6
بېشارەتلەر 3-قاتار •••• خۇدانىڭ دەۋاسى
پەرۋەردىگارنىڭ نېمە دەۋاتقىنىنى ھازىر ئاڭلاڭلار: ــ
«ئورنۇڭدىن تۇر، تاغلار ئالدىدا دەۋايىڭنى بايان قىل،
ئېگىزلىكلەرگە ئاۋازىڭنى ئاڭلاتقىن». «ئورنۇڭدىن تۇر، تاغلار ئالدىدا دەۋايىڭنى بايان قىل، ئېگىزلىكلەرگە ئاۋازىڭنى ئاڭلاتقىن» ــ بۇ سۆزلەر مىكاھنىڭ ئۆزىگە (ئىسرائىللار ئاڭلىسۇن دەپ) ئېيتىلغان. قەدىمكى تاغلار ۋە دۆڭ-ئېگىزلىكلەر مۇشۇ دەۋادا خۇدانىڭ ۋەدىلىرىدە تۇرغانلىقىغا گۇۋاھلىق بېرىدۇ («قان.» 26:4، «يەش.» 2:1نى كۆرۈڭ).
«ئى تاغلار،
ۋە سىلەر، يەر-زېمىننىڭ ئۆزگەرمەس ئۇللىرى،
پەرۋەردىگارنىڭ دەۋاسىنى ئاڭلاڭلار؛
چۈنكى پەرۋەردىگارنىڭ ئۆز خەلقى بىلەن بىر دەۋاسى بار،
ئۇ ئىسرائىل بىلەن مۇنازىلىشىپ ئەيىبىنى كۆرسەتمەكچى؛ ھوش. 4‏:1
ئى خەلقىم، مەن ساڭا زادى نېمە قىلدىم؟
سېنى نېمە ئىشتا بىزار قىلىپتىمەن؟
مېنىڭ خاتالىقىم توغرۇلۇق گۇۋاھلىق بېرىشكىن!
چۈنكى مەن سېنى مىسىر زېمىنىدىن ئېلىپ چىقاردىم،
سېنى قۇللۇق ماكانىدىن ھۆرلۈككە قۇتقۇزدۇم؛
ئالدىڭدا يېتەكلەشكە مۇسا، ھارۇن ۋە مەريەملەرنى ئەۋەتتىم. مىس. 12‏:51؛ 14‏:30؛ 20‏:2
ئى خەلقىم، پەرۋەردىگارنىڭ ھەققانىيلىقلىرىنى بىلىپ يېتىشىڭلار ئۈچۈن،
موئاب پادىشاھى بالاكنىڭ قانداق نىيىتىنىڭ بارلىقىنى،
بېئورنىڭ ئوغلى بالائامنىڭ ئۇنىڭغا قانداق جاۋاب بەرگەنلىكىنى،
شىتتىمدىن گىلگالغىچە نېمە ئىشلار بولغانلىقىنى ھازىر ئېسىڭلارغا كەلتۈرۈڭلار. «ئى خەلقىم... موئاب پادىشاھى بالاكنىڭ قانداق نىيىتىنىڭ بارلىقىنى، بېئورنىڭ ئوغلى بالائامنىڭ ئۇنىڭغا قانداق جاۋاب بەرگەنلىكىنى، شىتتىمدىن گىلگالغىچە نېمە ئىشلار بولغانلىقىنى ھازىر ئېسىڭلارغا كەلتۈرۈڭلار» ــ خۇدا شىتتىمدە ئىسرائىللارنىڭ بۇتپەرەسلىكىنى جازالىغان، ئاندىن ئۇلارنى كەچۈرۈم قىلغان؛ ئۇ گىلگالدا مۆجىزە يارىتىپ، ئۇلارنى ئىئوردان دەرياسىدىن ئۆتكۆزگەن. ئەمدى ھازىر ئوخشاش ئىشلار بولمامدۇ ــ ئۇلار خالىسىلا، بۇتپەرەسلىكتىن توۋا قىلىپ، خۇدانىڭ نىجاتىنى كۆرۈدىغان بولىدۇ. تىلغا ئېلىنغان ۋەقەلەر «چۆل.» 24-، 25-باب، ۋە «يەشۇئا» 1-5-بابلاردا خاتىرىلەنگەن.   چۆل. 22‏:5؛ 23‏:7؛ 25؛ يە. 5
 
ــ مەن ئەمدى نېمىنى كۆتۈرۈپ پەرۋەردىگار ئالدىغا كېلىمەن؟
نېمەم بىلەن ھەممىدىن ئالىي بولغۇچى خۇدانىڭ ئالدىدا ئېگىلىمەن؟
ئۇنىڭ ئالدىغا كۆيدۈرمە قۇربانلىقلارنى،
بىر يىللىق موزايلارنى ئېلىپ كېلەمدىم؟
پەرۋەردىگار مىڭلىغان قوچقارلاردىن،
تۈمەنلىگەن زەيتۇن مېيى دەريالىرىدىن ھۇزۇر ئالامدۇ؟
ئىتائەتسىزلىكىم ئۈچۈن تۇنجى بالامنى،
تېنىمنىڭ پۇشتىنى جېنىمنىڭ گۇناھىغا ئاتامدىمەن!؟ «تېنىمنىڭ پۇشتىنى جېنىمنىڭ گۇناھىغا ئاتامدىمەن!؟» ــ ئىبرانىي تىلىدا «تېنىمنىڭ مېۋىسىنى جېنىمنىڭ گۇناھىغا ئاتامدىمەن!؟».
ئى ئىنسان، ئۇ ساڭا نېمە ئىشنىڭ ياخشى ئىكەنلىكىنى كۆرسەتتى،
بەرھەق، پەرۋەردىگار سەندىن نېمە تەلەپ قىلغانلىقىنى كۆرسەتتى ــ
ئادالەتنى يۈرگۈزۈش،
مېھرىبانلىقنى سۆيۈش،
سېنىڭ خۇدايىڭ بىلەن بىللە كەمتەرلىك بىلەن مېڭىشتىن باشقا يەنە نېمە ئىشىڭ بولسۇن؟ قان. 10‏:12
 
دەۋانىڭ داۋامى، ھۆكۈم چىقىرىش
پەرۋەردىگارنىڭ ئاۋازى شەھەرگە خىتاب قىلىپ چاقىرىدۇ؛
(پەم-دانالىق بولسا نامىڭغا ھۆرمەت بىلەن قارايدۇ!)
ئەمدى ھۆكۈم پالىقىنى ۋە ئۇنى بېكىتكىنىنى ئاڭلاڭلار: ــ «ئەمدى ھۆكۈم پالىقىنى ۋە ئۇنى بېكىتكىنىنى ئاڭلاڭلار!» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «ئەمدى ئى قەبىلە ۋە شەھەر جامائىتى، ئاڭلاڭلار!».
10 رەزىل ئادەمنىڭ ئۆيىدە رەزىللىكتىن ئالغان بايلىقلار يەنە بارمىدۇ؟
كەم ئۆلچەيدىغان يىرگىنچلىك ئۆلچەم يەنە بارمىدۇ؟ «رەزىل ئادەمنىڭ ئۆيىدە رەزىللىكتىن ئالغان بايلىقلار يەنە بارمىدۇ؟ كەم ئۆلچەيدىغان يىرگىنچلىك ئۆلچەم يەنە بارمىدۇ؟...» ــ 10-15-ئايەتلەردە خاتىرىلەنگەن ئىسرائىلنىڭ قىلمىشلىرى يۇقىرىقى 8-ئايەتتىكى سۆزنىڭ ئەكسى بولىدۇ (ئادالەتنى يۈرگۈزۈش، مېھرىبانلىقنى سۆيۈش، كەمتەرلەرچە خۇدا بىلەن بىللە مېڭىش). مۇشۇ ئايەتتىكى «ئۆلچەم» ئىبرانىي تىلىدا «ئەفاھ» بولىدۇ.
11 بىئادىل تارازا بىلەن،
بىر خالتا ساختا تارازا تاشلىرى بىلەن پاك بولالامدىم؟ «بىئادىل تارازا بىلەن، بىر خالتا ساختا تارازا تاشلىرى بىلەن پاك بولالامدىم؟» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «بىئادىل تارازىنى، بىر خالتا ساختا تارازا تاشلىرىنى تۇتۇپ تۇرغان ئادەملەرنى پاك ھېسابلىيالامدىم؟».   ھوش. 12‏:8
12 چۈنكى شەھەرنىڭ بايلىرى زوراۋانلىق بىلەن تولغان،
ئۇنىڭ ئاھالىسى يالغان گەپ قىلىدۇ،
ئۇلارنىڭ ئاغزىدىكى تىلى ئالدامچىدۇر. يەر. 9‏:7
13 شۇڭا مەن سېنى ئۇرۇپ كېسەل قىلىمەن،
گۇناھلىرىڭ تۈپەيلىدىن سېنى خارابە قىلىمەن.
14 يەيسەن، بىراق تويۇنمايسەن،
ئوتتۇراڭدا ئاچ-بوشلۇق قالىدۇ،
سەن مۈلكۈڭنى ئېلىپ يۆتكىمەكچى بولىسەن،
بىراق ساقلىيالمايسەن؛
ساقلاپ قالدۇرغىنىڭ بولسىمۇ، ئۇنى قىلىچقا تاپشۇرىمەن. «يەيسەن، بىراق تويۇنمايسەن، ئوتتۇراڭدا ئاچ-بوشلۇق قالىدۇ» ــ بەزى ئالىملار بۇ ئىبارە تولغاق كېسىلى «دىزېنتېرىيە»نى كۆرسىتىدۇ، دەپ قارايدۇ. «سەن مۈلكۈڭنى ئېلىپ يۆتكىمەكچى بولىسەن، بىراق ساقلىيالمايسەن؛ ساقلاپ قالدۇرغىنىڭ بولسىمۇ، ئۇنى قىلىچقا تاپشۇرىمەن» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «سەن تولغاققا كېلىسەن، بىراق بالىنى تۇغمايسەن؛ تۇغساڭمۇ، بالاڭنى قىلىچقا تاپشۇرىمەن».   ھوش. 4‏:10
15 تېرىيسەن، بىراق ھوسۇل ئالمايسەن؛
زەيتۇنلارنى چەيلەيسەن، بىراق ئۆزۈڭنى مېيىنى سۈرتۈپ مەسىھ قىلالمايسەن،
يېڭى شارابنى چەيلەپ چىقىرىسەن،
بىراق شاراب ئىچەلمەيسەن. قان. 28‏:38؛ ھاگ. 1‏:6
16 چۈنكى «ئومرىنىڭ بەلگىلىمىلىرى»نى،
«ئاھابنىڭ جەمەتىدىكىلەر قىلغانلىرى»نى تۇتىسەن؛
سەن ئۇلارنىڭ نەسىھەتلىرىدە ماڭىسەن،
شۇنىڭ بىلەن مەن سېنى خارابە،
سەندە تۇرۇۋاتقانلارنىڭ ھەممىسى ئىسقىرتىش ئوبيېكتى قىلىمەن؛
سەن خەلقىمدىكى شەرمەندىچىلىكنى كۆتۈرىسەن. «چۈنكى «ئومرىنىڭ بەلگىلىمىلىرى»نى، «ئاھابنىڭ جەمەتىدىكىلەر قىلغانلىرى»نى تۇتىسەن» ــ ئومرى ئىسرائىلنىڭ ئىنتايىن رەزىل پادىشاھى بولۇپ، نۇرغۇنلىغان بۇتلارنى ياساپ، ئىسرائىلنى بۇلارغا چوقۇنۇشقا بۇيرۇغان. ئاھاب ئۇنىڭدىن تېخىمۇ رەزىللىككە ئۆتۈپ، بۇتپەرەسلىككە پاھىشىۋازلىق، «ئىنسان قۇربانلىقى»، پۇقرالارنى بۇلاڭ-تالاڭ قىلىش ۋە قاتىللىقنى قوشقانىدى. («1پاد.» 16-22-بابلارنى كۆرۈڭ). «سەندە تۇرۇۋاتقانلارنىڭ ھەممىسى ئىسقىرتىش ئوبيېكتى قىلىمەن» ــ مۇشۇ يەردە «ئىسقىرتىش» مازاق قىلىشنى بىلدۈرىدۇ.   1پاد. 16‏:25 ،26، 30-34
 
 

6:1 «ئورنۇڭدىن تۇر، تاغلار ئالدىدا دەۋايىڭنى بايان قىل، ئېگىزلىكلەرگە ئاۋازىڭنى ئاڭلاتقىن» ــ بۇ سۆزلەر مىكاھنىڭ ئۆزىگە (ئىسرائىللار ئاڭلىسۇن دەپ) ئېيتىلغان. قەدىمكى تاغلار ۋە دۆڭ-ئېگىزلىكلەر مۇشۇ دەۋادا خۇدانىڭ ۋەدىلىرىدە تۇرغانلىقىغا گۇۋاھلىق بېرىدۇ («قان.» 26:4، «يەش.» 2:1نى كۆرۈڭ).

6:2 ھوش. 4‏:1

6:4 مىس. 12‏:51؛ 14‏:30؛ 20‏:2

6:5 «ئى خەلقىم... موئاب پادىشاھى بالاكنىڭ قانداق نىيىتىنىڭ بارلىقىنى، بېئورنىڭ ئوغلى بالائامنىڭ ئۇنىڭغا قانداق جاۋاب بەرگەنلىكىنى، شىتتىمدىن گىلگالغىچە نېمە ئىشلار بولغانلىقىنى ھازىر ئېسىڭلارغا كەلتۈرۈڭلار» ــ خۇدا شىتتىمدە ئىسرائىللارنىڭ بۇتپەرەسلىكىنى جازالىغان، ئاندىن ئۇلارنى كەچۈرۈم قىلغان؛ ئۇ گىلگالدا مۆجىزە يارىتىپ، ئۇلارنى ئىئوردان دەرياسىدىن ئۆتكۆزگەن. ئەمدى ھازىر ئوخشاش ئىشلار بولمامدۇ ــ ئۇلار خالىسىلا، بۇتپەرەسلىكتىن توۋا قىلىپ، خۇدانىڭ نىجاتىنى كۆرۈدىغان بولىدۇ. تىلغا ئېلىنغان ۋەقەلەر «چۆل.» 24-، 25-باب، ۋە «يەشۇئا» 1-5-بابلاردا خاتىرىلەنگەن.

6:5 چۆل. 22‏:5؛ 23‏:7؛ 25؛ يە. 5

6:7 «تېنىمنىڭ پۇشتىنى جېنىمنىڭ گۇناھىغا ئاتامدىمەن!؟» ــ ئىبرانىي تىلىدا «تېنىمنىڭ مېۋىسىنى جېنىمنىڭ گۇناھىغا ئاتامدىمەن!؟».

6:8 قان. 10‏:12

6:9 «ئەمدى ھۆكۈم پالىقىنى ۋە ئۇنى بېكىتكىنىنى ئاڭلاڭلار!» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «ئەمدى ئى قەبىلە ۋە شەھەر جامائىتى، ئاڭلاڭلار!».

6:10 «رەزىل ئادەمنىڭ ئۆيىدە رەزىللىكتىن ئالغان بايلىقلار يەنە بارمىدۇ؟ كەم ئۆلچەيدىغان يىرگىنچلىك ئۆلچەم يەنە بارمىدۇ؟...» ــ 10-15-ئايەتلەردە خاتىرىلەنگەن ئىسرائىلنىڭ قىلمىشلىرى يۇقىرىقى 8-ئايەتتىكى سۆزنىڭ ئەكسى بولىدۇ (ئادالەتنى يۈرگۈزۈش، مېھرىبانلىقنى سۆيۈش، كەمتەرلەرچە خۇدا بىلەن بىللە مېڭىش). مۇشۇ ئايەتتىكى «ئۆلچەم» ئىبرانىي تىلىدا «ئەفاھ» بولىدۇ.

6:11 «بىئادىل تارازا بىلەن، بىر خالتا ساختا تارازا تاشلىرى بىلەن پاك بولالامدىم؟» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «بىئادىل تارازىنى، بىر خالتا ساختا تارازا تاشلىرىنى تۇتۇپ تۇرغان ئادەملەرنى پاك ھېسابلىيالامدىم؟».

6:11 ھوش. 12‏:8

6:12 يەر. 9‏:7

6:14 «يەيسەن، بىراق تويۇنمايسەن، ئوتتۇراڭدا ئاچ-بوشلۇق قالىدۇ» ــ بەزى ئالىملار بۇ ئىبارە تولغاق كېسىلى «دىزېنتېرىيە»نى كۆرسىتىدۇ، دەپ قارايدۇ. «سەن مۈلكۈڭنى ئېلىپ يۆتكىمەكچى بولىسەن، بىراق ساقلىيالمايسەن؛ ساقلاپ قالدۇرغىنىڭ بولسىمۇ، ئۇنى قىلىچقا تاپشۇرىمەن» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «سەن تولغاققا كېلىسەن، بىراق بالىنى تۇغمايسەن؛ تۇغساڭمۇ، بالاڭنى قىلىچقا تاپشۇرىمەن».

6:14 ھوش. 4‏:10

6:15 قان. 28‏:38؛ ھاگ. 1‏:6

6:16 «چۈنكى «ئومرىنىڭ بەلگىلىمىلىرى»نى، «ئاھابنىڭ جەمەتىدىكىلەر قىلغانلىرى»نى تۇتىسەن» ــ ئومرى ئىسرائىلنىڭ ئىنتايىن رەزىل پادىشاھى بولۇپ، نۇرغۇنلىغان بۇتلارنى ياساپ، ئىسرائىلنى بۇلارغا چوقۇنۇشقا بۇيرۇغان. ئاھاب ئۇنىڭدىن تېخىمۇ رەزىللىككە ئۆتۈپ، بۇتپەرەسلىككە پاھىشىۋازلىق، «ئىنسان قۇربانلىقى»، پۇقرالارنى بۇلاڭ-تالاڭ قىلىش ۋە قاتىللىقنى قوشقانىدى. («1پاد.» 16-22-بابلارنى كۆرۈڭ). «سەندە تۇرۇۋاتقانلارنىڭ ھەممىسى ئىسقىرتىش ئوبيېكتى قىلىمەن» ــ مۇشۇ يەردە «ئىسقىرتىش» مازاق قىلىشنى بىلدۈرىدۇ.

6:16 1پاد. 16‏:25 ،26، 30-34