KITABU KYAKUA
AMOSI
BULONDOLOZI
Keki kitabu kili na mpunda ya bukabika bwakua Amosi. Amosi waali wali musungi wa nama (1.1) kabili waali wali mulimi (7.14). Leza ni ye waamukuutile kuti abe kabika wakue. Amosi waali wa ku muzi wa Tekoa, muzi waali mu bukolo bwa ku nkungulua ya Yudea. Inzi mpunda yakue ingi yaali palua bukolo bwa ku nkungua bwa Izraeli. Amosi waali wabikula Uzia lu-aali wali likolo wa ku Yudea, ni Yeroboamu wa bubili lu-aali wali likolo wa kyalo kya Izraeli. Bebi byaakitikile mu pepi myaka 750 NK.
Amosi waabikwile palua kukandua kwa ntundu ingi mu tutue tubili twakutendekelapo. Inzi mpunda yakue ingi yaali yali palwakua Izraeli. Ozo waali wali musita wakua Izraeli wakukitikilua na biweme. Musita wa kukitikilua na biweme, Baizraeli baamulabile Leza ni kukitila bapabi bibiipile (2.6). Kukandua kwabo na Leza kwaali kwa kubatwala mu buzia (7.17). Inzi Leza abanga walaile nangue waakakwasia Baizraeli kuti bakaanzie paakale byalo binge byonse bibaateekele pa kale (9.12).
Bwipi bwa bili mu kitabu kyakua Amosi
1. Mu mulongo wa mambo, Amosi waitoota.
2. Kabili mu nsempu isyele ya mu katue ka 1 ni 2, alandilemo palua kukandua kwa ntundu ilekenkeene.
3. Katue ka 3 kwita mu katue ka 9.11 mulandilue palua kukandua, ni buzia bwakua Izraeli.
4. Ku mpeleezio mu katue ka 9.12-15, Bazumizi baasyelepo Leza wabalaya kuti ababweziizie ku Izraeli.
1
1 ✡1.1: 2 Mak 15.1-7; 2 Mil 26.1-23; 2 Mak 14.23-29 Totu i twebo twakua Amosi, umo wa pa basungi ba nama ba ku Tekoa. Twebo tu-aamwene palwakua Izraeli mu myaka ibili ntanzi ya ntensi, Uzia lu-aali likolo wa ku Yudea, ni Yeroboamu mwina Yehoashi lu-aali wali likolo wa Baizraeli.
2 ✡1.2: Yoe 3.16Amosi waalandile nangue,
“Yawe wabuluma pa Lupili lwa Sayuni,
watukuma mu Yeruzalemu.
Bikusi bya kuliiwa na nama tebiliko,
bikusi bili peulu lupili lwa Karmeli byauma.”
Bupinguzi palua bantu bapalameene na Baizraeli.
3 ✡1.3: Isa 17.1-3; Yer 49.23-27; Zak 9.1Yawe walanda evi,
“Pa mulandu wa bibalo bitatu ao bina*1.3 bibalo bitatu ao bina: I kulanda nangue bibalo bya kubalabala. bya bantu ba mu Damaski,
nsikaba kubalekelela pasili kubakanda,
pantu bakitwama bintu bya Bagileadi
mu kubombia byela bya busanze.
4 Naakatuma mulilo pa nghanda yakua Hazaeli,
ozo waakazizia byubo byakua Ben-Hadadi.
5 Naakatyona mulyango wa Damaski,
naakeenoona likolo wa mu Lulambe lwa Aveni,†1.5 Lulambe lwa Aveni i kulanda nangue Lulambe lwa Bubi
ni olia akwete nkonto ya bukolo mu Beti Edeni.
Bantu bonse ba ku Aramu baakaya kuteekua buzia ku kyalo kya Kiri,”
koku i kulanda kwakua Yawe.
“Pa mulandu wa bibalo bitatu bya bantu ba mu Gaza ao bina,
nsikaba kubalekelela pasili kubakanda.
Pantu bakitwama bantu bengi
ni kuya kubasisia nga bazia ku Baedomu.
7 Naakatuma mulilo ku bibumba bya muzi wa Gaza,
ozo waakazizia byubo byakue.
8 Naakafumiapo makolo a ku Ashdodi ni a ku Ashkeloni.
Naakakanda muzi wa Ekroni, ni kwipaya Bafilistini bonse,”
koku i kulanda kwakua Yawe Kabezia Mpungu.
9 ✡1.9: Isa 23.1-18; Eze 26.1-21; 27.1-36; 28.1-19; Yoe 3.4-8; Zak 9.1-4; Mat 11.21-22; Lk 10.13-14Yawe walanda evi,
“Pa mulandu wa bibalo bitatu bya bantu ba mu Tiro ao bina,
nsikaba kubalekelela pasili kubakanda.
Pantu bakitwama bantu bengi
ni kuya kubasisia nga bazia ku Baedomu.
Tebaafikiliizie kipanghano kya bukibuza kibaakitile.
10 Naakatuma mulilo ku bibumba bya muzi wa Tiro,
ozo waakazizia byubo byakue.”
11 ✡1.11: Isa 34.5-17; 63.1-6; Yer 49.7-22; Eze 25.12-14; 35.1-15; Oba 1.1-14; Mal 1.2-5Yawe walanda evi,
“Pa mulandu wa bibalo bitatu bya bantu ba mu Edomu ao bina,
nsikaba kubalekelela pasili kubakanda,
pantu bakitwama kipanga ni kukumbizia ba kwabo.‡1.11 ba kwabo: I Baizraeli baali ba mu luvyalo lwakua Yakobo, Yakobo ozo waali wali wa kwakue kwa Esau, Esau kikolue wa Baedomu.
Bakikaana kumunvwila nkumbu
pantu kipuki kyakue kyakiba kyalunduluka musita onse,
ni kikonko kyakue pasili kufuukiiwa.
12 Naakatuma mulilo mu muzi wa Temani,
ozo waakazizia byubo bya ku Bozra.”
13 ✡1.13: Yer 49.1-6; Eze 21.28-32; 25.1-7; Zef 2.8-11Yawe walanda evi,
“Ba-amoni bakibala bibalo bitatu ao bina,
ni pakako, kisinka nakaba kubakanda.
Lubaali basakukila ba Gileadi pakuti belundileko mipaka,
baali batumbula mavumo a banakazi baali baimisi.
14 Naakatuma mulilo ku bibumba bya muzi wa Raba,
ozo waakazizia byubo byakue
mu nsungu ya malilo mu busiku bwa bului,
mu mwela ukata mu busiku bwa kinkunsia.
15 Likolo wabo pamo ni babiloolo bakue,
baakatwalua mu kyalo kyeni,”
koku i kulanda kwakua Yawe.
✡1:1 1.1: 2 Mak 15.1-7; 2 Mil 26.1-23; 2 Mak 14.23-29
✡1:2 1.2: Yoe 3.16
✡1:3 1.3: Isa 17.1-3; Yer 49.23-27; Zak 9.1
*1:3 1.3 bibalo bitatu ao bina: I kulanda nangue bibalo bya kubalabala.
†1:5 1.5 Lulambe lwa Aveni i kulanda nangue Lulambe lwa Bubi
✡1:6 1.6: Isa 14.29-31; Yer 47.1-7; Eze 25.15-17; Yoe 3.4-8; Zef 2.4-7; Zak 9.5-7
✡1:9 1.9: Isa 23.1-18; Eze 26.1-21; 27.1-36; 28.1-19; Yoe 3.4-8; Zak 9.1-4; Mat 11.21-22; Lk 10.13-14
✡1:11 1.11: Isa 34.5-17; 63.1-6; Yer 49.7-22; Eze 25.12-14; 35.1-15; Oba 1.1-14; Mal 1.2-5
‡1:11 1.11 ba kwabo: I Baizraeli baali ba mu luvyalo lwakua Yakobo, Yakobo ozo waali wali wa kwakue kwa Esau, Esau kikolue wa Baedomu.
✡1:13 1.13: Yer 49.1-6; Eze 21.28-32; 25.1-7; Zef 2.8-11