Muqeddes Kalam (latin yéziq) Padishahlar «2» 19

Hezekiya Xudadin yol soraydu

2Tar. 32:20-21; Yesh. 37:1-38

1 Shundaq boldiki, Hezekiya buni anglighanda, kiyim-kécheklirini yirtip, özini böz bilen qaplap Perwerdigarning ibadetxanisigha kirdi. 2 U Hilqiyaning oghli, ordini bashquridighan Éliakim, orda diwanbégi Shebna we kahinlarning aqsaqallirini böz qaplan’ghan péti Amozning oghli Yeshaya peyghemberge ewetti.■

3 Ular uninggha: —

Hezekiya mundaq deydu: —

«Balilar tughulay dep qalghanda anining tughqudek hali qalmighandek, mushu kün awarichilik, reswa qilinidighan, mazaq qilinidighan bir künidur. 4 Öz xojayini bolghan Asuriye padishahi tirik Xudani mazaq qilishqa ewetken Rab-Shakehning mushu barliq geplirini Perwerdigar Xudaying nezirige élip tingshisa, bularni anglighan Perwerdigar Xudaying shu gepler üchün uning dekkisini bérermikin? Shunga qélip qalghan qaldisi üchün awazingni kötürüp, bir duayingni berseng» — dédi.

5 Shu gepler bilen Hezekiyaning xizmetkarliri Yeshayaning aldigha keldi. 6 Yeshaya ulargha: —

«Xojayininglargha: — Perwerdigar mundaq dédi: —

«Asuriye padishahining chaparmenlirining sen anglighan ashu Manga kupurluq qilghuchi gepliridin qorqma; 7 Mana, Men uninggha bir rohni kirgüzimen; shuning bilen u bir ighwani anglap, öz yurtigha qaytidu. Men uni öz zéminida turghuzup qilich bilen öltürgüzimen» — denglar» — dédi.□

8 Rab-Shakeh özi kelgen yoli bilen qaytip mangghanda, Asuriye padishahining Laqish shehiridin chékin’genlikini anglap, Libnah shehirige qarshi jeng qiliwatqan padishahning yénigha keldi. 9 Chünki padishah: «Mana, Éfiopiye padishahi Tirhakah sizge qarshi jeng qilmaqchi bolup yolgha chiqti» dégen xewerni anglighanidi. Lékin u yene Hezekiyagha elchilerni mundaq xet bilen ewetti: —□

10 «Siler Yehuda padishahi Hezekiyagha mundaq dengarisaldilar: —

«Sen tayinidighan Xudayingning sanga: «Yérusalém Asuriye padishahining qoligha tapshurulmaydu» déginige aldanma; 11 mana, sen Asuriye padishahlirining hemme el-yurtlarni néme qilghanlirini, ularni öz ilah-butlirigha atap halak qilghanliqini anglighansen; emdi özüng qutquzulamsen? □ 12 Ata-bowilirim halak qilghan ellerning öz ilah-butliri ularni qutquzghanmu? Gozan, Haran, Rezef shehiridikilernichu, Télassarda turghan Édenlernichu? 13 Xamat padishahi, Arpad padishahi, Sefarwaim, Xéna hem Iwwah sheherlirining padishahliri qéni?»».□

14 Shuning bilen Hezekiya xetni ekelgüchilerning qolidin élip oqup chiqti. Andin u Perwerdigarning öyige kirip, Perwerdigarning aldigha xetni yéyip qoydi. 15 We Hezekiya Perwerdigargha dua qilip mundaq dédi: —

«I kérublar otturisida turghan Perwerdigar, Israilning Xudasi: —

Sen Özüngdursen, jahandiki barliq el-yurtlarning üstidiki Xuda peqet Özüngdursen; asman-zéminni Yaratquchisen. □ 16 I Perwerdigar, quliqingni töwen qilip anglighaysen; közüngni achqaysen, i Perwerdigar, körgeysen; Sennaxéribning adem ewetip menggü hayat Xudani haqaretlep éytqan geplirini anglighaysen! 17 I Perwerdigar, Asuriye padishahliri heqiqeten hemme yurtlarni, shulargha béqindi bolghan yurtlarnimu xarabe qilip, □ 18 ularning ilah-butlirini otqa tashliwetken; chünki ularning ilahliri ilah emes, belki insan qoli bilen yasalghanliri, yaghach we tash, xalas; shunga asuriylar ularni halak qildi. 19 Emdi, i Perwerdigar Xudayimiz, jahandiki barliq el-yurtlargha Séning, peqet Séningla Perwerdigar ikenlikingni bildürüsh üchün, bizni uning qolidin qutquzghaysen!».

20 Shuning bilen Amozning oghli Yeshaya Hezekiyagha söz ewetip mundaq dédi: —

— Israilning Xudasi Perwerdigar mundaq deydu: —

«Séning Manga Sennaxérib toghruluq qilghan duayingni anglidim. 21 Perwerdigarning uninggha qarita dégen sözi shudurki: —

«Pak qiz, yeni Zionning qizi séni kemsitidu,

Séni mazaq qilip külidu;

Yérusalémning qizi keyningge qarap béshini chayqaydu;

22 sen kimni mazaq qilip kupurluq qilding?

Sen kimge qarshi awazingni kötürüp,

Neziringni üstün qilding?

Israildiki Muqeddes Bolghuchigha qarshi!□

23 Elchiliring arqiliq sen Rebni mazaq qilip; —

«Men nurghunlighan jeng harwilirim bilen tagh choqqisigha,

Liwan tagh baghrilirigha yétip keldimki,

Uning égiz kédir derexlirini, ésil qarighaylirini késiwétimen;

Men uning eng chet turalghusigha,

Uning eng bük-baraqsan ormanzarliqigha kirip yétimen.□

24 Özüm quduq kolap yaqa yurtning süyini ichtim;

Putumning uchidila men Misirning barliq derya-östenglirini qurutiwettim — déding.□

25 — Sen shuni anglap baqmighanmiding?

Uzundin buyan Men shuni békitkenmenki,

Qedimdin tartip shekillendürgenmenki,

Hazir uni emelge ashurdumki,

Mana, sen qel’e-qorghanliq sheherlerni xarabilerge aylandurdung;

26 Shuning bilen u yerde turuwatqanlar küchsizlinip,

Yerge qaritip qoyuldi, shermende qilindi;

Ular ösiwatqan ot-chöptek,

Yumran kök chöplerdek,

Ögzidiki ot-chöpler ösmey qurup ketkendek boldi.□

27 Biraq séning olturghiningni, ornungdin turghiningni, chiqip-kirginingni we Manga qarshi ghaljirliship ketkiningni bilimen;

28 Séning Manga qarshi ghaljirliship ketkenlikingning, hakawurliship ketkenlikingning quliqimgha yetkenliki tüpeylidin,

Men qarmiqimni burningdin ötküzimen,

Yüginimni aghzinggha salimen,

We özüng kelgen yol bilen séni qayturimen.□

29 I Hezekiya, shu ish sanga alamet bésharet boliduki,

Mushu yili özlükidin ösken,

Ikkinchi yili shulardin chiqqanlarmu silerning rizqinglar bolidu;

Üchinchi yili bolsa tériysiler, orisiler, üzüm köchetlirini tikisiler;

Ulardin chiqqan méwilerni yeysiler.□

30 Yehuda jemetining qéchip qutulghan qaldisi bolsa yene töwen’ge qarap yiltiz tartidu,

Yuqirigha qarap méwe béridu;

31 Chünki Yérusalémdin bir qaldisi,

Zion téghidin qéchip qutulghanlar chiqidu;

Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigarning otluq muhebbiti mushuni ada qilidu.

32 Shunga, Perwerdigar Asuriye padishahi toghruluq mundaq deydu: —

U ne mushu sheherge yétip kelmeydu,

Ne uninggha bir tal oqmu atmaydu;

Ne qalqanni kötürüp aldigha kelmeydu,

Ne uninggha qarita qashalarnimu yasimaydu.

33 U qaysi yol bilen kelgen bolsa,

U yol bilen qaytidu we mushu sheherge kelmeydu — deydu Perwerdigar,

34 — Chünki Özüm üchün we Méning qulum Dawut üchün uni etrapidiki sépildek qoghdap qutquzimen». ■

35 Shu kéche shundaq boldiki, Perwerdigarning Perishtisi chiqip, Asuriyeliklerning bargahida bir yüz seksen besh ming eskerni urdi; mana, kishiler etigende ornidin turghanda, ularning hemmisining ölgenlikini kördi!□ ■

36 Shunga Asuriye padishahi Sennaxérib chékinip, yolgha chiqip, Ninewe shehirige qaytip turdi. 37 We shundaq boldiki, u öz buti Nisroqning butxanisida uninggha choqunuwatqanda, oghulliri Adrammelek hem Sharézer uni qilichlap öltürüwetti; andin ular bolsa Ararat dégen yurtqa qéchip ketti. Uning oghli Ésarhaddon uning ornida padishah boldi.□ ■

■19:2 Yesh. 1:1

□19:7 «... Men uninggha bir rohni kirgüzimen; shuning bilen u bir ighwani anglap, öz yurtigha qaytidu. Men uni öz zéminida turghuzup qilich bilen öltürgüzimen» — Yeshayaning mushu wehiyini diqqet bilen oqusingiz, u Hezekiyaning (6-ayettiki) telipi boyiche dua qilmay, belki biwasite xewerchilerge jawab berdi. Chünki u alliburun Asuriye toghruluq nurghun bésharetlerni qilghan. Xuda mushu peyt-ehwal toghruluq Israilgha uqturghan (mesilen, «Yesh.» 10:5-21, 14:24-25ni körüng). Biraq Hezekiya we ordisidikiler mushularni we uningdin bashqa körgen karamet möjizilerni («Yesh.» 38-babnimu körüng) pütünley untup qalghan oxshaydu.

□19:9 «Éfiopiye padishahi Tirhakah sizge qarshi jeng qilmaqchi bolup yolgha chiqti» — bu ish emeliyet emes, hemde shu chaghda mumkin bolmighanidi. Biraq Xuda Özi ewetküzgen «aldamchi roh»ning tesiri bilen uni ishendürgen.

□19:11 «öz ilah-butlirigha atap halak qilish» — bu dégenlik ibraniy tilida peqet bir söz bilenla, yeni ««haram» qilish» yaki ««herem» qilish» bilenla ipadilinidu.

□19:13 «Xamat, Arpad, Sefarwaim, Xéna we Iwwah» — mushu sheherlerning bezilirining nede ikenlikini xeritidin körgili bolidu, beziliri bizge bügün’ge qeder namelum.

□19:15 «kérublar otturisida turghan» — muqeddes ibadetxanidiki eng ichkiri öy, yeni «eng muqeddes jay» dégen öyde, Xudaning «rehim körsitidighan orun-texti» («kafaret texti») («rehimgah») bar idi. Mushu orunda Xuda Israilning alahide qurbanliqlirining qanlirini qobul qilatti. Ornining ikki teripining herbiride altundin yasalghan, textke qaritilghan birdin «kérub» bar idi. Musaning dewridin tartip Xudaning parlaq shan-sheripi sirliq halda shu textning üstide, yeni «kérublar otturisida» turghanidi. Kérublar bolsa intayin küchlük birxil perishtiler bolup, Xudaning chiqarghan höküm-jazalirini béjiridu. «Kérublar otturisida turghan» dégini, sen bizge yéqinlashqan hem bizge rehim körsetmekchi bolghan Xudasen» dégenliktur.

□19:17 «shulargha béqindi bolghan yurtlar» — mushu ibarini sözmusöz terjime qilghanda «béqindi» dégen söz yoq. Biz sherhlesh üchün uni qoshtuq.

□19:22 «kupurluq» — kim özini Xudaning ornida qoyup, «hemme ishni qilalaymen» dése, kupurluq qilghan bolidu, shundaqla haman bir küni yiqitilidu.

□19:23 «Uning eng bük-baraqsan ormanzarliqi» — bu ayettiki «bük-baraqsan» dégen söz ibraniy tilida «karmel» dégen söz bilen ipadilinidu. Karmel bolsa Israilning eng munbet we chirayliq jayi idi. Shuning bilen padishahning «uning «Karmel» ormanzarliqigha kirimen» dégini «uning (Liwanning) eng chirayliq jayigha (héch tosalghusiz) barimen» dégendek po atidighan menini ipadileytti. Liwanda «Karmel» dégen jay yoq.

□19:24 «... Putumning uchidila men Misirning barliq derya-östenglirini qurutiwettim» — yuqiriqi 22-ayette padishah özining tes ishlarni qilalaydighanliqini, mesilen Liwan rayonidiki eng yuqiri taghlargha chiqalaydighanliqini (köchme menisi, belkim aliyjanap, küchlük padishahlardin üstünlükke érishidighanliqini körsitidu), eng ésil nersilerge érishidighanliqini teswirleydu. Mushu 24-ayettiki «putum... qurutiwettim» dégini, déhqanning puti bilenla topini ittirip ériqni tosup, suni qurutiwetkinidek, «Men xalisamla nahayiti asanla herqandaq ishni qilalaymen, hetta Nil deryasinimu qurutiwételeymen» dégen menmenlikni bildürmekchi.

□19:26 «ögzidiki ot-chöpler...» — bu dégenlikning bashqa xil terjimilirini uchritish mumkin.

□19:28 «Men qarmiqimni burningdin ötküzimen, yüginimni aghzinggha salimen...» — Asuriye padishahliri mushundaq rehimsiz yol bilen esirlerni yalap mangatti.

□19:29 «Mushu yili özlükidin ösken, ikkinchi yili shulardin chiqqanlarmu silerning rizqinglar bolidu; üchinchi yili bolsa tériysiler, orisiler, üzüm köchetlirini tikisiler; ulardin chiqqan méwilerni yeysiler» — mushu möjize ishench-étiqadni kücheytish üchün hem xelqni qutquzush üchün bérilgen. Urush waqtida tériqchiliq qilish mumkin emes; Asuriye qoshuni ketkendin kéyinki yilidimu, qoshunidin qélip qalghanliri parakendichilik qilishi mumkin idi. Shunga möjize üchinchi yilghiche sozulidu. «Üzüm köchetlirini tikisiler... méwisini yeysiler» dégen wede, tinchliq mezgilning uzun bolidighanliqini körsitidu (üzüm tallirini östürüshke uzun waqit kétidu, elwette). Kishilerning Asuriye qoshunlirining tuyuqsiz chékinishini «tasadipiyliqtin» démesliki üchün, bu ikkinchi möjize bérildi. Shundaqtimu, mezkur «Padishahlar» dégen kitabqa qarighanda, xelqler yenila ikki möjizini tézla untuydu, Xudagha wapasizliq qiliwéridu.

■19:34 2Pad. 20:6

□19:35 «Perwerdigarning Perishtisi» — Tewrat dewride intayin alahide shexs idi. Bezi ishlarda u Xudaning ornida körünetti (mesilen, Tewrattiki «Yar.» 18-babni körüng). «Tebirler»nimu körüng.

■19:35 Yesh. 37:36

□19:37 «U öz buti Nisroqning butxanisida uninggha choqunuwatqanda, oghulliri Adrammelek hem Sharézer uni qilichlap öltürüwetti» — mushu weqe Sennaxérib Israildin chékinishtin 20 yil kéyin (miladiyedin ilgiriki 681-yili) boldi.

■19:37 2Tar. 32:21; Yesh. 37:38