6
Jesús en Nazaret
(Mt 13.53-58; Lc 4.16-30)
Jesu Capernaupʉ cãnacʉ cʉ ya macapʉ catunu aájupʉ. Cʉ buerã quena cʉ mena cáaájuparã. To bairi judío maja na cayerijãri rʉmʉ cãno Jesu na caneñapo bueri wiipʉ Dio ye quetire na cabuio jʉgoyupʉ. Camaja capãarã cʉ cabuiorijere apirã caapi acʉacoajuparã. Api acʉari ocõo bairo caame ĩñuparã:
—¿Noopʉ atie cʉ cabuio majirijere cʉ camajiñupari? ¿Dope bairo majuu to bairije cáti majiña maniere cʉ cáti majiñupari? Atona cãninucuecʉna ãmi. Yucʉ pãirire capaanucuecʉ, María macʉna ãmi. Jacobo, José, Juda, Simón na jʉgocʉna ãmi. Cʉ bairã romiri quena mani tʉna aninucuma, caame ĩñuparã.
To bairo ĩ tʉgooñarã cʉ caapi nʉcʉbʉgogaquẽjuparã. To bairo cʉ̃re na canʉcʉbʉgogaquẽto tʉjʉʉ ocõo bairo na caĩñupʉ Jesu:
—Jĩcaʉ Dio ye quetire buiori majocʉ ũcʉ aperopʉ cʉ cabuio teñaro to macana cʉ api nʉcʉbʉgorãma. Cʉ ya maca macana maca, cʉ yarã majuu, cʉ ya wii macana jeto cʉ nʉcʉbʉgoquẽnama, caĩñupʉ Jesu.
5-6 To bairi topʉ cʉ cabʉcʉarica macapʉ capee cáti majiña mani wame cáti iñooquẽjupʉ, cʉ̃re na caapi nʉcʉbʉgoquẽto tʉgooñarique paibacʉ. Jĩcaarãacã jetore cariarãre na ñiga peori na canetoo catioyupʉ baii pʉa. Cabero to tʉacã cãni macaripʉ cʉ ye quetire cabuio teñanucuñupʉ.
Jesús manda a los discípulos a predicar
(Mt 10.5-15; Lc 9.1-6)
Cabero Jesu cʉ buerã doce cãnacãʉre cʉ tʉpʉ neori pʉgarãri jeto cʉ ye quetire na cabuio teña roti jʉgoyupʉ. To bairi camaja na yeripʉ cawãtia jañarãre na cabuu reboja majipe quenare na cajooyupʉ. Apeye unie na cacʉgorijere na cajee aá rotiquẽjupʉ. Wajopoa uno, ʉgarique, niyeru quenare na cajee aá rotiquẽjupʉ. Tuericʉ jetore na cane aá rotiyupʉ. Rʉpo jutii na cacʉtarije jeto, na jutii na cajañarije jeto menare na cajooyupʉ. Na cawajoa jañape macare na cajee aá rotiquẽjupʉ. 10 Ocõo bairo na caĩñupʉ:
—Caroaro mʉjaare cãni rotii ũcʉ ya wiipʉ jãa ejarã ti wiipʉna anicõaña ti macapʉ mʉja cãni rʉmʉri cõo. 11 Noo mʉjaare aperã na cabooquẽto, Dio ye quetire mʉja cabuioro na caapigaquẽto topʉ mʉja buti weogarã. Buti aána mʉja rʉporipʉre jita catujarijere pa bate reya. To bairo ána, mʉjaare jã cabuioro mʉja caapigaquẽtore bairona mʉja booquẽemi Dio, na ĩ iñoorã mʉja átigarã. Cariapena mʉjaare yʉ ĩ. Dio camajare cʉ cabejepa rʉmʉ cãno ti maca macanare mʉjaare cabooquetanare seeto na popiyeyegʉmi. Sodoma, Gomora macana tirʉmʉpʉ macanare cʉ capopiyeyericaro netoro na popiyeyegʉmi Dio, caĩñupʉ Jesu.
12 To bairo cʉ caĩro bero cáaácoajuparã yua. Aá, camajare, “Caroorijere mʉja cátinucurijere tʉgooña jʉtiriti wajoaya,” caĩ buio teñanucuñuparã. 13 To bairi capãarã camajare na yeripʉ cawãtia jañarã quenare care buubojayuparã, Dio cʉ catutuarije mena. Capãarã cariayecʉna quenare ʉje mena wareri na canetoo cationucuñuparã.
La muerte de Juan el Bautista
(Mt 14.1-12; Lc 9.7-9)
14 To bairi camaja nipetirã Jesu cariarãre canetoo catiorijere caqueti apiyuparã. To bairi Ʉpaʉ Herode quena caqueti apiyupʉ. Tiere queti apiri ocõo bairo caĩñupʉ:
—Juan camajare bautisari majocʉ na carʉpoa pa ta rocaricʉpʉ anibacʉ quena tunu catiricʉmi. Catunu catiricʉ aniri capee majuu áti iñoo netonucuʉmi, caĩñuparã jĩcaarã.
15 Aperã maca ocõo bairo caĩñuparã:
—Aniquẽcʉmi. Tirʉmʉpʉ macacʉpʉ Dio ye queti buiori majocʉ Elías cãniñaricʉ tunu catiricʉmi, caĩñuparã.
Aperã maca:
—Cʉ quena tirʉmʉpʉ macana Dio ye quetire buiori majare bairona cabaii ãcʉmi, caĩñuparã.
16 To bairo na caĩro apii Herode maca ocõo bairo caĩñupʉ:
—Tirʉmʉpʉ yʉ carʉpoa pa ta roca rotiricʉna ãcʉmi. Juan bautisari majocʉna tunu catiricʉmi, caĩnucucõañupʉ Herode.
17 Herode to jʉgoyepʉ Herodía cawamecʉco jʉgori Juãre presopʉ cʉ cañe aá rotiyupʉ. Co Herodía cʉ bai Felipe cawamecʉcʉ nʉmo cãñupo. To bairo co cãnibato quena Herode maca co caneñupʉ. To bairo cʉ cáto tʉjʉri Juan bautisari majocʉ Herodere ocõo bairo cʉ caĩñupʉ:
18 —Mʉ bai nʉmore nʉmo cʉtiqueticõaña. To bairi mʉ cátie ñuuquẽe, caĩñupʉ.
19 To bairo cʉ caĩnucurije wapa Herodía Juãre seeto tʉjʉ punijiniri Herodere, “Mʉ polisíare cʉ jĩa rotiya Juãre,” caĩbajupo. To bairo ĩbaco quena dope bairo cáti majiquẽjupo. 20 Herode maca Juãre, “Cañuʉ ãmi, caroorije mácʉ ãmi,” caĩ tʉgooña nʉcʉbʉgoyupʉ. To bairo ĩ tʉgooña nʉcʉbʉgori Juãre rooro na cáti rotiquẽjupʉ. Juan cʉ cabuiorijere api acʉari, “¿Dope bairo ĩgʉ cʉ ĩti?” caĩ tʉgooñañupʉ. To bairo ĩ tʉgooñabacʉ quena caroaro cʉ caapiganucuñupʉ. 21 Cabero Herode cʉ cabuiarica rʉmʉ cãno boje rʉmʉ caquenooñupʉ. Boje rʉmʉ quenoo, cʉ mena macana cʉ ẽoro carotirã, cʉ yarã polisía maja ʉparãre, aperã Galilea yepa macana cãni majuurã quenare na capi neoñupʉ, yʉ boje rʉmʉ tʉjʉrã ajá ĩi. To bairo cabairi paʉ Herodía Juãre co cajĩa rotipere catʉgooña bʉgayupo. 22 To bairi Herode cʉ capi neoricarã nipetirore na cajʉgo ʉgayupʉ. Na caʉgari paʉ Herodía maco jãa ejari na cabaja iñooñupo. Co cabaja iñoorijere Herode jãa aperã cʉ mena caruirã seeto majuu catʉjʉ wariñuuñuparã. Tiere tʉjʉ wariñuuri Herode ocõo bairo co caĩñupʉ Herodía macore:
—Noo mʉ caboorije, yʉre mʉ cajenigari wamere mʉ yʉ joogʉ.
23 To bairi cʉ capiricarã na caapiropʉ:
—Ĩtoricaro mano ĩi mʉ yʉ ĩ, to bairi yʉ carotiri yepa quenare mʉ cajeniata carecomaca mena mʉ yʉ joo maji, co caĩñupʉ. 24 To bairo cʉ caĩro apio, co paco tʉpʉ aá, cõre cajeniñañupo:
—¿Ñee unie macare cʉ̃re yʉ jenioati? caĩñupo. To bairo co caĩro apio ocõo bairo co caĩñupo co paco maca:
—Juan bautisari majocʉ rʉpoare pa ta neri na ne aparo, cʉ ĩ jeniya, caĩñupo.
25 To bairo co caĩro nemoona Herode tʉpʉ jãa ejari ocõo bairo cʉ caĩñupo:
—Yucʉacã yoaro mee Juan bautisari majocʉ rʉpoare pa tari jotʉ bapa mena ne jãri yʉre na joato, caĩñupo.
26 To bairo co caĩro apii Ʉpaʉ Herode seeto majuu catʉgooña jʉtiritiyupʉ. Nipetirã topʉ caneñaporã na caapiro, “Mʉ caboori wame yʉ mʉ cajeniata mʉ yʉ joogʉ,” caĩricʉ aniri dope bairo caĩto majiquẽjupʉ. 27 To bairi, “Yʉ jooquẽe,” caĩ majiquẽjupʉ. To bairi nemoona Ʉpaʉ Herode cʉ polisíare Juan rʉpoare capa ta neatí rotiyupʉ. 28 To bairi polisía preso wiipʉ aá, Juan rʉpoare pa ta, jotʉ bapapʉ ne jã atíri Herodía macore co cajooyupʉ. Cõre cʉ cajooro co maca co pacore cajoo netoñupo yua.
29 Juãre to bairo na cáti rocariquere queti apiri cʉ cabuiorijere caapiʉjanucuricarã atí, cʉ rupaʉ ãnatore ne aá, cʉ cayaa rocayuparã.
Jesús da de comer a cinco mil hombres
(Mt 14.13-21; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14)
30 Cabero Jesu cʉ cabuio teña rotiricarã tunu ejarã nipetiro na cátajere, na cabuio teñarique quenare cʉ cabuioyuparã. 31 Na cabuio yaparoro Jesu nare:
—Jitá, petoacã mani yerijãgarã camaja na camanopʉ, caĩñupʉ.
Camaja capãarã na tʉpʉre nairo majuu na caejaro dope bairo cáti ʉga majiquẽjuparã. 32 To bairi Jesu cʉ buerã mena na jeto cumua mena eja jãa, camaja manopʉ cáaácoajuparã. 33 Camaja capãarã topʉ na cáaáto catʉjʉyuparã. To bairi Jesure tʉjʉ majiri cʉ cáaátopʉ macaa macana cãno cõo mapʉ nipetiro caatʉ jʉgocoajuparã, na capeña ejaparopʉre aána. 34 To bairi Jesu topʉ roca tu, ma eja, na paarãacãre catʉjʉyupʉ. Na tʉjʉri na cabopaca tʉjʉyupʉ, oveja nuricarã nare cacotei manare bairona cãna na cãno maca. To bairi capee wameri na caĩ buio jʉgoyupʉ. 35 To bairi ñamicaa cãno cʉ buerã cʉ tʉpʉ aáti ocõo bairo cʉ caĩñuparã:
—Naio aáto bai. Atopʉre maca maa. 36 To bairi camajare to cõona na tunu aá rotiya. Topʉ tunu aáti macaripʉ na wapaye ʉgara aáparo.
37 To bairo na caĩro apii Jesu na caĩñupʉ cʉ buerãre:
—Mʉjaana ʉgarique na nuña.
To bairo cʉ caĩro na maca cʉ caĩñuparã:
—¿Pairo, dosciento rʉmʉri wapataricaro cõo mena pan rupaarire jã wapayera aánaati, nare nugarã? caĩñuparã. 38 To bairo na caĩro:
—Tʉjʉñaja. ¿Mʉjaa noo cãnacã pan rupaari mʉja cʉgoti? caĩ jeniñañupʉ Jesu.
To bairo cʉ caĩro tʉjʉri bero cʉ cabuioyuparã:
—Jĩca wamo cãnacã rupaa ã. To bairi wai quena pʉgarã ãma, cʉ caĩñuparã.
39 To bairo na caĩro apii camaja na cãno cõo ricati poari jeto caroa ta yepa cãnopʉ na carui rotiyupʉ Jesu. 40 To bairi jĩca poarire cien majuu camaja caruiyuparã. Ape poarire cincuenta majuu camaja caruiyuparã. 41 To bairi Jesu pan rupaarire, na wai pʉgarãre neri jõ bui maca tʉjʉ mʉgori Dio cʉ Pacʉre caĩ wariñuu nʉcʉbʉgoyupʉ. To bairo ĩ yaparo pan rupaarire pe mʉto, cʉ buerã na cajooyupʉ, camajare na bate rotii. Wai quenare to bairona pe mʉto, na cabate rotiyupʉ. 42 To bairo cʉ cátiere camaja nipetiro caʉga yapicoajuparã. 43 Na caʉga yapi rʉgarije doce piiri jiraro majuu cajee neoñuparã. 44 Tiere caʉgaricarã cinco mil majuu cãñuparã caʉmʉa jeto ãnaa. Cãromia, cawimarã cacõoñaquẽjuparã.
Jesús camina sobre el agua
(Mt 14.22-27; Jn 6.16-21)
45 Jesu camajare ʉgarique na nuri bero cʉ buerãre:
—Cumuare peña jʉgoya. Ĩ nʉgoa Betsaidapʉ mʉja ani yuuwa camajare yʉ cáaátaje uitoye, na caĩñupʉ. 46 To bairo cʉ buerãre ĩi, camaja paarãacãre na aátaje ui yaparo ʉ̃taʉpʉ cawamʉ aájupʉ, Diore cʉ ĩ jeni nʉcʉbʉgoʉ aácʉ. 47 Canaiori paʉ bero Jesu buerã cumua mena ʉtabʉcʉra recomacapʉ capajayuparã. Jesu maca jõ boepʉ jĩcaʉna cãnicõañupʉ. 48 Seeto wino capapuro popiye catamʉoñuparã, apero maca capapu jooro cariape maca we aágarã. To bairi Jesu cumuare na cawe eja atí majiquẽto catʉjʉyupʉ. To bairi cabujuparo jʉgoye na tʉpʉ aácʉ oco buina cáaácoajupʉ. Nare neto aácʉ cabaibajupʉ. 49 To bairo oco bui cʉ cáatí nutuato tʉjʉrã, cabai yajiricʉ wãti ãcʉmi ĩrã catʉjʉ acʉa awajayuparã. 50 Na nipetiro cʉ catʉjʉ acʉa awajayuparã. To bairo na caĩ awajaro apii Jesu nemoona ocõo bairo na caĩñupʉ:
—Uwiqueticõaña. Yʉna yʉ ã, mʉja ʉpaʉna. Tʉgooña uwi acʉaqueticõaña, na caĩñupʉ.
51 To bairo na ĩri bero na mena cumuapʉre caeja jãañupʉ. Cʉ caeja jãari paʉna wino capapu janacoajupe. Wino capapu janaro tʉjʉrã seeto catʉjʉ acʉacoajuparã. 52 Cajʉgoye pan rupaarire Jesu cʉ cáti bʉoriquere catʉjʉricarã anibana quena cʉ cáti maji netorijere catʉgooña majiquẽjuparã. Na yeri mena catʉgooña puoquẽjuparã.
Jesús sana a los enfermos en Genesaret
(Mt 14.34-36)
53 To bairo bairi bero peña, Genesaret cawamecʉtopʉ capeña ejayuparã. Topʉ ejarã na cumuare jia tu poo, camaa nʉcañuparã. 54 Topʉ na camaa nʉcari paʉ to macana nemoona Jesure catʉjʉ majiñuparã. 55 To bairi nipetiropʉ atʉ aá, ti yepa macana cariaye cʉnare na cajee atí rotiyuparã. To bairo na caĩro apirã cariaye cʉnare na cacuñarije mena, “Topʉ ãmi Jesu,” camaja na caĩropʉ na cajee ejayuparã. 56 To bairi Jesu noo cʉ cãnopʉ macaripʉ, macari tʉjaropʉ cariaye cʉnare jee atí, macari recomacapʉ na cũri, Jesure ocõo bairo cʉ caĩ jeninucuñuparã:
—Mʉ jutiro yapa jetore jã pañagarã. To bairo átiri jã netogarã, cʉ caĩñuparã.
To bairi cʉ jutiro yapare capañaricarã caneto petiyuparã na cariaye cʉtiere yua.