لېكىن ئۇنداق تەرجىمە توغرا بولسا، دېمەك ئىككىنىچ ئەلچى رەب ئۆزى بولمىسا، ئىبادەتخانىنى قانداقمۇ ئۆز ئىبادەتخانىسى دېگىلى بولسۇن؟
ئالىملارنىڭ كۆپىنچىسىنىڭ پىكرىچە، شۇنداقلا بىزنىڭچە، بۇ ئايەت بويىچە ئىككى ئەلچى كېلىدۇ؛ (1) رەبنىڭ يولىنى تەييار قىلىدىغان ئەلچى («مېنىڭ ئەلچىم») ۋە (2) ئۇنىڭدىن كېيىنكى رەب ئۆزى؛ رەب يەنە «ئەھدە ئەلچىسى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. بۇ ئىككى ئەلچى، شۇنداقلا «ئەھدە ئەلچىسى»نىڭ مەنىسى توغرۇلۇق «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە توختىلىمىز.
بۇ ئەلچىنىڭ ئەۋەتىلىشى خۇدانىڭ خەلقلەرنىڭ ئېتىقادىسىز ئەرز-دادلىرىغا بولغان جاۋابىدۇر. شۇڭا «سىلەر ئىزدىگەن» ۋە «سىلەر خۇرسەنلىك دەپ بىلگەن» دېگەنلەرنى كىنايىلىك گەپ دەپ چۈشىنىشىمىز كېرەك. ■مىس. 23:20-22؛ يەر. 31:31-34؛ ئەز. 36:26-28؛ مات. 3: 11-12؛ 11:10؛ 24:12-16؛ مار. 1:2؛ لۇقا 1:76؛ 7:27؛ يـۇھ. 2:13-17؛ يەش. 40:3؛ ئىبر. 8:6؛ 12:24
□3:1 «مانا ئەمدى مەن ئۆز ئەلچىمنى ئەۋەتىمەن» ــ ئىبرانىي تىلىدا «مانا، مەن! مەن ئۆز ئەلچىمنى ئەۋەتىمەن،...». «سىلەر ئىزدىگەن رەب، يەنى سىلەر خۇرسەنلىك دەپ بىلگەن ئەھدە ئەلچىسى ئۆز ئىبادەتخانىسىغا تۇيۇقسىز كىرىدۇ» ــ بەزىلەر «يەنى»نى «ۋە» دەپ تەرجىمە قىلىپ «سىلەر ئىزدىگەن رەب ۋە سىلەر خۇرسەنلىك دەپ بىلگەن ئەھدە ئەلچىسى ئۆز ئىبادەتخانىسىغا تۇيۇقسىز كىرىدۇ» دەپ تەرجىمە قىلىدۇ. لېكىن ئۇنداق تەرجىمە توغرا بولسا، دېمەك ئىككىنىچ ئەلچى رەب ئۆزى بولمىسا، ئىبادەتخانىنى قانداقمۇ ئۆز ئىبادەتخانىسى دېگىلى بولسۇن؟ ئالىملارنىڭ كۆپىنچىسىنىڭ پىكرىچە، شۇنداقلا بىزنىڭچە، بۇ ئايەت بويىچە ئىككى ئەلچى كېلىدۇ؛ (1) رەبنىڭ يولىنى تەييار قىلىدىغان ئەلچى («مېنىڭ ئەلچىم») ۋە (2) ئۇنىڭدىن كېيىنكى رەب ئۆزى؛ رەب يەنە «ئەھدە ئەلچىسى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. بۇ ئىككى ئەلچى، شۇنداقلا «ئەھدە ئەلچىسى»نىڭ مەنىسى توغرۇلۇق «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە توختىلىمىز. بۇ ئەلچىنىڭ ئەۋەتىلىشى خۇدانىڭ خەلقلەرنىڭ ئېتىقادىسىز ئەرز-دادلىرىغا بولغان جاۋابىدۇر. شۇڭا «سىلەر ئىزدىگەن» ۋە «سىلەر خۇرسەنلىك دەپ بىلگەن» دېگەنلەرنى كىنايىلىك گەپ دەپ چۈشىنىشىمىز كېرەك.
■3:1 مىس. 23:20-22؛ يەر. 31:31-34؛ ئەز. 36:26-28؛ مات. 3: 11-12؛ 11:10؛ 24:12-16؛ مار. 1:2؛ لۇقا 1:76؛ 7:27؛ يـۇھ. 2:13-17؛ يەش. 40:3؛ ئىبر. 8:6؛ 12:24
■3:3 روس. 6:7
□3:5 «تېزدىن ئەيىبلىگۈچى گۇۋاھچى بولىمەن» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «ماھىر ئەيىبلىگۈچى گۇۋاھچى بولىمەن».
■3:5 مىس. 20:7؛ 22:22؛ قان. 24:17؛ ئام. 2:7
□3:6 «مەنكى پەرۋەردىگار ئۆزگەرمەستۇرمەن» ــ خۇدا ئۆزگەرمەس بولسا، ئۇنىڭ ئىبراھىم پەيغەمبەرگە ئەۋلادلىرى ئىسرائىل توغرۇلۇق بولغان ۋەدىلىرىمۇ ئۆزگەرمەستۇر. «شۇڭا سىلەر، ئى ياقۇپنىڭ ئوغۇللىرى، تۈگەشمىگەنسىلەر» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «شۇڭا سىلەر، ئى ياقۇپ ئوغۇللىرىمۇ ھېچ ئۆزگەرمىگەن».
■3:6 زەب. 33:11-12؛ پەند. 19:21؛ يەش. 14:26، 27؛ 25:9؛ 46:10.
■3:7 زەك. 1:3
□3:8 «كۆتۈرمە ھەدىيە» ــ مۇشۇ خىل قۇربانلىق بىر تەرەپتىن بەزى قۇربانلىقلاردىن كاھىنلار ئۈچۈن ئايرىۋېتىلگەن بىر قىسمىنى، يەنە بىر تەرەپتىن خۇداغا ئاتاپ بېغىشلىغان ھەرخىل (مەيلى مۇقەددەس قانۇن بېكىتكەن ياكى ئىختىيارى بىلەن بولغان) نەرسىلەرنى تەسۋىرلەيدۇ.
□3:9 «سىلەر بۇ پۈتكۈل «يات ئەل» شۇنداق قىلىۋاتىسىلەر» ــ «يات ئەل» مۇشۇ يەردە خۇدانىڭ ئىنتايىن كىنايىلىك گېپى. خەلق ئۇنىڭغا يات بولۇپ، بۇتپەرەس بىر ئەلگە ئوخشايدۇ.
□3:11 «مەن سىلەرنى دەپ يەنە يالمىغۇچىنى ئەيىبلەيمەن» ــ «يالمىغۇچى» بولسا ھەرخىل زىيانلىق ھاشارەت-ھايۋانلارنى (مەسىلەن، چېكەتكىنى) كۆرسىتىشى مۇمكىن.
■3:13 ئايۇپ 21:14، 15.
□3:16 «شۇنىڭ بىلەن پەرۋەردىگارنىڭ ئالدىدا ئۇنىڭدىن قورقۇپ، ئۇنىڭ نامىنى سېغىنغانلار ئۈچۈن ئەسلەتمە بولغان بىر خاتىرە كىتاب يېزىلدى» ــ بۇ كىتابنى قەيەردە، ئاسماندا ياكى زېمىندا، ياكى كىم يازغانلىقى دېيىلمىگەن.
■3:17 مىس. 19:5؛ يـۇھ. 10:29؛ يەش. 62:3؛ فىل. 4:1؛ 1تېس. 2:19
□3:18 «سىلەر قايتىپ كېلىسىلەر» ــ ئاخىرقى زاماندا، ئىسرائىللارنىڭ قالدىسىنىڭ ئۆز زېمىنىگە قايتىپ كېلىشى ياكى ئۆلۈمدىن تىرىلىشىنى كۆرسىتىدۇ.