ئىسرائىلىيەنىڭ تاغ-جىلغىلىرى
■68:1 چۆل. 10:35
□68:4 «چۆل-باياۋانلارغا مىنگۈچى» ــ ياكى «بۇلۇتلارغا مىنگۈچى...». قايسى مەنىسى توغرا بولسۇن خۇدانىڭ ئۆزىنى كۆرسىتىدۇ. 7-ئايەتنى كۆرۈڭ.
■68:8 مىس. 19
□68:10 «سەن باققان پاداڭ» ــ ئىسرائىل خەلقىنى كۆرسىتىدۇ، ئەلۋەتتە.
□68:13 «سىلەر قوي باققاندا پادىلار ئارىسىدا ياتقان بولساڭلارمۇ، زېمىنىڭلار ئەمدى قاناتلىرىغا كۈمۈش سەپكەن، پەيلىرى پارقىراق ئالتۇن بىلەن بېزەلگەن پاختەكتەك بولىدۇ» ــ بۇ ئايەتنى ئىبرانىي تىلىدا چۈشىنىش تەس، ھەرخىل تەرجىمىلىرى بار. مەنىسى بەلكىم، ئىسرائىل خەلقى ئەسلىدە كەمبەغەل ئەھۋالدا ياشىغان بولسىمۇ (قوي باققۇچى بولۇپ)، خۇدا پەلەستىن زېمىنىنىڭ ھەممە يېرىگە كۆپ ئولجىنى (ئالتۇن-كۈمۈش قاتارلىقلار) چېچىپ، ئۇلارنى بېيىتتى (14-ئايەتنى كۆرۈڭ).
□68:15 «باشان تېغى قۇدرەتلىك بىر تاغ، باشان تېغى ئېگىز چوققىلىرى كۆپ بىر تاغدۇر» ــ باشقا تەرجىمىلىرى: «خۇدانىڭ تېغى باشان تېغىدەكتۇر ــ كۆپ چوققىلىق بىر تاغدەك، باشان تېغىدەكتۇر» ياكى «باشان تېغى خۇدانىڭ تېغىدۇر، باشان تېغى ئېگىز چوققىلىرى كۆپ بىر تاغدۇر».
□68:16 «خۇدا ئۆز ماكانى قىلىشنى خالىغان (تاللىغان) تاغ» ــ يېرۇسالېمدىكى زىئون تېغى.
■68:16 زەب. 87:1، 2؛ 132:13
□68:17 «رەب... سىناي تېغىدىكى مۇقەددەس جايدا تۇرىدۇ» ــ بۇنىڭ مەنىسى بەلكىم: «خۇدا سىناي تېغىدا قانداق قىلغان بولسا، ئۇ يېرۇسالېمدىكى (زىئون تېغىدىكى) مۇقەددەس ئىبادەتخانىسىدا تۇرۇپ شۇنداق قىلىشنى داۋاملاشتۇرىدۇ ــ دېمەك، سۈرلۈك، شان-شەرەپلىك ھالەتتە بولۇپ، پەيغەمبەرلەر ئارقىلىق كالام-ۋەھىيلىرىنى ئايان قىلىشنى داۋاملاشتۇرىدۇ» دېگەندەك.
■68:17 قان. 33:2
□68:18 «سەن يۇقىرىغا كۆتۈرۈلدۇڭ، ئىنسانلارنى تۇتقۇن قىلغۇچىلارنى ئۆزۈڭ ئەسىر قىلىپ ئېلىپ كەتتىڭ؛ ياھ خۇدا ئۇلارنىڭ ئارىسىدا تۇرۇشى ئۈچۈن، ھەتتا ئاسىيلىق قىلغانلار ئارىسىدا تۇرۇشى ئۈچۈنمۇ، سەن ئىنسان ئارىسىدا تۇرۇپ ئىلتىپاتلارنى قوبۇل قىلدىڭ» ــ بۇ مۇھىم ھەم سىرلىق ئايەتكە ئىنجىلدا، «ئەف.» 4-بابتا تەبىر بېرىلىدۇ؛ قۇتقۇزغۇچى-مەسىھ ئىنسان ئارىسىدا ئۆزى ئىنسان بولۇپ، ئىنسانلارنى تۇتقۇن قىلغۇچىلار (يەنى گۇناھ، ئۆلۈم ۋە جىن-شەيتانلاردىن ئىبارەت) ئۈستىدىن غەلىبە قىلىپ، ئاسمانلارغا كۆتۈرۈلۈپ، ئىنسانلارنى قۇتقۇزۇش ھەم ئۇلارنى (ئىشەنگەن ئىنسالارنى) خۇدانىڭ يېڭى بىر «مۇقەددەس ئىبادەتخانا»سى قىلىش ئۈچۈن ئەرشتىكى ئاتىسىدىن ئىلتىپاتلارنى قوبۇل قىلىدۇ.
■68:18 ئەف. 4:8؛ چۆل. 17:21؛ يە. 9:23؛ ئەزرا 8:20
□68:19 «...ئۇ ھەر كۈنى يۈكلىرىمىزنى كۆتۈرمەكتە» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «... ئۇ ھەركۈنى ئۈستىمىزگە ياخشىلىقلارنى يۈكلەيدۇ».
□68:20 «رەبگە، يەنى پەرۋەردىگارغىلا، ئۆلۈمگە باغلىق ئىشلار تەۋەدۇر» ــ ياكى باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «رەبدە، يەنى پەرۋەردىگاردىلا، ئۆلۈمدىن قۇتۇلۇش يوللىرىمۇ بار».
□68:21 «ئۆز گۇناھلىرىدا داۋاملىق كېتىۋېرىدىغانلارنىڭ چاچلىق كاللىسىنى ئۇ (خۇدا) چاقىدۇ» ــ «چاچلىق كاللا»: بەزى خەلقلەر: «باشتا چاچ كۆپ بولسا، كۈچ كۆپ بولىدۇ» دېگەن خۇراپىي كۆزقاراشنى قوبۇل قىلغان بولسا كېرەك.
□68:22 «ئۆز خەلقىمنى باشان دىيارىدىنمۇ، دېڭىزلارنىڭ چوڭقۇر جايلىرىدىنمۇ قايتۇرۇپ كېلىمەن» ــ «ئۆز خەلقىمنى» ئىبرانىي تىلىدا «ئۇلارنى» دەپ ئېلىنغان. بىز «ئۇلارنى» دېگەن سۆزنى «ئۆز خەلقىمنى» دەپ تەرجىمە قىلدۇق. بەزى ئالىملار «ئۇلار»نى ئىسرائىلنىڭ دۈشمەنلىرى دەپ قارايدۇ (ئۇلار خۇدا شۇ دۈشمەنلەرنى ئىسرائىل ئۇلاردىن قىساس ئالسۇن دەپ قايتۇرغان، دەپ قارايدۇ).
■68:22 مىس. 14:29؛ چۆل. 21:33
□68:24 «ئۇلار سېنىڭ ماڭغانلىرىڭنى كۆردى، ئى خۇدا... پادىشاھىمنىڭ مۇقەددەس جايىغا كىرىپ ماڭغانلىرىنى كۆردى» ــ بۇ ئايەتتىكى «ئۇلار» خۇدانىڭ دۈشمەنلىرىنى كۆرسىتىشى بولسا كېرەك. خۇدانىڭ «مۇقەددەس جايىغا كىرىپ ماڭغانلىرى» دېگەننى چۈشىنىش ئۈچۈن «مىس.» 16:40-38 ۋە «1پاد.» 1:8-11نى كۆرۈڭ.
■68:29 1پاد. 10:25، 24، 10؛ 2تار. 32:23؛ زەب. 72:10؛ 76:11-12
□68:30 «قومۇشلۇقتىكى يىرتقۇچ جانىۋار» ــ بەلكىم مىسىرنى نىل دەرياسىدىكى تىمساھقا ئوخشىتىدۇ.