Kristiyan Lenji
Vakatha
Va I Vivako Utuniye
Luk Le Rorori
Utu iviva
Bukuke iyake Luk va i rori. Va i viva wo i rorikaiya “Toto Thovuye Jisas Utuniye — Luk Le Rorori.” Bukuko iyako (Toto Thovuye) ghaghegotubwa iya bukuke iyake. Bukuke mbambaiwoke thiyake va i variye weya lolo regha, idae Tiyopilos. E bukuke iyake tɨne i utuŋa Jisas i njogha e buruburu, na ekelesiya me vivako lenji kaiwo utuniye. I woraŋgiya Nyao Boboma le vurɨgheghe e tɨne na Jisas ghalɨŋae gharaghambɨ thɨ utuŋa amalaghɨniye utuutuniye, i ri Jerusalem ko amba i raŋgi Judiya ele valɨvaŋgako laghɨye, Sameriya na e yambaneke laghɨye, ŋgoreiya Vak 1:8 le woraŋgiya.
E bukuke iyake tɨne ne ra thuwe gharɨgharɨ lemoyo utuninji. Ko iyemaeŋge Pol ghamberegha vara utuniye i laghɨye. I ri Vaŋgothiye 13 ne ra vaona Pol le vaghɨliya thegheto na le wa Rom utuninji. Mbaŋa vavana Luk weiye Pol, iya kaiwae e utuutu vavana Luk i rori na iŋa, “Ghime” (16:10-17 na 20:5–21:18 na 27:1–28:16). Luk i govuna le utuutukewe — Pol ina Rom i roroghagha le kot kaiwae.
Na e bukuke iyake tɨne ra thuwe Nyao Boboma le vurɨgheghe na le viva weŋgiya ekelesiya me vivako. Na tembe ra thuweva gharaghambu ghanjithanavu na ra vaona lenji vavaghare vavana.
1
Luk le leta i viva weya Tiyopilos
1 Ago laghɨye e ghen, Tiyopilos. Bukuko iyava ya rorikaiko e tɨne, vama ya utuŋa bigibigiko wolaghɨye Jisas va i vakathakaiŋgi, le kaiwo na le vavaghare va i rikowe 2 na ghaghada mbaŋa Loi i vakatha na i voro e buruburu. Amba muyai i voro, i vavaghareŋgiya ghalɨŋae gharaghambɨ iyava i tuthiŋgiko ŋgoreiya Nyao Boboma i utugiyakowe.
Loi le dagerawe Nyao Boboma kaiwae
3 Jisas le vɨrɨ na le mare e ghereiye, mbaŋa mbaŋayevarɨ e tɨne, i ghanagha i yomara weŋgiya ghalɨŋae gharaghambɨ e kamwathɨ i ghanagha, i vaemunjoruŋa weŋgi kaero i thuweiru na e yawayawaliyeva. Mbaŋako thiyako e tɨne i utuŋa Loi le mbaro weŋgiya gharɨgharɨ utuniye. 4 Mbaŋa regha i ghanɨŋga weiyaŋgi, i dage vurɨgheghe weŋgi iŋa, “Ne hu ndeiteta Jerusalem, wo hu roghagha ghaghad Bwebwe i variye Nyao Boboma weŋga, ŋgoreiya va le dagerawe. Wo hu renuwaŋakiki, vama ya utugiya weŋga. 5 Jon va i bapɨtaiso e mbwa, ko ma mbaŋa gheviye eŋge Loi i bapɨtaisoŋga e Nyao Boboma.”
Jisas i njogha e buruburu
(Mak 16:19-20; Luk 24:50-53)
6 Mbaŋa ghalɨŋae gharaghambɨ thɨ mevathavatha weinji amba thɨ vaito, thɨŋa, “Amalana, ne mbaŋake iyake u rakayathu weŋgiya Isirel gharɨgharɨniye na u mbaroŋaŋgi ŋgoreiya va Kiŋ Deivid ghambaŋa?”
7 Jisas i gonjogha weŋgi, iŋa, “Ma bigi laghɨye na hu ghareghare. Bwebwe ghamberegha i tuthi thembaŋa bigibigike thiyake ne thɨ yomara. Ma e lemi rɨghe na valɨkaiwami hu ghareghare. 8 Ko Nyao Boboma mbaŋa ne i nja weŋga na i riyevanjaraŋga ne i vakathaŋga na hu vurɨgheghe. Amba hu utuŋa utuutuniŋgu weŋgiya gharɨgharɨ inanji Jerusalem, Judiya na Sameriya na e yambaneke laghɨye.” 9 I utuvao iyake amba Loi i vakatha na i njogha e buruburu. Thɨ njimbukiki ghaghad ŋgalɨlɨ i rogana e maranji.
10 Vama i iteteŋgi na gharaghambuko vambe thɨ njimbukiki vara buruburuko, mbaŋako vara iyako amaamala theghewo ghanjikwama kakaleva thɨ ndeghathɨ e vasiwanji. 11 Thɨ dage weŋgi, thɨŋa, “Galili amaamalaniye, buda kaiwae hu ndeghathɨ ghena na hu njimbukikiya buruburuko? Iya loloke Jisas, Loi me vakatha na i iteteŋga na i voro e buruburu, tembene i njoghama weva iya mohu thuwe me reŋakowe na i wa e buruburu.”
Thɨ tuthiya Judas ghathɨthɨ
12 Ghalɨŋae gharaghambɨ, thɨ ri Olivɨ e ghanji Ou na thɨ rakanjoghama Jerusalem, le bwagabwaga ŋgoreiya kilomita regha. 13 Mbaŋa thɨ rakavutha Jerusalem, thɨ rakamwandɨ e ŋgoloko va thɨ yakukowe e woluwolu tɨne yavoro. Thavala va inanji gheko thiyake, Pita, Jon, Jemes na Endru, Pilip na Tomas, Batolomiu na Matiu, Jemes Alipiyos nariye na Saimon iye i mena Jilot e lenji wabwi,*Jiu lenji wabwi regha iyava amalaghɨniye inawe. Va thɨ rovurɨgheghe na nuwanjiya Judiya i meghaghathɨ weŋgiya Rom. Wabwi Jilot va i yomara Judiya ele valɨvaŋga tɨne ŋgoreiya theghathegha A.D. 6 e tɨne. Thiye va thɨ botewo thɨ vamodo takis weya Sisa. Va thɨ renuwaŋa iyako ma Loi i warari kaiwae. Rom thɨ kivwalaŋgi A.D. 66. Jilot mbowo thɨ vivatha nuwanjiya thɨ gaithɨ weŋgiya Rom na une thɨ tagarakaraka Jerusalem A.D. 70 e tɨne. na Judas Jemes nariye. 14 Mbaŋa i ghanagha taulaghɨko thiya yaku na bubuyamo na thɨ naŋgonaŋgo weinjiyaŋgiya wanakau vavana, Meri Jisas tɨnae na Jisas oghaghae.
15 Va mbaŋa regha e mbaŋako thiyako e tɨnenji, Pita i yondovirɨ raloŋweloŋweghathɨko e tɨnenji, lenji ghanaghanagha ŋgoreiya munɨthaŋarɨ na theiwo (120), 16 na iŋa, “Lo bodaboda, Buk Boboma le utu kaero i tabo na emunjoru, iyava Nyao Boboma i woraŋgiyawa Deivid na i rori Judas kaiwae. Amalaghɨniye iyava i ramba weŋgiya gharɨgharɨma na vethɨ yalaweya Jisas. 17 Iye ghamau regha. Jisas va i tuthi na ghime weime wo kaiwo na regha.”
18 (Kaero hu ghareghare, le vakathako raitharɨ kaiwae thɨ giya modae na i mban eŋge maniko iyako i vamodo thelau regha; i dobuwe na i divamare, i diviya ŋgamoiye na une thɨ rakaraŋgi. 19 Jerusalem gharɨgharɨniye thɨ loŋwe utuniye, iya kaiwae thiye e ghalɨŋanji thɨ rena thelauko iyako idae Akeldama, gharumwaru Thelau Madibe.)
20 Pita i gotubwe iŋa, “Ŋgoreiyake kaiwae Deivid ele buk Sam tɨne iŋa,
‘Le ŋgoloko ne ŋgoreiya garaitete ŋgoloniye, thava lolo regha te i yakuweva.’ ”Sam 69:25; Sam 109:8
“Na tembe iŋava,
‘Valɨkaiwae lolo regha i rothɨ na i wo ghakaiwoko.’ ”
21-22 “Iya kaiwae valɨkaiwae ra tuthiya lolo regha ghɨmoghɨmoruke thiyake e tɨnenji na i rothɨgha Judas. Iye ne ghamau regha wo vaemunjoruŋa Jisas le thuweiru na wo utuŋa utuutuniye. Loloko iyako ra tuthi gharɨgharɨke iyava mbaŋake wolaghɨye weimaŋgi e tɨnenji, mbaŋa Giya Jisas va i loŋga reŋawe na weime; i ri mbaŋa Jon va i bapɨtaisoŋgiya gharɨgharɨ, i mena ghaghada mbaŋaniye Jisas i iteteinda na i njogha e buruburu.”
23 Amba thɨ tuthiŋgiya ghɨmoghɨmoru theghewo: Josep iya idaya thɨŋake Basabas (na tembe thɨŋava Jastas) na Mataiyas. 24 Amba thɨ naŋgo thɨŋa, “Giya, ghen u ghareghare gharɨgharɨke wolaghɨye lenji renuwaŋa. U vatomwe weime, gharɨgharɨke theghewoke iyake e tɨnenji thela kaero mo tuthi 25 na i rothɨgha Judas i tabo ghalɨŋae gharaghambɨ na i vakatha len kaiwo, kaiwae Judas kaerova i iteta kaiwoke iyake na i garalawa e ghambae iyava i rovurɨghegheŋako.” 26 Amba thɨ roriya idaidanji e varɨvarɨ nanasiye varɨiwo na thɨ tuthiwe. Thɨ woraŋgiya varɨ Mataiyas idae inawe na i vataboŋgiya ghalɨŋae gharaghambɨ theyaworo na regha.
*1:13 Jiu lenji wabwi regha iyava amalaghɨniye inawe. Va thɨ rovurɨgheghe na nuwanjiya Judiya i meghaghathɨ weŋgiya Rom. Wabwi Jilot va i yomara Judiya ele valɨvaŋga tɨne ŋgoreiya theghathegha A.D. 6 e tɨne. Thiye va thɨ botewo thɨ vamodo takis weya Sisa. Va thɨ renuwaŋa iyako ma Loi i warari kaiwae. Rom thɨ kivwalaŋgi A.D. 66. Jilot mbowo thɨ vivatha nuwanjiya thɨ gaithɨ weŋgiya Rom na une thɨ tagarakaraka Jerusalem A.D. 70 e tɨne.
1:20 Sam 69:25; Sam 109:8