Sepinien xa diamu te
Matiu
?Visi iaxa tetis vanuvei ak?
Melele xa Iesu tepol kokot ni pispisien nan xil e di tetal rerat mesien ra moletin xil hao, moletin xil holu di latehusili. E melele nen ak, Iesu di tekakao e taon te hal Kapaniam, e tepus Siu tei xa di teleh takis ra Siu sav xil tengan vasa ni vaha mi kavmen te hal Rom, hisen Matiu Livae.Mat 9:9 Tumulen xa xi tetisi di biteni xa melele xa Iesu tepusi e tekesi, vatei takes, xi testokovein polien nan e tehusil xati. Di, e melele xa Iesu tehe ut nesao, Ninin Eo mei tepolu e Matiu e eloheoh sav xil mun. Ma lateha latehithiten longeongen hos usil Iesu Kristo mi moletin xil.Pol 2:4,43 Matiu tetis vanuvei ak usil meulien na Iesu e huram 63 AD (huram 63 tetutou ni poten na Iesu).
?Visi iaxa tevuli vanuvei ak tetiamu?
Matiu tetis vanuvei ak teha mi mol‑Isrel xil vengan holu e xil latake reitin ti xa Iesu iaxa be xi xa Hi tehit xati tetiamu tengan isa ni imei. Misak ni, Matiu ien tehei tengan vapisen ni xa holesok xil xa provet xil te Vanuvei Eo Matu latehit lelen ni usil rin te meien, meulien, e mea rilomunen na Iesu mei tehe reitin.
?Matiu tetis vanuvei ak veneh?
Matiu ien tehei tengan vapisen ni xa meien na Iesu tehusil xat naha xa Hi tehit xati usil meien na suv toto xa isa ni imei tengan vatutou ni mol‑Isrel xil - Matiu tetis kuh holesok xil xa testal e meulien na Iesu e tepisen ni xa di nggusil naha xa provet xil tetiamu di latehit lelen ni e Vanuvei Ei Matu:
Iesu texo vatimol na EbrahamMat 1:1 e tehusil hitxatien xa Hi tepol ni tetelaSen 22:18 tengan “vatimol nan xil lihe suse te tuxolxatien na Hi iha mi vanut moletin xil vus te ut etan.”
Iesu texo vatimol na suv toto DevedMat 1:1 xa tehusil hitxatien xa Hi tepol ni tetel Deved2Saml 7:13 tengan “lelaxatien na ngan xil xa listal e vatimol nan iha vuma … hoxalite teni ihe tovuol.”
Iesu, ninen tehe atul maxoe tei xa takil ti mu tiramueMat 1:18 texoni ngan taxa Hi tehit xati texo provet Aesea.Aes 7:14
Iesu, tepot e metimal te hal BetlehemMat 2:1 texoni ngan taxa Hi tehit xati texo provet Maeka.Maek 5:2
Eilep tatei xil xa latehur kilakilen texo suse na hitu xil latexo ist e latemei e Isrel tengan lalang ves “tuvava xa latpesi be suv toto na Siu xil”Mat 2:2 vengan xa xil latepus hitu nan mei testal texoni ngan taxa Hi tehit xati texo provet Balam.Nam 24:17
Tuvava Iesu teha tete kantri te hal Isip vuteiliMat 2:14-15 texoni ngan taxa Hi tehit xati texo provet Hosea.Hos 11:1
Sion Baptis mei misak mesen suse na IesuMat 3:1-3 texoni ngan taxa Hi tehit xati texo provet Aesea.Aes 40:3
Iesu tepisen ni xa xi pipin tengan vahur polien na Hi texo sexien xa temaen Sion tebaptaes ni.Mat 3:16-17 Hi tepisen ni xa temaal pupu ven, e tetutou ni ngan ak, Iesu teha tepol kokot ni polien nan xil.
Melele xa Iesu tehur sakpisien xil texo he Temat,Mat 4:1-11 tepisen ni xa Iesu tenamot ti e tesaen, e tesoh kat tetel sepinien na Hi.
Matiu ien tehei tengan vapisen ni xa Iesu bemei tengan vapispisi mi moletin xil usil naha istal e meulien nae melele xa Hi mei ihe suv toto nae - Matiu teling pispisien xil na Iesu ladi e vanut pispisien lim (5):
E hu tei, Iesu tepispisi mi moletin xil usil sexien xil xa momal tengan moletin xil lihuri melele xa Hi mei ihe suv toto e meulien nae.Mat 5:1–7:29
Iesu tepispisi ni xa sakpurunien xil e melengien xil te xeih ti imei e meulien na ngan xil xa Hi mei be suv toto nae.Mat 10:1-42
Iesu tepispisi ni mi moletin xil usil sexien xa Hi mei ihe suv toto na moletin xil.Mat 13:1-52
Iesu tepispisi usil visi iaxa be eilep mak mu e ngan xil xa Hi be suv toto nae.Mat 18:1-35
Iesu tepispisi usil sakpurunien e melengien xil te xeih xa ti imei mi ngan xil xa Hi be suv toto nae.Mat 24:1–25:46
Matiu ien tehei tengan vapisen ni xa Iesu tehur xeihen texo Hi xa mili xeihen savsav xil e ut etan - Matiu tetisi xa Iesu “tetal rerat mesien xil vus ra moletin xil.”Mat 4:23 Xi tetisi mun xa Iesu tepol ni temak tengan vasak ni naha xa Hi tehit lelen ni texo provet AeseaAes 53:4 mei vahe reitin.Mat 8:17
Iesu tehur xeihen teli mesien leporsi;Mat 8:3 mesien xa ri moletin mat;Mat 8:13; 9:6 mesien xa moletin ven mitin;Mat 8:15 e teli mesien savsav xil mun.Mat 8:16; 9:22,35; 12:13,15; 14:36
Iesu tehur xeihen tengan vahol rerat ninin tesa xil vahe reling moletin xil.Mat 8:16,33; 9:33; 12:22; 15:28; 17:18
Iesu tehur xeihen tengan vasak ni votiang e oei lalolong xat raen.Mat 8:27
Iesu tehur xeihen tengan vasak ni ngan xil xa lamat, mei lamea rilomun ra maten.Mat 9:25
Iesu tehur xeihen tengan vasak ni ngan xil xa vurangexil bon, mei lalongeong rilomun, e ngan xil xa labe vut, mei lasepin.Mat 9:29,33; 12:22
Iesu tehur xeihen tengan vasak ni ngan xil xa metexil tevar mei laketeh rilomun.Mat 21:34
Iesu tehur xeihen tengan vasa anien mi moletin xil holu vatel anien xa hokorong tang.Mat 14:25; 15:36
Iesu tehur xeihen tengan vakakao e ramut oei.Mat 14:25
Iesu tehur xeihen tengan vasa halesil vaha ni neta ngan.Mat 21:19
Matiu ien tehei tengan vapisen ni xa vat xil na mol‑Isrel xil latesin pispisien xil na Iesu e iexil ti tenavei laling neketen nae en e lavusil xati - Melele xa Iesu tepol kokot ni polien nan xil, mol‑Isrel xil latemaal ven. E melele xa di tepol teha vuma, vat xil na mol‑Isrel xil latesin ni e latepol ni texeih mini.
Vat xil na mol‑Isrel xil latehit tamal ti melele xa Iesu tesepin e rin na Hi tehit Hi naketeh ti mun nasa mi moletin xil ve tesaen nae xil.Mat 9:3
Vat xil na mol‑Isrel xil latehit tamal ti xa Iesu di teanien tetel moletin tesa xil.Mat 9:11
Vat xil na mol‑Isrel xil latehit tamal ti xa moletin xil holu latemaal pupu ve holesok xil xa Iesu di tepol ni.Mat 9:34
Vat xil na mol‑Isrel xil latehit tamal ti xa Iesu tenahusil xat sexien matu nae xil ti.Mat 9:14; 12:2,14; 15:2
Vat xil na mol‑Isrel xil latehit xeihen na Iesu texo Temat.Mat 12:24; 16:1
Vat xil na mol‑Isrel xil latehit tamal ti xa Iesu di tesel xat xil ve sexien nae xil.Mat 19:3; 21:23,46; 22:15,23,35; 23:1-39
Matiu ien tehei tengan vapisen ni xa sakpurunien xil e maten na Iesu tehusil xat naha xa Hi tehit xati tengan istal - Matiu tetis kuh holesok xil xa testal e sakpurunien e maten xa Iesu tehuri. Xi tepisen ni xa holesok xil ak tehusil xat naha xa Hi tehit usili texo provet xil tetiamu e Vanuvei Eo Matu.
Hi tehit xatiSam 118:22-23 xa vat xil na mol‑Isrel xil lisin Iesu.Mat 21:42
Hi tehit xatiAes 6:9-10; Sam 78:2 xa moletin xil linalong kil ti pispisien nan xil.Mat 13:13,34
Hi tehit xatiSak 9:9; Sam 118:26 xa Iesu iloh ixo dongki tei ixoni suv toto tei melele xa mei istal e taon te hal Serusalem.Mat 21:4-11
Hi tehit xatiSam 41:9 xa timue hos tei na Iesu xa di lateanien vituei, xi vari iaxa isa rati ihe he elu nan xil.Mat 26:23-24
Hi tehit xatiSak 11:12-13; Ser 19:1-13; 32:6-9 xa lixal rat meulien na Iesu ni silva mani ihe hanutap tei e he xalu mun (30).Mat 26:15; 27:3
Hi tehit xatiSak 13:7 xa moletin xil na Iesu lilesae relingi.Mat 26:31
Hi tehit xatiAes 53:8 xa melele xa lilepis Iesu e kot, linapol ni ti namal mini e litela tengan ha lihasi imat.Mat 27:1-2
Hi tehit xatiAes 53:7 xa melele xa liso hisit sepinien eah iha xat Iesu, e xi itat votei.Mat 27:12
Hi tehit xatiAes 50:6 xa moletin xil liti e likus valnaon.Mat 26:67; 27:30
Hi tehit xatiSam 22:14-18 xa liti xat Iesu ite eivave e liso daes tengan liseti eising nan xil.Mat 27:35
Hi tehit xatiSam 69:21 xa melele xa maruru iat Iesu, xil lisa uaen xa mikon mini.Mat 27:34
Hi tehit xatiSam 22:7-8 xa moletin xil lingue xat Iesu e lisisi tengan itutou ni xi tasen.Mat 27:40
Hi tehit xatiAes 53:12 xa Iesu ihur longpangasien itel moletin tesa xil e isis ve ngan xil xa di lapurun ni.Mat 27:38
Hi tehit xatiSam 22:11 xa istokovein Iesu melele xa xi ti ilong pangas xi.Mat 27:46
Hi tehit xatiAes 53:9 xa liling tiei na Iesu ite rute xa di ladihin ngan xil xa holesok nae holu ladi en.Mat 27:60
Hi tehit xatiSam 16:10 xa namaen ni Iesu ti nate von maten, e tiei nan navolel ti e vul.Mat 28:6
Vatit nenemien tei te vanuvei ak de Matiu 5:17
Iesu pispisi mi moletin xil bit, “Munanemi ti munahit inou namei tengan naso rerat rae xil na Mosis del pispisien xil na provet xil vaha. !E‑e, tamak ti! Natamei ti tengan naso rerat xil. E inou namei tengan nisak ni naha xa rae xil ak di lasep usili mei istal ihe reitin.”
?Naha iaxa di e vanuvei ak?
1. Meien na Iesu nggusil xat naha xa Hi tehit xati. (Mat 1:14:11)
E provins te hal Kaleli
2. Iesu pol kokot ni polien nan e bit usil sexien xa Hi mei ihe suv toto na moletin xil. (Mat 4:127:29)
3. Iesu pisen xeihen na Hi xa mei ihe suv toto na moletin xil. (Mat 8:111:1)
4. Moletin xil lasin ni tengan Hi mei vahe suv toto nae. (Mat 11:216:12)
E suse vahe Serusalem
5. Iesu bue xat moletin nan xil ve melele te xeih xil xa ti imei e xil. (Mat 16:1320:34)
E Serusalem
6. Moletin xil lasin Iesu e iexil ti tavei tengan lavusili. (Mat 21:123:39)
7. Iesu pispisi mi moletin nan xil usil mea rilomunen nan e sakpurunien xil xa ti imei e xil. (Mat 24:125:46)
8. Vat na mol‑Isrel xil lapol ni suse tengan Iesu vamat vaxo en. (Mat 26:1-75)
9. Maten na Iesu. (Mat 27:1-66)
10. Iesu mea rilomun ra maten e be ut nesao. (Mat 28:1-20)
1
Vatimol na Iesu, Mesaea na Hi
Ngan ak be vatimol xil na Iesu Kristo,Luk 3:23-38 xa tehe tei e vatimol na suv toto Deved tetiamu, xa tehe tei e vatimol na Ebraham tetiamu.Luk 3:23-38
Ebraham, xi tehe tame Aesak,Sen 21:3
xa tehe tame Siekob,Sen 25:26
xa tehe tame Sudah tetel tuneli xil.Sen 35:22-26
Sudah, xi tehe tame Peres xal Siera, xa ninexalu Tamar.Sen 38:29-30
E Peres, xi tehe tame Hesron,1Kron 2:5
xa tehe tame Ram.1Kron 2:9
Ram, xi tehe tame Aminatap,Rut 4:19
xa tehe tame Nashon,Rut 4:20
xa tehe tame Salmon.Rut 4:20
Salmon, xi tehe tame Boas,Rut 4:21 e ninen Rehab.Sos 6:25
E Boas tehe tame Obed,Rut 4:21 e ninen Rut.
E Obed tehe tame Tiese,Rut 4:22
xa tehe tame suv toto Deved.Rut 4:22
 
Suv toto Deved, xi tehe tame Solomon,2Saml 12:24 e ninen tehe tunau na Uraea.2Saml 12:15
Solomon, xi tehe tame Rehoboam,1King 11:43
xa tehe tame Abitsa,1King 12:31; 1Kron 3:10
xa tehe tame Asa.1King 12:31; 1Kron 3:10
Asa, xi tehe tame Sehosavat,1Kron 3:10-11
xa tehe tame Sehoram,
xa tehe tame Usaea.
Usaea, xi tehe tame Siotam,1Kron 3:12-13
xa tehe tame Ehas,
xa tehe tame Hesekaea.
10 Hesekaea, xi tehe tame Manase,1Kron 3:13-14
xa tehe tame Amon
xa tehe tame Sosaea.
11 E Sosaea, xi tehe tame Sekonaea e tuneli xil.
E melele nen ak, mol‑Babilon xil mei latehas tan ni mol‑Isrel xil e lateleh rerat xil latehe kantri te hal Babilon.
 
12 Ngan xil sung ak, xil labe avu xil xa latemei tetutou ni melele xa mol‑Isrel xil latehe reling kantri te hal Babilon:
Sekonaea, xi tehe tame Seltiel,1Kron 3:17
xa tehe tame Serubabel.Esra 3:2
13 Serubabel, xi tehe tame Apiut,
xa tehe tame Eliakim,
xa tehe tame Asor.
14 Asor, xi tehe tame Sadok,
xa tehe tame Akim,
xa tehe tame Eliud.
15 Eliud, xi tehe tame Eliesar,
xa tehe tame Matan,
xa tehe tame Siekob.
16 Siekob, xi tehe tame Siosep,
xa tehe tiramue na Meri,
xa tehe nine Iesu,
xa latekesi ni Mesaea xa Hi tehit xati tehit isa ni imei.Mat 27:17,22
17 Mak, ma melele xa labuli vatit avu xil xa lateti e vatimol na Iesu, Ebraham tetuxoh suv toto Deved, lakameti xa latehe hat e le tei (14). E lakameti xa Deved tetuxoh melele xa mol‑Isrel xil latehe kantri te hal Babilon, vatit avu xil ak latehe hat e le tei (14). E melele xa mol‑Isrel latehe reling hal Babilon tetuxoh melele xa Mesaea tepot e ut etan, vatit avu xil ak mun latehe hat e le tei (14).
Iesu Kristo tepot e ut etan
Luk 2:1-7
18 Ngan ak be tumulen usil naha xa testal tetiamu ni poten na Iesu xa tehe Mesaea na Hi. Meri xa ihe nine Iesu, latesikoe xole ngamu tengan mei ihe atou na Siosep. E melele xa lutnati vituei ti mu, latekameti xa Meri teti tuei ni tuvava texo xeihen na Ninin Eo.Luk 1:27; 1:35 19 Vengan xa Siosep, tiramue na Meri, sexien nan xil momal pe met Hi, xi tenemi tehit isil rati. E xi ien ti tavei vapol ni Meri vahe unoun pe met moletin xil. Ma xi bit xalu lalitasil e suse xa moletin xil linakil ti.
20 E melele xa Siosep di tamu minem usil rin ak, masxaxa tei na Hi Suv mei mistal mini e metuveen tei e biteni mini bit, “Siosep, vatimol na suv toto Deved tetiamu, ulum nakan ti tengan uhur Meri ihe atou nam, vengan xa tuvava xa di ni nggo xeihen na Ninin Eo. 21 Meri iling horamue ak, e xouk uling hisen ihe ‘Iesu’ xa koute teni be ‘Iahova di miteh meulien,’ vengan xa xi iteh meulien e moletin nan xil ra tesaen nae xil.”Mat 1:25; Luk 1:31; 2:21; Pol 4:12
22 Holesok xil ak mei mistal tengan vapol ni sepinien xa Hi Suv tehit lelen ni texo provet nan mei vahe reitin xa tehit,
23 “!Muteong kuhi! Atul maxoe tei xa takil ti mu tiramue,
xi di ni tuvava tei.
Ti, ilingi ihe malohos e liling hisen ihe ‘Imanuel’
xa koute teni be ‘Hi di mi xir.’ ” (Aes 7:14)
24 Melele xa Siosep milale, xi pol nggusil naha xa masxaxa na Hi Suv tesemae ni mini. Ma xi nggur Meri mei be atou nan e ludi vituei. 25 E xi tapat ti vatela ba duxoh melele xa Meri miling horamue nan. E melele xa miling horamue ak, Siosep miling hisen be Iesu.Mat 1:21; Luk 1:31; 2:21

^ Mat 9:9

^ Pol 2:4,43

^ Mat 1:1

^ Sen 22:18

^ Mat 1:1

^ 2Saml 7:13

^ Mat 1:18

^ Aes 7:14

^ Mat 2:1

^ Maek 5:2

^ Mat 2:2

^ Nam 24:17

^ Mat 2:14-15

^ Hos 11:1

^ Mat 3:1-3

^ Aes 40:3

^ Mat 3:16-17

^ Mat 4:1-11

^ Mat 5:17:29

^ Mat 10:1-42

^ Mat 13:1-52

^ Mat 18:1-35

^ Mat 24:125:46

^ Mat 4:23

^ Aes 53:4

^ Mat 8:17

^ Mat 8:3

^ Mat 8:13; 9:6

^ Mat 8:15

^ Mat 8:16; 9:22,35; 12:13,15; 14:36

^ Mat 8:16,33; 9:33; 12:22; 15:28; 17:18

^ Mat 8:27

^ Mat 9:25

^ Mat 9:29,33; 12:22

^ Mat 21:34

^ Mat 14:25; 15:36

^ Mat 14:25

^ Mat 21:19

^ Mat 9:3

^ Mat 9:11

^ Mat 9:34

^ Mat 9:14; 12:2,14; 15:2

^ Mat 12:24; 16:1

^ Mat 19:3; 21:23,46; 22:15,23,35; 23:1-39

^ Sam 118:22-23

^ Mat 21:42

^ Aes 6:9-10; Sam 78:2

^ Mat 13:13,34

^ Sak 9:9; Sam 118:26

^ Mat 21:4-11

^ Sam 41:9

^ Mat 26:23-24

^ Sak 11:12-13; Ser 19:1-13; 32:6-9

^ Mat 26:15; 27:3

^ Sak 13:7

^ Mat 26:31

^ Aes 53:8

^ Mat 27:1-2

^ Aes 53:7

^ Mat 27:12

^ Aes 50:6

^ Mat 26:67; 27:30

^ Sam 22:14-18

^ Mat 27:35

^ Sam 69:21

^ Mat 27:34

^ Sam 22:7-8

^ Mat 27:40

^ Aes 53:12

^ Mat 27:38

^ Sam 22:11

^ Mat 27:46

^ Aes 53:9

^ Mat 27:60

^ Sam 16:10

^ Mat 28:6

1:1: Luk 3:23-38

1:1: Luk 3:23-38

1:2: Sen 21:3

1:2: Sen 25:26

1:2: Sen 35:22-26

1:3: Sen 38:29-30

1:3: 1Kron 2:5

1:3: 1Kron 2:9

1:4: Rut 4:19

1:4: Rut 4:20

1:4: Rut 4:20

1:5: Rut 4:21

1:5: Sos 6:25

1:5: Rut 4:21

1:5: Rut 4:22

1:6: Rut 4:22

1:6: 2Saml 12:24

1:6: 2Saml 12:15

1:7: 1King 11:43

1:7: 1King 12:31; 1Kron 3:10

1:7: 1King 12:31; 1Kron 3:10

1:8: 1Kron 3:10-11

1:9: 1Kron 3:12-13

1:10: 1Kron 3:13-14

1:12: 1Kron 3:17

1:12: Esra 3:2

1:16: Mat 27:17,22

1:18: Luk 1:27; 1:35

1:21: Mat 1:25; Luk 1:31; 2:21; Pol 4:12

1:25: Mat 1:21; Luk 1:31; 2:21