Apasol ai kaua
Pariverena
Luke ana buka i giruma vorovei ma muriai Apasol ai kaua bukana i girumi. Tauna ana ano ḡaeḡaena lamna i ḡoei da rava ita vieḡei da menanare Arua Vivivireina Iesu ana tauvotaḡotaḡo i rau-etaraveni da Riwana Aiaina ita vituai,
Au Jerusalem ma au Judea au anatapuna ma au Samaria ma dobu au gia dewadewana.
(1:8)
Kerisiana ai babara ma ai nola i babaniei. Mai Jew awarii i vikarei ma i nae da dobu anatapui i vitumaḡana. Tauamgiruma ana nota ḡaeḡaena da wei bukana tauiavana ita pariverei da kerisiana avena Rome gabemanina ita viviḡaviei. Kerisiana vitumaḡanana lamna mai Jew ai vitumaḡana e kaukauana-paiei. Wei bukana i ḡutai da raḡaraḡana tonuḡa, ma e viviatataieta da dobu au anatapuna Iesu Riwana Aiaina i jimei ma ekalesia i vitupui:
Iesu ana ḡae au murina Ekalesia au Jerusalem ai nola i vikarei;
Palestine taun ḡelaui awari i tua-nae;
Ma i tua-nae au Mediteranean da i nae au Rome paratana. Wei bukana ana kaua ḡaeḡaena lana Arua Vivivireina i nolanola, ma rewapana tauvitumaḡana au Jerusalem i verei au Pentecost. Ma wei au bukana i vieḡeta da Arua vivivireina mara nonoa agu ma rewapana ekalesia ma ai babada i verei ai au aninola au anatapuna. Wariaḡa kerisiana ai pariverena i tere-tagogiei raugugula au maḡamaḡaui, ma kaua ma ai nola i kaukauei anatapui. Wei au bukana i girumi da wei parivai-nuaḡanana ana rewapana tauvitumaḡana ai au lawana ma kerisiana ai au voepaepa i viatataieta.
Buka rereḡana 1.
Vokaukaua tauvimatamata aubai (1:1-26)
Iesu ana tarawatu ma ana parivainuaḡana damona (1:1-11)
Judas Epaiana (1:12-26)
Tauvimatamata au Jerusalem (2:1—8:3)
Tauvimatamata au Judea ma Samaria (8:4—12:25)
Paul ana nola (13:1—28:31)
Paul ana vaḡai tagogi (13:1—14:28)
Boru au Jerusalem (15:1-35)
Paul ana vaḡai viruaina (15:36—18:23)
Paul ana vaḡai vitonuina (18:24—21:16)
Paul i vipanipani au Jerusalem, Caesarea, ma Rome (21:17—28:31)
1
Iesu ana Apasol i parivainuaḡani
Egualau Theophilus, buka au naona a girugirumia* lamna Iesu ana tupua ma ana nola i vikarei da i kaukauei ma i viviararamana a pariverem i nae da ana ḡae au marana. Muriai da Iesu i ḡaiei au mara, Tauna Arua Vivivireinei ana apasol vinevinei riwa bagibaginei i pariverei. Iesu ana iraḡe au murina i vieḡana-melei ana apasol awarii. Ma kaua maḡamaḡaui i kauei da apasol i vitumaḡana kaua da Tauna anina i lawana me. Taui awarii i eḡa au pom 40 au orana ma God ana vigulau i babaniei. Maranai ana apasol maiteni i vitagogiei ma i riwana-guratei i pa, “Eḡa Jerusalem ona oputawanei, wate pulona amau i paripari-vainuaḡanimi ona paini, maraotai a ririwemi nanare. John wairei i babataito, wate mara aburuna ava Amau, Arua Vivivireinei taumi ina babataitomi.”
God Iesu i ḡaiei au Mara
Muriai maranai Iesu ma Apasol i vitagogiei ma taui Iesu i vitara-virevirei i pa, “Bada! Marina, Israel ana vigulau ma vere-melei bo?”
Ma Iesu i paribelei, “Amau ainelana ana rewapanei mara ma iri e vivibadei, aubaina da taumi eḡa ona aramanei. Wate maranaina Arua Vivivireina au orami ina rui, maranaina taumi rewapana ona vaia. Ma aubaiu ona vitaunola au Jerusalem, Judea, au Samaria ma dobu au anatapuna.” I babani vorovei ma au matai God Iesu i ḡaiei au mara. Ma apau i nei da i purui ma taui eḡa ita inana-melei.
10 Ma taui i ḡoḡouta au mara ma nelara ruaḡa ai gara ararapoiri au ririvai i raumairiei. 11 Ma i riwa, “Mai Galili, aiwai weka o maimairiei ma o ḡoḡoutatei? Wei ravana menanarena o inanai i ḡaenei, amapo nanare ina nememei.”
Judas epaiana i vinei
12 Anina ma Apasol Ola Olive, i voterei ma i ḡaira me au Jerusalem lamna eḡa uama ma au ḡereḡere. 13  Ma au Jerusalem i ḡeta ma i ḡae numana i mamae lana au tepana au vatavatara. Taui ai wava, Peter, John, James ma Andrew, Philip ma Thomas, Batolomeo ma Matthew, James - Apius natuna, ma Simon tauna au naona Zealot ma Judas - James natuna. 14 Ma wei ravai mara patapatana i vivitagogiei ma i raraupari gogona, waivine ḡelaui ma Iesu ana roaroa ma aloi Mary maiteni kampa.
15 Wei au marana, tauvitumaḡana 120 i vitagogiei ma Peter i vomairi ma wenanare awari i babani, 16-17 “Varevareiu, Judas Iskariot lamna turata tagogi ma maiteni ta nola gogona, wate muriai i voagu da Iesu i pani. Arua Vivivireina wei riwana wariaḡa gulau David i riwei da ina tupua; ma aiwai i ririwei anina nanare i tupua.” 18  Judas Iesu i amverenei mane vainana aubaina, ma wei manenei doa i gimarai. Ma nai au doana tauna kolanei i peu ma manawana i wanawamai da amoamona i opu. 19 Ma rava anatapui au Jerusalem wei iraḡena riwana i nonori, lamna aubaina taui nai dobuna ai ponei i viwavai Hakeldama, wei anona Tara Doana.
20 “Wariaḡa Gulau David i girugirumia, nanare i tupua,
Ana animae ina kwakwava,
ma eḡa aiai au orana ina mae. (Psalm 69:25)
Ma
rava ḡelauna ana nola ina vaia. (Psalm 109:8)
21  Lamna aubaina marina awarita, rava ḡelauna tana vinei da ina raviepaiai. Tauna ravanana Iesu maiteni ta bababara-nae madeḡa tonuḡa au orana, 22  John rava i babataitoi au marana ma i nae da Iesu i ḡaiei au mara. Ma maiteni tana nola ma rava tana riwei menanarena God Iesu iraḡelei i vovaimairini.”
23 Ma taui rava ruaḡa i vinei, Joseph-Barsabas (ana wava ḡelauna Justus) ma Matthias. 24-25 Anina ma taui i raupari, “Bada tam rava anatapui orai u aramanei. Ma vieḡelai da wei ravai ruaḡa, ma metauna u vinei da Judas ana gabu ina vaia da ina viApasol, aubaina Judas i voterelai da i nae ana au gabu.” 26 Anina ma taui i vine, ma vinevine Matthias awarina i peu, ma tauna i vi-Apasol, ma Apasol 11 au orai i rui. §
* 1:1 Bukana au naona i girugirumi lamna Luke ana Gospel 1:5 Mrk 1:8 1:6 Rome gabemanina Juda i vibadei wei au marana, Mai Jew wei eḡa ita ḡoei, ma i ḡoei da ita virai. 1:8 Mrk 16:15 1:9 Mrk 16:19 1:13 Mrk 3:16-19 1:13 Rava ununurana. Wei ravai mai Rome ai gabemani e viviḡaviei. 1:21 Mrk 1:9; Mrk 16:19 § 1:26 Wei kalona wenanare: mai Jew wava ḡaima muomuoi awari i girugirumi ma e tawatawanei, ma aiai ana namba i eḡa lamna tauna ina vaia. Taui i vitumaḡana da wei kauana awarinei God taui ina viatataiei da aiai ita vinei. (Pro 16:33)