Madito
ga Watumigwa
Chilongole
Chitabu cha madito ga watumigwa changusima mwaluko wa chi lundo cha wanhu walingumkunda Kilistu na ndaze vyochenele kulawila Yelusalemu kuza Yudeya na Samaliya na kuli miji kufungo. Vila Yesu vyoyawalonjele walanguswa wa heye naloyang'hali kuheluka kuza kilanga (Madito 1:8). Nachandichigwa na Lukasi, yuye kahi nayandiche Mbuli Inojile. Nayali dakitali nakwandika chila chinhu goya. Nakamwandichila vitabu vyeng'ha vili, Madito na Mbuli Inojile, Teofili nayawele Mgilichi, ila vitabu avyo kahi na hanji nakagana kuwalangusa vilundo vya wanhu walingumkunda Kilistu kwa weng'ha Wagilichi na Wayahudi (1:1).
Madito hanji nachandichigwa kuli mhela wa makumi sita mbaka makumi sita na gane kulawila Yesu loyavumbuche, kwa vila chitabu nachimala kwandichigwa hala Paoli nayang'hali kulawa mchinweng'ho. Lukasi kahi nayali yenule majendo hamwe na mtumigwa Paoli hanji nakandika chitabu cha Madito kuli muji wa Antiokiya. Madito ndo ulutililo wa Mbuli Inojile yandichigwe na Lukasi na kwaluka kwa Yesu kuheluka kuza kilanga. Chiwalo cha Lukasi kwandika chitabu cha Madito ndo chichila cha Mbuli Inojile. Nakagana Teofili hamwe na wanhu walingumkunda Kilistu, wavizele choni nachowelanguse nakuwandichila ng'hatu chiwalile mbuli ya ukomu wa Yesu na kwenela kwa makundo ga kumkunda Yesu Kilistu.
Chitabu cha Madito changutulapa hetwe kuvizela mbuli ya chilundo cha wanhu walingumkunda Kilistu cha mwaluko ng'hatu na ndaze vyotulinguganigwa kikala kuli makundo ga Yesu Kilistu. Ulajilo awu wa watumigwa wangutulajila vila vyotulinguganigwa kikala kwa kitumbila ludali lwa Muhe Yelile kwa kweneza usenga wa Mbuli Inojile kwa wanhu wanji.
Gali Mgati
Mwaluko Muhe Yelile kanguya kwa walanguswa na chilundo cha wanhu walingukunda Kilistu changukula (1:1-8).
Hamba chilundo cha walingumkunda Kilistu changugazigwa na kwaluka kwenela kunji Yelusalemu (8:2-12:23).
Kulawa baho Paoli kangwaluka majendo ga mwaluko ga kweneza usenga wa Nguluwi (12:24-14:28).
Hamba chitala changuting'hana Yelusalemu kupuza choni chilinguganigwa kwa wanhu walingumkunda Kilistu wanyale (15:1-35).
Hamba Paoli kangwinula majendo ga keli kuza kweneza usenga wa Nguluwi (15:36-18:22).
Kulawila baho, kangwinula majendo ga kadatu ga kweneza usenga wa Nguluwi (18:23-20:38).
Hamba Paoli kangibatigwa Yelusalemu (21-26).
Mwiso Paoli kanguhilikwa Loma (27-28).
1
Mkulu Teofili kuli chitabu cha heni cha mwaluko nanyandika mbuli zila Yesu zoyaditile na kulangusa kulawila mwaluko wa mijito ja heye, mbaka zuwa lila loyaholigwe kilanga. Hala naloyang'hali kuholigwa kilanga nakawalajiza kwa ludali lwa Muhe Yelile wala watumigwa yawahagule. Kwa mhela wa mazuwa makumi gane hala hoyabagame nayali yowalawila lawila na kilajila kota nayali mkomu. Nawamona, na heye nakalonga gala ga Undewa wa Nguluwi. Mhela loyeting'hane hamwe na hewo nakawalonjela ahi, “Mleche kuka Yelusalemu, ila mbeteze ilagano lyoyawalonjele Mhaza, ila yomina namhuliche ndilonga. Yohani nakabatiza kwa mazi, logokuya mazuwa mado, hemwe mobatizigwa kwa Muhe Yelile.”
Yesu kanguholigwa kilanga
(Malichi 16:19-20; Lukasi 24:50-53)
Ahyo watumigwa loweting'hane hamwe na Yesu, nawamuuza, “Lelo Mkulu mhela awu ndo houwahilusila Waisilaeli undewa wa hewo?” Ila Yesu nakawalonjela, “Mhela na mbuli azo vya hasi ha ludali lwa Mhaza wa heni, kahi hambe iwalape hemwe kuvizela yowa nili. Ila mhela Muhe Yelile loyowadulichilani, mobochela mong'ho na mowa walolezi wa heni kuli Yelusalemu na kuli mkowa wa Yudeya na Samaliya, mbaka kuduma kwa isi yeng'ha.” Loyalonjile ago, weng'ha wawele womlola, kaholigwa kilanga, ng'hungugu imvisa hawamuwene kahi.
10 Lowali wang'hali wolola kilanga, yawele yoluta, baho wanhu weli wawele wavalile nguwo nzelu pee, wema behi na hewo, 11 nawalonga, “Hemwe wanhu wa Galilaya, yandaze mwimile mlola kilanga? Yesu ayu yaholigwe kulawa kwa hemwe kuluta kilanga, kokuya kahi kota hiho vyomumuwene yoluta kilanga.”
Matiya kanguhaguligwa yebate honhu ha Yudasi
(Matei 27:3-10)
12 Hamba watumigwa wahiluka Yelusalemu kulawa kuli chila chidunda chilinguchemigwa chidunda cha Mizeituni, chiwele kilomita imwe kulawa mujini. 13 Lowafichile mujini nawenjila mli chihengo chiwele kuchanya mula mowali wochikala, na hewo wali Petili na Yohani na Yakubu na Andeleya na Filipo na Tomasi na Batolomeo na Matei na Yakubu mwana wa Alufayo na Simoni Zelote na Yudasi mwana wa Yakubu. 14 Awa weng'ha nawekungajiza hamwe kumlanda Nguluwi, hamwe na wadala wamwenga na Maliya mayake Yesu na wang'holoze.
15 Zuwa limwe, Petili nakema hali wala wanhu wawele womkunda wala wali wekungajize, hamwe wanhu weng'ha wali miya imwe na makumi meli, 16 nakalonga, “Wang'holozangu, nayali ilapa honhu ha Maandiko Matakatifu gakoleche, honhu hala Muhe Yelile, kwa ulonzi wa Daudi, nakolonga mbuli za Yudasi yula yawalongoze kuza kumibata Yesu. 17 Yudasi nayali yumwe wa chilundo cha hetwe, mina nakahaguligwa tuwe hamwe mli mijito ya hetwe.” 18 Heye nakagula mgunda kwa zila sendi zoyazipalile kwa madito ga heye gehile, nakagwa hasi nakutulika lida, utumbu wa heye ubohoka kunze. 19 Wanhu weng'ha walingikala Yelusalemu nawahulika mbuli ayo ikoleche, na ahyo kwa ulonzi wa hewo, wauchema ula mgunda Hakeli Dama, Izeleche, “Mgunda wa danda,” 20 “Lelo yandichigwa muli chitabu cha zabuli,
“ ‘Mng'handa mwa heye mopona mahame,
munhu yoneche yaleche kikala mgati amo.’
Kahi yandichigwa,
“ ‘Munhu yunji yahole mijito ya heye.’
21 Lelo munhu yumwe mli wala welongoze na hetwe mhela weng'ha Mkulu Yesu loyali yokwinula majendo hamwe na hetwe, yahaguligwe kilumba na hetwe. 22 Ahyo kangulapigwa yawe yumwe wa wala welongoze na hetwe kulawila Yohani loyali yobatiza mbaka zuwa lila Yesu loyaholigwe kulawa kwa hetwe kuluta kilanga. Ayo kochilumba hamwe na hetwe kukola na kulavya ulolezi wa uzilipuko wa Yesu.”
23 Aho nawachema matagwa ga wanhu weli, wa mwaluko Yusufu yachemigwe Balisaba ama kahi Yusto na wakeli Matiya. 24 Hamba nawamlanda Nguluwi, “Mkulu hegwe kwanguzizela nhumbula za wanhu weng'ha. Ahyo, utulajilile hali awa weli yalikohi youmhagule, 25 leka yahole honhu hano ha mijito ja uchitumagwa woyalechile Yudasi nakaluta honhu hake yuye.” 26 Nawatowa simbi, simbi imgwila Matiya, na heye konjezwa mli wala watumigwa wanji kumi na yumwe.