kanuma kerama-ni oku liiku nuring.
5 Bo mare ku pirimna mania pupa kene ma laye-sele mindi lirimeliinga nondupa mulie topa ola urum.
6 Akiliinga-pe pulkanu naa mundurumeliinga ena tirim kene kanuma kulurum.
7 Bo mare kumbulu-sirkambu aku-sipa mele mulurumna mania purum, sirkambu melale ola omba wit-boma topa nurumeliinga omba kaí naa tepa ⸤mong te naa turum⸥.
8 Bo mare ma kaína mania purum-ma ola omba mong kaíma turum. Mare mong tokapu-angere mele topa, mare mong tokapu-yupuku mele topa, mare tokapu-tilu mele turum.” ⸤nirim.⸥
9 ⸤Aku nimba kene⸥ “Yambu kum-peú lelemúma-ni ung ili piliai.” nirim.
13:10-17 Yesos-ndu “Ung-Ekuma Nambimuna Tolluye?” Niku Walsiku Piliiring Temanele
10 Yesos lumbili andúlima yu mulurumna oku kene yundu niku mele: “Nu yambumandu ung te niníndu ung-eku taki-taki nambimuna tolluye?” niring.
11 Yunu-ni eninindu pundu topa nimba mele: “Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma kene mélema kene nokulemáliinga ulu-pulu yu-yunu piliirim ulu-pulu kanuma ‘Ekupu eni ⸤na lumbili olemele yambuma⸥ piliangi.’ nimba kene eni nimba sikem. Akiliinga-pe we-yambuma nimba naa sikem.
12 Pulu Yili-nga ungele piliiku molemele yambuma aima lakupa nimba simba piliingí. Penga aima pulele piliingí. Akiliinga-pe naa piliiku molemele yambuma enini layesele piliilimili ungele kepe wendu liimba.
13 ‘Enini mongale-ni kanuku kene kanuku bi si naa silimele;
kumele-ni piliiku kene piliiku bi naa silimele.’ Ung-Manima 29:4, Jeremaya 5:21, Isikiel 12:2.
akiliinga na-ni we-yambumandu ungma nimbu simbundu ung-eku mindi topu siliu.
14 “Aku-siku teku molemeláliinga kórunga-ui Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi Asaya-ni “Aku-siku tingí.” ui nirim mele wendu olemú. Asaya-ni nimba mele:
“Enini taki-taki kumele-ni piliingí akiliinga-pe
numanale-ni piliiku kene aima naa liiku manjingí;
mongale-ni kanungí akiliinga-pe
méle te aima sika kanuku bi naa singí.
15 Yambu imanga numanuma aima pipi silimú;
enini ung piliingíndu kum naa leku molemele;
eninga monguma kumbulku molemele.
Aku-siku teku molemeláliinga
naa kanuku naa piliiku molemele.
Ulu ima aku-sipa naa telkanje
enini eninga mongale-ni kanuku
kumele-ni piliiku
numanale-ni piliiku kene topele tolkemela,
kanu-kene na-ni ‘Enini kaí molangi.’ nilka.” Asaya 6:9-10
nirim. ⸤Asaya-ni aku-sipa nirim mele⸥ ekupu we-yambuma aku-siku teku molemele.
16-17 “Akiliinga-pe ⸤na lumbili andúlima⸥ eni mongale-ni aima sika kanuku kumele-ni aima sika piliiku molemeláliinga eni Pulu Yili-ni “Numanu kaí pípili molku konjangi.” nilimú kupulanum-na molemele. Na-ni enindu aima sika nimbu siker: “Ui muluring yambuma, Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku yambuma niku siring yima kene, Pulu Yili-nga ungma piliiku liiku sumbi-siku muluring yambuma kene, yambu pulele kanuma ekupu eni mongale-ni kanuku molemele mélema kene uluma kene kanungíndu “Kanámuluka!” niku muluringeliinga-pe naa kanuring. Eni ekupu kumele-ni piliiku molemele ungma piliingíndu “Piliámuluka!” niku muluringeliinga-pe naa piliiring, akiliinga ekupu sika kanuku sika piliilimiléliinga eni Pulu Yili-ni membu panjilimú kupulanum-na molemele.” niker.
13:18-23 (Ung-ekaliinga bili ya 13:3-9 kanui)
18 “Akiliinga, yambu te-ni rais-wit bo tanda sirim ung-ekaliinga pulele ekupu niambu piliai.
19 Bo mare tanda sirim kene kupulanum-na mania purum kanumanga ⸤ung-pulele i-sipa mele:⸥ Yambu te-ni Pulu Yili yi nuim kingele molupa mélema nokulemáliinga ungele piliipa naa liilimú kene ulu-kísimanga pali ulu-pulele pelemú ⸤kur⸥ ale-ni omba langi-bo tanda sili numanuna pupa pelemúma walsekale torulupa wendu liilimú.
20 Bo mare tanda sirim kene ku pirimna mania purum kanumanga ⸤ung-pulele i-sipa mele:⸥ Yambu mare aku-sílima molemele. Enini ungele piliiku walsekale sumbi-siku numanu siku piliiku liilimele.
21 Akiliinga-pe enini pulkanu naa munduku kene ungele layesele mindi piliiku molemele. Penga enini numanuna buni telemú kene mola enini Pulu Yili-nga ungele piliiku liiku molemele mele yambu lupama-ni kanuku kis piliiku kene ung-taka tonjuku teku kis-siku mindili silimele kene eninga piliilimili ungma munduku kelelemele.
22 Bo mare tanda sirim kene kumbulu-sirkambu mele mulurumna mania purum kanumanga ⸤ung-pulele i-sipa mele:⸥ Yambu mare kepe aku-sílima molemele. Enini ungele piliilimili kene numanuna buni telemú bunima kene, méle pulele nosuku kene ‘Méle akuma-ni oliu liipa tapunjilimú tapunjumba.’ niku piliiku molemele uluma kene, kanu sili ulu mare wendu omba ung kanili topa nolemú kene ungele-ni ulu te naa tepa langi mong naa tolemú.
23 Bo mare tanda sirim kene ma kaína mania purum ⸤kanumanga ung-pulele i-sipa mele:⸥ Yambu mare aku-sílima molemele. Enini ungele piliiku liiku kene ung-pulele piliiku konjulemele. Penga enini langi mong tolemele. Yambu mare kanumanga langi mong tokapu-angere mele topa, yambu marenga mong tokapu-yupuku mele topa, marenga mong tokapu-tilu mele topa, aku-sipa tolemú.
⸤Ung-ekaliinga ung-pulele aku-sipa.⸥” nirim.
13:24-30,36-43 Era-Kis Te Kene Langi-Kaiéle Kene Puniena Ola Urum Ung-Ekale
24 Yesos-ni ung-eku te wasie yambuma topa sipa kene nimba mele:
“Pulu Yili yi nuim kingele molupa mélema nokulemú akili i-sipa mele:
Yi te-ni yunga puniena rais-wit bo kaíma tanda sirim.
25 Akiliinga-pe yambuma uru piring kene yunga ele-tu yi te omba era-kis ⸤rais-wit mele era te⸥ akiliinga bo te wit-puniena tanda sipa kene kelepa purum.
26 Kanu-kene bo kaíma ola omba wit-mong turum kene era-kisele kene wasie ola uringli mele mokeringa mulurum kanuring.
27 Kanu-kene punie pulu yilinga kongun tinjili yima oku yunundu niku mele: “Auliele, nunga puniena langi-bo kaí te tanda naa sirinuye? Pe ekupu era-kisele nambi-sipa ola okumuye?” niring.
28 Yunu-ni eninindu nimba mele: “Tena. Ele-tu yi te-ni era-bo kis akuma omba tanda sirim lam.” nirim.
Kongun tinjili yima-ni niku mele: “ ‘Era-kísima wasie waka-maka ola okumeleliinga pupu era-kísima ukupu liipu máku tamili.’ niku piliikunuye?” niring.
29 Akiliinga-pe yunu-ni nimba mele: “Mólu. Era tíngi lem wit wasie pulu ukungínje.
30 Penga kamu wit liipu máku tomuláliinga ui wasie okulu molangli. Penga wit kamu liimulú enale wendu ombá kene na-ni wit kari leku linjingí yambumandu nimbu mele: “Ui era kalangi liiku oru toku máku toku kene, penga wit liiku nanga wit nosiliu lkuna máku toku nosai.” nimbú.” nirim.” nimba, Yesos-ni “Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú akili aku-sipa mele.” nirim.
13:31-33 Unji-Mastet Bóliinga Ung-Ekale Kene Pllawa Tepa Auli Mundulimú Méle Yis Akiliinga Ung-Ekusele.
31 Ung-eku te wasie yambuma topa sipa kene nimba mele:
“Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú akili i-sipa mele:
Yi te-ni unji-mastet bo te liipa
32 yunga puniena bo mundurum. Mastet-bo akili langi-bomanga pali yu aima wallú-mele-wele akiliinga-pe ola omba ai lelemú kene puniena molemú mélemanga pali yu aima auliele. Kamu ai lepa unji mele angiliimú kene kerama unji kanuna oku polamanga pelemelé. ⸤Pulu Yili yi nuim kingele molumba mele aku-sipa.⸥” nirim.
33 Ung-eku te wasie yambuma topa sipa kene nimba mele:
“Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú akili i-sipa mele:
Ambu te-ni yu langi-pllawa tepa auli mundulimú méle yis laye-sele pllawa puleliinga mundurum kene pllawa pali akurum. ⸤Pulu Yili yi nuim kingele molumba mele aku-sipa.⸥” nirim.
13:34-35 Yesos-ni Ung-Ekuma Mindi Turumeliinga Ung-Pulu Te
34 Ung kanuma pali Yesos-ni yambumandu ung-eku mindi topa nirim. We-ung te eninindu sumbi-sipa naa nimba ung-eku mindi topa nirim.
35 Aku-sipa tirimeliinga kórunga-ui Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi te-ni ui nirim ung te kamu wendu urum. Akili i-sipa mele:
“Na-ni ⸤ung nimbúndu⸥
ung-eku ⸤mendepulu⸥ topu nimbále.
Pulu Yili-ni ui mulú-masele tirim kene kepe
yandupa-yandupa kepe ⸤mokeringa naa niring⸥
mo topa pirim ungma ⸤nimbúndu
ung-eku mendepolu topu⸥ nimbú.” Konana 78:2
nirim.
13:36-43 (Ung-ekaliinga bili ya Matyu 13:24-30 kanui)
36 ⸤Yesos-ni ung-eku akuma topa pora sipa kene,⸥ yu máku toku muluring yambuma mundupa kelepa lkundu purum kene yu lumbili anduli yima-ni yu mulurumna oku kene niku mele: “Puniena era-kis urum ung-ekaliinga ung-pulele oliu niku para si.” niring.
37 Yunu-ni pundu topa nimba mele:
“Langi-bo kaíma tanda sirim yili Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili.
38 Puniele ma-koleale pali. Langi-bo kaíma yambu ‘Pulu Yili nanga yi nuim kingele mulupili.’ nilimeláliinga eninga numanumanga Pulu Yili-ni tápu-tepa molupa nokulemú yambuma. Era-bo akuma ulu-kísimanga pali ulu-pulele pelemú ⸤kuru⸥ akiliinga yambuma.
39 Era-bo kis tanda sirim ele-tu yi akili ⸤kurumanga nuim⸥ depollale. Wit lkundu liiku máku tungí ena akili ma-kolea pora nimbá enale. Wit-monguma lkundu liingí yambuma mulú-koleana angkellama.
40 “Era-kísima liiku máku toku kene tepina kalemele mele ma-kolea pora nimbá enaliinga aku-sipa.
41 Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili-ni yunga angkellama liipa mundumba, enini ‘Yambuma Pulu Yili-nga ungma naa piliiku, teku kis-siku molangi.’ nilimele yambuma pali kene, ulu-pulu-kis telemele yambuma pali kene, Pulu Yili-ni tápu-tepa molupa nokulemú yambuma mulungína wendu liiku máku toku kene,
42 tepi auli nomba pelemú koleana suku toku mundungí, kanuna yambuma aima mindili noku kola teku mindili noku mulungí.
43 Ena kanuna numanu sumbi nili yambuma eninga Lapa yi nuim kingele molupa nokulemú koleana ena talang pulimú mele enini aku-siku kanuna talang pupili mulungí.
“Yambu kum-peú lelemúma-ni ung ili pilíí.” ⸤nirim.⸥
13:44-53 Yesos-ni Ung-Eku Kelú Mare Turum Ung-Ekumanga
Te: 13:44 Yi Te-ni Ku-Beng Te Punie Tenga Mo Toku Nusuring Kanupa Liirim Ung-Ekale;
44 ⸤Yesos-ni aku nimba kene kelepa nimba mele:⸥
“Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú akili i-sipa mele:
Ku-moni beng te laku teku punie tenga-lupa ui mo turing we pirim kanili yi te-ni penga walse kanupa liipa kene alsupa panda turum. Panda topa kene numanu sipa pupa yunga mélema pali liipa maket tepa ku-moni talse yandu liipa kene punie kanili pupa taropu topa yandu liirim. ⸤Pulu Yili yi nuim kingele molumba mele aku-sipa.⸥” ⸤nirim.⸥
Te: 13:45-46 Sisipalé-Kaí Ku-Moni Auli Puli Te Akiliinga Ung-Ekale; (13:44-53 pali kanui)
45 “Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú akili i-sipako:
Méle taropu tuli yi te-ni sisipalé-kaíma korupa mulurum.
46 Kanu-kene sisipalé-kaí ku-moni aima pulele puli te kanupa kene, yu pupa yunga mélema pali taropu topa ku-moni yandu liipa kene sisipalé-kaí kanili taropu topa yandu liirim. ⸤Pulu Yili yi nuim kingele molumba mele aku-sipa.⸥” ⸤nirim.⸥
Te: 13:47-50 Oma Liili Walaliinga Ung-Ekale; (13:44-53 pali kanui)
47 “Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú akili i-sipa meleko:
Oma liili wale te no-numúna toku munduring kanili-ni oma lupa-lupama liirim.
48 Walale aima peka lirim kene kunduku liiku no-numú kéluna nosuku kene, mania molku apuruku kaíma liiku wale-basket marenga liiku munduring akiliinga-pe kísima toku munduku kiliring.
49 “Ma-koleale pora nimbá enaliinga aku-sipako: Mulú-koleana angkellama oku kene, yambu teku kis-siku mulungíma kene yambu sumbi-siku molku kunjingíma kene liiku apuruku
50 yambu teku kis-siku mulungíma liiku tepi auli we nomba pelemú koleana toku suku mundungí, kanuna aima mindili noku kola teku mindili siku mulungí.” ⸤nirim.⸥
Te: 13:51-52 Yi Te-ni Méle Konama Kene Méle Uima Kene Wasie Wendu Liilimú Ung-Ekale. (13:44-53 pali kanui)
51 ⸤Ung-ekuma topa pora sipa kene Yesos-ni lumbili andúlima walsipa piliipa kene nimba mele:⸥
“Ung akuma pali ung-puluma eni pilííngiye?” nirim. Enini yundu niku mele: “Pilíímulu.” niring.
52 Yunu-ni eninindu nimba mele: “Aku lem Pulu Yili-nga ung-manimanga puluma piliiku mani siku ung-bo tonjilimele yima-ni Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemáliinga ungma mani sipu ung-bo tonjilimulu kene piliiku liiku molemele yima enini i-sipa mele: Lku pulu yi te-ni yunga méle kaí lupa-lupa nosilimáliinga méle konama kene méle uima kene wasie wendu liilimú.” nirim.
53 Yesos-ni ung-eku akuma topa pora sipa kene kolea kanili mundupa kelepa yu purum.
13:54-58 Yesos Molupa Ai Lirim Kolea Nasaret Yambuma-ni Yunga Ungele Liiku Su Siring Temanele
54 Mundupa kelepa pupa kene yunga pulu-kolea ⸤Nasaret⸥ taon-na omba kene Juda-yambuma máku toku Pulu Yili-nga ungele piliiring lkuna lkundu pupa yambuma ung-bo tonjupa mani sirim kene piliikuliinga enini suru niku mini-wale munduku kene niku mele: “Yi ili yunga piliipa kungnjuliele kene yunga ulu-tondulu telemúmanga tondulale kene yu tena liirimuye?
55 Yu lkuma takurum yilinga málale móluye? Maria yunga anum naa molemúye? Jemis mene, Josep mene, Saimon mene, Judas mene, yunga anginipili móluye?
56 Yunga kimulupili pali oliu kene wasie naa molemuluye? ⸤Yu aima sika yi akili molemále.⸥ Aku lem yunga piliipa kungnjuliele kene yunga ulu-tondulu telemúmanga tondulale kene yu tena liirimuye?” niring.
57 ⸤Aku-siku ungma niku⸥ yu ung nimba uluma tepa mulurum mele kanuku kis piliiku yunu-kene aima numanu kis piliiring.
Kanu-kene ⸤enini yu-kene arerembi kuluringeliinga ulu-pulele piliipa kene⸥ Yesos-ni eninindu nimba mele: “Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yambuma nimba silimú yi te koleamanga pali bi ola pulimú, yambuma-ni pali yunga ungma piliiku liilimele. Akiliinga-pe yunga pulu-koleana yu-kene wasie tapú-toku molemele yambuma mendepolu yu-ni nilimú ungele piliiku kene ‘Yu oliunga we-yi te. Yu bi mululi yi te mólu.’ niku yu-ni nilimú ungma naa piliiku, liiku su silimele.” nirim.
58 Kanu-kene yu ⸤ung nimba uluma tepa yu-yunu mulurum mele ‘Sika’ niku⸥ tondulu munduku naa piliiringeliinga yu kolea kanuna ulu-tondulu pulele naa tirim, koltale mendepolu tirim.