20
مەريەمنىڭ ۋاپات بولۇشى
بىرىنچى ئاينىڭ ئىچىدە ئىسرائ‍ىللار، يەنى پۈتكۈل ئىسرائىل جامائىتى زىن چۆلىگە يېتىپ كېلىپ، قادەشتە تۇرۇپ قالدى؛ مەريەم شۇ يەردە ۋاپات بولدى ۋە شۇ يەرگە دەپنە قىلىندى.
 
مەرىباھ سۈيى — خەلقنىڭ يەنە قاقشىشى
جامائەتكە ئىچىدىغانغا سۇ يوق ئىدى، ئۇلار يىغىلىپ مۇسا بىلەن ھارۇنغا ھۇجۇم قىلغىلى تۇردى. خەلق مۇسا بىلەن تەگىشىپ: —قېرىنداشلىرىمىز پەرۋەردىگارنىڭ ئالدىدا ئۆلگەن چاغدا بىزمۇ بىللە ئۆلسەك بوپتىكەن! چۆل. 16‏:32، 49 سىلەر نېمە ئۈچۈن بىز ۋە چارپايلىرىمىزنى بۇ يەردە ئۆلۈپ كەتسۇن دەپ، پەرۋەردىگارنىڭ جامائىتىنى بۇ چۆل-جەزىرىگە باشلاپ كەلدىڭلار؟ سىلەر نېمە ئۈچۈن بىزنى مىسىردىن ئېلىپ چىقىپ بۇنداق دەھشەتلىك يەرگە ئەكەلدىڭلار؟ بۇ يەردە يا تېرىقچىلىق قىلغىلى يەر بولمىسا، يا ئەنجۈر، ئۈزۈم، ئانار بولمىسا، ئىچىدىغانغا سۇمۇ بولمىسا، — دېيىشتى.
شۇنىڭ بىلەن مۇسا بىلەن ھارۇن جامائەتتىن ئايرىلىپ جامائەت چېدىرىنىڭ دەرۋازىسى ئالدىغا كېلىپ دۈم يىقىلىۋىدى، پەرۋەردىگارنىڭ جۇلاسى ئۇ ئىككىسىگە ئايان بولدى. پەرۋەردىگار مۇساغا سۆز قىلىپ مۇنداق دېدى: —
ھاسىنى قولۇڭغا ئال، ئاندىن سەن ئاكاڭ ھارۇن بىلەن بىرلىكتە جامائەتنى يىغىپ، ئۇلارنىڭ كۆز ئالدىدىلا قورام تاشقا بۇيرۇق قىل؛ شۇنداق قىلساڭ قورام تاش ئۆز سۈيىنى چىقىرىدۇ؛ شۇ يول بىلەن سەن ئۇلارغا سۇ چىقىرىپ، جامائەت ۋە چارپايلىرى ئىچىدىغانغا سۇ بېرىسەن. «ھاسىنى قولۇڭغا ئال» ــ مۇسانىڭ شۇ ھاسىسى كۆپ قېتىم خۇدانىڭ يولىدا ئىشلىتىلىپ كېلىنگەن. بىرىنچى قېتىمقىسى «مىس.» 2:4دە تېپىلىدۇ.   نەھ. 9‏:15؛ زەب. 78‏:15، 16؛ 105‏:41؛ 114‏:8
شۇنىڭ بىلەن مۇسا پەرۋەردىگارنىڭ ئەمرى بويىچە پەرۋەردىگارنىڭ ھۇزۇرىدىن ھاسىنى ئالدى. 10 مۇسا بىلەن ھارۇن ئىككىسى جامائەتنى قورام تاشنىڭ ئالدىغا يىغدى ۋە مۇسا ئۇلارغا: — گېپىمگە قۇلاق سېلىڭلار، ئى ئاسىيلار! بىز سىلەرگە بۇ قورام تاشتىن سۇ چىقىرىپ بېرەيلىمۇ؟! — دېدى. قان. 32‏:51؛ زەب. 106‏:33،32 11 ئاندىن مۇسا ھاسىسى بىلەن قورام تاشنى ئىككى قېتىم ئۇرۇۋىدى، ناھايىتى كۆپ سۇ ئېقىپ چىقتى، سۇدىن جامائەتمۇ، چارپايلارمۇ ئىچىشتى. زەب. 78‏:15-16؛ 105‏:41؛ يەش. 43‏:20؛ 48‏:21؛ 1كور. 10‏:4 12 پەرۋەردىگار مۇسا بىلەن ھارۇنغا: —
سىلەر ماڭا ئىشەنمەي، ئىسرائ‍ىللار ئالدىدا مېنى مۇقەددەس دەپ ھۆرمەتلىمىگىنىڭلار ئۈچۈن، ئىككىڭلارنىڭ بۇ جامائەتنى مەن ئۇلارغا تەقدىم قىلىپ بەرگەن زېمىنغا باشلاپ كىرىشىڭلارغا يول قويمايمەن، — دېدى. «سىلەر ماڭا ئىشەنمەي، ئىسرائ‍ىللار ئالدىدا مېنى مۇقەددەس دەپ ھۆرمەتلىمىگىنىڭلار ئۈچۈن» ــ مۇسا بىلەن ھارۇننىڭ «ئىسرائىللار ئالدىدا خۇدانى مۇقەددەس دەپ ھۆرمەتلىمەسلىك» گۇناھى توغرۇلۇق «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە ئازراق توختىلىمىز. «قورام تاش» توغرۇلۇق «1كور.» 4:10نى ۋە ئىزاھاتىنى كۆرۈڭ.   چۆل. 27‏:14؛ قان. 1‏:37 13 سۇ چىقىرىلغان جاي «مەرىباھ سۇلىرى» دەپ ئاتالغان؛ ئىسرائ‍ىللار شۇ يەردە پەرۋەردىگار بىلەن تاكاللاشقانلىقى ئۈچۈن، ئۇ ئۇلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا ئۆزىنىڭ مۇقەددەس ئىكەنلىكىنى كۆرسەتتى. «مەرىباھ» ــ «تاكاللىشىش» دېگەن مەنىدە. «(پەرۋەردىگار) ئۇلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا ئۆزىنىڭ مۇقەددەس ئىكەنلىكىنى كۆرسەتتى» ــ خۇدا مۇسا ۋە ھارۇننىڭ ئۆزىنى ھۆرمەتلىمىگىنى ئۈچۈن، ئۇلارنى جازالاپ، مۇسانىڭ خەلق ئالدىدا قىلغان بىھۆرمەتلىك سۆزلىرىنىڭ ئۆزىگە ۋەكىللىك قىلمايدىغانلىقىنى ئىپادىلەپ، خەلق ئالدىدا ئۆزىنىڭ پاك-مۇقەددەسلىكىنى كۆرسەتتى.
 
ئېدوملارنىڭ ئىسرائىللارنىڭ چېگرىدىن ئۆتۈشىگە يول قويماسلىقى
14 مۇسا قادەشتىن ئېدوم پادىشاھى بىلەن كۆرۈشۈشكە ئەلچى ئەۋەتىپ ئۇنىڭغا: «قېرىنداشلىرى ئىسرائىل مۇنداق دەيدۇ: — بىز تارتىۋاتقان جەبر-جاپالارنىڭ قانداقلىقى ئۆزلىرىگە مەلۇم، قان. 23‏:6؛ ئ‍وب. 10؛ ئ‍وب. 12 15 بىزنىڭ ئاتا-بوۋىلىرىمىز مىسىرغا چۈشكەن بولۇپ، بىز مىسىردا ئۇزاق زامان تۇرۇپ كەتتۇق؛ مىسىرلىقلار بىزگىمۇ، بىزنىڭ ئاتا-بوۋىلىرىمىزغىمۇ يامان مۇئامىلە قىلدى؛ 16 بىز پەرۋەردىگارغا يېلىنىۋېدۇق، ئۇ بىزنىڭ زارىمىزغا قۇلاق سېلىپ، پەرىشتە ئەۋەتىپ بىزنى مىسىردىن ئېلىپ چىقتى. ھازىر مانا، بىز ئۆزلىرىنىڭ چېگرىسىغا جايلاشقان قادەش دېگەن بىر شەھەردە تۇرۇۋاتىمىز. «پەرىشتە» ــ بەزىلەر «ئەلچى» دەپ تەرجىمە قىلىدۇ. لېكىن «مىس.» 20:23، 23، 32:34دىن قارىغاندا، مەنىسى دەرۋەقە «پەرىشتە»دۇر.   مىس. 2‏:23؛ 14‏:19 17 ئەمدى بىزنىڭ زېمىنلىرىدىن ئۆتۈشىمىزگە رۇخسەت قىلغان بولسىلا، بىز ئېتىز-ئېرىق ۋە ئۈزۈمزارلىقلاردىن ئۆتمەيمىز، قۇدۇقلىرىڭلادىن سۇمۇ ئىچمەيمىز؛ «خان يولى» بىلەن مېڭىپ چېگرىلىرىدىن ئۆتۈپ كەتكۈچە ئوڭ-سولغا بۇرۇلمايمىز» — دېدى.
18 لېكىن ئېدوملار ئۇنىڭغا: «سىلەرنىڭ بىزنىڭ زېمىنىمىزدىن ئۆتۈشۈڭلەرگە بولمايدۇ، ئۆتىمەن دېسەڭلار قىلىچ كۆتۈرۈپ سىلەرگە جەڭگە چىقىمىز» — دېدى. «... بىزنىڭ زېمىنىمىزدىن ... سىلەرگە جەڭگە چىقىمىز» ــ ئىبرانىي تىلىدا «... مېنىڭ زېمىنىمدىن... سىلەرگە جەڭگە چىقىمەن» دېيىلىدۇ.
19 ئىسرائ‍ىللار ئۇنىڭغا: «بىز «كۆتۈرۈلگەن يول» بىلەن ماڭىمىز، ئۆزىمىز ۋە ماللىرىمىز سۈيۈڭلارنى ئىچسەك، نەرخى بويىچە ھەققىنى بېرىمىز؛ بىز پەقەت پىيادە ئۆتۈپ كېتىمىز، باشقا ھېچ تەلىپىمىز يوق» دېۋىدى، «بىز» ــ ئىبرانىي تىلىدا «مەن». 20 ئېدوم پادىشاھى: «ياق. ئۆتمەيسىلەر!» دېدى. ئېدوم پادىشاھى ناھايىتى كۆپ ئادىمىنى باشلاپ چىقىپ ئىسرائ‍ىللارغا زور ھەيۋە كۆرسەتتى. «ئېدوم پادىشاھى» ــ ئىبرانىي تىلىدا «ئېدوم». 21 شۇنداق قىلىپ ئېدوملار ئىسرائ‍ىللارنىڭ ئۇلارنىڭ تەۋەلىكىدىن ئۆتۈشىگە ئەنە شۇ يوسۇندا يول قويمىدى؛ شۇنىڭ بىلەن ئىسرائ‍ىللار ئېدوملارنىڭ ئالدىدىن بۇرۇلۇپ كەتتى. ھاك. 11‏:18
 
ھارۇننىڭ ۋاپات بولغانلىقى
22 ئۇلار قادەشتىن يولغا چىقتى؛ پۈتكۈل ئىسرائىل خەلقى ھور تېغىغا كەلدى. چۆل. 33‏:37 23 پەرۋەردىگار ئېدومنىڭ چېگرىسىدىكى ھور تېغىدا مۇسا بىلەن ھارۇنغا سۆز قىلىپ مۇنداق دېدى: —
24 ھارۇن ئۆز خەلقلىرىگە قوشۇلۇپ كېتىدۇ؛ ئىككىڭلار مەرىباھ سۇلىرى دېگەن جايدا مېنىڭ ئەمرىمگە خىلاپلىق قىلغىنىڭلار ئۈچۈن، ئۇنىڭ مەن ئىسرائ‍ىللارغا تەقدىم قىلىپ بەرگەن زېمىنغا كىرىشىگە بولمايدۇ. «ئۆز خەلقلىرىگە قوشۇلۇش» ــ مۇشۇ ئىبارە توغرۇلۇق «يار.» 8:25 ۋە ئىزاھاتىنى كۆرۈڭ. شۈبھىسىزكى، بۇ ئىبارە ئادەم ئۆلگەندىن كېيىن، روھىنىڭ يەنىلا ھايات بولىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. 25 سەن ھارۇن بىلەن ئوغلى ئەلىئازارنى ئېلىپ ھور تېغىغا چىققىن؛ چۆل. 33‏:38؛ قان. 32‏:50 26 ھارۇننىڭ كىيىملىرىنى سالدۇرۇپ، ئوغلى ئەلىئازارغا كىيدۈرۈپ قوي؛ ھارۇن شۇ يەردە ئۆلۈپ، ئۆز خەلقلىرىگە قوشۇلىدۇ.
27 مۇسا پەرۋەردىگارنىڭ دېگىنىدەك قىلدى، ئۈچەيلەن پۈتكۈل جامائەتنىڭ كۆز ئالدىدا ھور تېغىغا چىقتى. 28 مۇسا ھارۇننىڭ كىيىملىرىنى سالدۇرۇپ ئۇنىڭ ئوغلى ئەلىئازارغا كىيدۈرۈپ قويدى؛ ھارۇن تاغنىڭ چوققىسىدا ئۆلدى. ئاندىن مۇسا بىلەن ئەلىئازار تاغدىن چۈشۈپ كەلدى. قان. 10‏:6؛ 32‏:50 29 پۈتكۈل جامائەت ھارۇننىڭ ئۆلگەنلىكىنى بىلدى؛ شۇنىڭ بىلەن پۈتۈن ئىسرائىل جەمەتى ھارۇن ئۈچۈن ئوتتۇز كۈن ماتەم تۇتتى.
 
 

20:3 چۆل. 16‏:32، 49

20:8 «ھاسىنى قولۇڭغا ئال» ــ مۇسانىڭ شۇ ھاسىسى كۆپ قېتىم خۇدانىڭ يولىدا ئىشلىتىلىپ كېلىنگەن. بىرىنچى قېتىمقىسى «مىس.» 2:4دە تېپىلىدۇ.

20:8 نەھ. 9‏:15؛ زەب. 78‏:15، 16؛ 105‏:41؛ 114‏:8

20:10 قان. 32‏:51؛ زەب. 106‏:33،32

20:11 زەب. 78‏:15-16؛ 105‏:41؛ يەش. 43‏:20؛ 48‏:21؛ 1كور. 10‏:4

20:12 «سىلەر ماڭا ئىشەنمەي، ئىسرائ‍ىللار ئالدىدا مېنى مۇقەددەس دەپ ھۆرمەتلىمىگىنىڭلار ئۈچۈن» ــ مۇسا بىلەن ھارۇننىڭ «ئىسرائىللار ئالدىدا خۇدانى مۇقەددەس دەپ ھۆرمەتلىمەسلىك» گۇناھى توغرۇلۇق «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە ئازراق توختىلىمىز. «قورام تاش» توغرۇلۇق «1كور.» 4:10نى ۋە ئىزاھاتىنى كۆرۈڭ.

20:12 چۆل. 27‏:14؛ قان. 1‏:37

20:13 «مەرىباھ» ــ «تاكاللىشىش» دېگەن مەنىدە. «(پەرۋەردىگار) ئۇلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا ئۆزىنىڭ مۇقەددەس ئىكەنلىكىنى كۆرسەتتى» ــ خۇدا مۇسا ۋە ھارۇننىڭ ئۆزىنى ھۆرمەتلىمىگىنى ئۈچۈن، ئۇلارنى جازالاپ، مۇسانىڭ خەلق ئالدىدا قىلغان بىھۆرمەتلىك سۆزلىرىنىڭ ئۆزىگە ۋەكىللىك قىلمايدىغانلىقىنى ئىپادىلەپ، خەلق ئالدىدا ئۆزىنىڭ پاك-مۇقەددەسلىكىنى كۆرسەتتى.

20:14 قان. 23‏:6؛ ئ‍وب. 10؛ ئ‍وب. 12

20:16 «پەرىشتە» ــ بەزىلەر «ئەلچى» دەپ تەرجىمە قىلىدۇ. لېكىن «مىس.» 20:23، 23، 32:34دىن قارىغاندا، مەنىسى دەرۋەقە «پەرىشتە»دۇر.

20:16 مىس. 2‏:23؛ 14‏:19

20:18 «... بىزنىڭ زېمىنىمىزدىن ... سىلەرگە جەڭگە چىقىمىز» ــ ئىبرانىي تىلىدا «... مېنىڭ زېمىنىمدىن... سىلەرگە جەڭگە چىقىمەن» دېيىلىدۇ.

20:19 «بىز» ــ ئىبرانىي تىلىدا «مەن».

20:20 «ئېدوم پادىشاھى» ــ ئىبرانىي تىلىدا «ئېدوم».

20:21 ھاك. 11‏:18

20:22 چۆل. 33‏:37

20:24 «ئۆز خەلقلىرىگە قوشۇلۇش» ــ مۇشۇ ئىبارە توغرۇلۇق «يار.» 8:25 ۋە ئىزاھاتىنى كۆرۈڭ. شۈبھىسىزكى، بۇ ئىبارە ئادەم ئۆلگەندىن كېيىن، روھىنىڭ يەنىلا ھايات بولىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.

20:25 چۆل. 33‏:38؛ قان. 32‏:50

20:28 قان. 10‏:6؛ 32‏:50