4
Samariyediki ayallargha we pütkül ahalige bolghan agahlar
I Bashandiki inekler,
Samariye téghida turup, namratlarni xarlawatqan, miskinlerni éziwatqanlar,
Xojilirigha: «Sharabni élip kélinglar, biz ichimiz» deydighanlar,
Bu sözni anglanglar: —«Bashandiki inekler» — bu «inekler» Samariyediki baylarning qiz-ayallirini körsitidu. Bashan bolsa sémiz, saghlam kaliliri bilen dangqi chiqqan rayon.
Reb Perwerdigar Öz pak-muqeddesliki bilen qesem ichkenki,
Mana, béshinglargha shundaq künler chüshiduki,
U silerni ilmekler bilen,
Neslinglarni changgaklar bilen élip kétidu.«Mana, béshinglargha shundaq künler chüshiduki, U silerni ilmekler bilen, neslinglarni changgaklar bilen élip kétidu» — Samariye xelqi axirida Asuriye padishahigha esirge chüshidu; Asuriye padishahining esirlerning kalpukliridin ilmekni ötküzüp ularni yétekleydighan rehimsiz aditi bar idi.
Hem siler ayallar herbiringlar sépilning shoraliridin qisilip ötüp,
Udul méngip tikiwétisiler;
We siler Harmon terepke chörüwétilisiler, — deydu Perwerdigar.«We siler Harmon terepke chörüwétilisiler» — «Harmon» bizge hazir namelum bir sheher.
 
Emdi Beyt-Elge kélinglar, asiyliq qilinglar!
Gilgaldimu asiyliqni köpeytinglar!
Etigende qurbanliqliringlarni,
Her üchinchi küni silerning «ondin bir» ülüsh öshriliringlarni élip kélinglar,«Emdi Beyt-Elge kélinglar, asiyliq qilinglar! Gilgaldimu asiyliqni köpeytinglar!» — Béyt-El we Gilgal (shundaqla shimaliy terepte «Dan» shehiri, jenubiy terepte Beer-Shéba shehiri) xelqler köp ziyaret qilidighan but tawapgahi idi.  Hosh. 12:12
«Teshekkür qurbanliqi»ni xémirturuch bilen bille köydürünglar —
Siler «xalis qurbanliqlar»inglarni jakarlap maxtinip yürünglar;
Chünki bundaq qilishqa amraqsiler, i Israillar! — deydu Reb Perwerdigar.««Teshekkür qurbanliqi»ni xémirturuch bilen bille köydürünglar» — qurbanliqlarni xémirturuch salghan nersiler bilen bille sunushqa qet’iy bolmaytti («Law.» 2:11). «Siler «xalis qurbanliqlar»inglarni jakarlap maxtinip yürünglar; chünki bundaq qilishqa amraqsiler, i Israillar!» — 4- hem 5-ayette éytilghan qurbanliqlar hemde her kishining kirimidin «ondin biri»ni her üch yilda Xudagha atap béghishlishi, eslide Musa peyghemberge chüshürülgen qanunda békitilgenidi. Biraq Israillar hazir bularni öz butlirigha atap béghishlawatidu. Esli xémirturuch sélip qilin’ghan ash hediyelerni qurbanliqlargha qoshup sunush men’i qilin’ghanidi.
Bu sözlerge qarighanda ular mushu paaliyetlerde özlirini xéli «teqwadar» körsetmekchi bolup, «ixtiyariy qurbanliq»larni köp qilghan oxshaydu.
  Law. 2:1, 15; 7:13
«Men hemme sheherliringlarda «chishning pakizliqi»ni chüshürdüm,
Hemme yéringlarda silerni ash-nan’gha bolghan hajetmen qildim;
Biraq siler yenila yénimgha qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;«Men hemme sheherliringlarda «chishning pakizliqi»ni chüshürdüm» — démek ularda yégüdek nerse yoq.
Hosulgha üch ayla qalghan bolsimu, silerdin yamghurni tartiwélip bermidim;
Bir sheher üstige yamghur yaghdurdum,
Yene bir sheherge yaghdurmidim;
Bir parche yer üstige yamghur yaghdi;
Yene bir parche yer yamghursiz qaghjirap qaldi;
Shuning bilen ikki, üch sheherning puqraliri su tilep bashqa bir sheherge elengship bardi,
Lékin qanmidi;
Biraq siler yénimgha yenila qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;
Men silerni judun hem hal apiti bilen urdum;
«Ghajilighuchi qurt»lar nurghunlighan béghinglar, üzümzarliringlar, enjür derexliringlar hem zeytün derexliringlarni yep ketti;
Biraq siler yénimgha yenila qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;«Men silerni judun hem hal apiti bilen urdum» — «hal apiti» ziraetlerning birxil késili.  Qan. 28:22; Yo. 1:4
10 Men aranglargha Misirgha chüshürülgen apetlerdek apetni ewettim;
Yigitliringlarni qilich bilen öltürgüzdum,
Atliringlarni olja bolushqa qoyuwettim;
Men qarargahinglardin jesetlerning sésiqchiliqini purutuwettim,
Uni dimighinglarghimu kirgüzdum,
Biraq siler yénimgha yenila qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;«Men aranglargha Misirgha chüshürülgen apetlerdek apetni ewettim» — bashqa birxil terjimisi «Men (esli) Misirgha chüshürgen waba késilini ewettim» (démek, Musa peyghember dewride Misirgha chüshken wabalarni béshinglarghimu chüzürdum) «atliringlarni olja bolushqa qoyuwettim» — bashqa birxil terjimisi «Ularni (démek, yigitliringlarni) siler buliwalghan atlar bilen bille öltürgüzdum».
11 Men aranglardin bezilerni Xuda Sodom we Gomorra sheherlirini örüwetkinidek örüwettim,
Shuning bilen siler ottin tartiwélin’ghan bir chuchula otundek bolup qaldinglar;
Biraq yénimgha yenila qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;«Men aranglardin bezilerni Xuda Sodom we Gomorra sheherlirini örüwetkinidek örüwettim» — «Men ... bezilerni Xuda ... örüwetkinidek örüwettim» — bu yerde söz qiliwatqan kim? Bizningche mushu bésharetni Mesih Özi bergen bolsa kérek.  Yar. 19:24
12 Shunga Men sanga shundaq qilishim kérek dewatimen, i Israil;
Men buni sanga qilidighanliqim tüpeylidin,
Xudaying bilen körüshüshke teyyarlan, i Israil!«Xudaying bilen körüshüshke teyyarlan!» — gerche belkim waqit-peyti shunche kéchikkini bilen, Xuda yenila ular bilen körüshüshke teyyar turidu, yenila (bu heqiqeten ademni heyran qalduridu) ulargha méhir-shepqet körsitishke teyyar turidu, dégenlik bolsa kérek, dep qaraymiz (Tewratta adette: «Xuda bilen körüshüsh» dégen menide).
Biraq bezi alimlar bu jümlini Xudaning pat arida chüshüridighan jazasini körsitidu, dep qaraydu.
13 Chünki mana, taghlarni Shekillendürgüchi,
Shamalni Yaratquchi,
Insan’gha özlirining oy-pikrining néme ikenlikini Ayan Qilghuchi,
Tang seherni qarangghuluqqa Aylandurghuchi,
Yer yüzidiki yuqiri jaylarning üstide dessep yürgüchi del Shudur,
Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda Uning namidur!«Insan’gha özlirining oy-pikrining néme ikenlikini ayan qilghuchi» — ibraniy tilida «Insan’gha uning oy-pikrining néme ikenlikini...» déyilidu. Shunga bashqa birxil terjimisi: «Insan’gha özining (Xudaning) oy-pikrining néme ikenlikini...».
Biraq biz «uning oy-pikri» dégenlik Xudaning oy-pikirlirini emes, belki ademlerningkini körsitidu, dep qaraymiz.
«Tang seherni qarangghuluqqa aylandurghuchi» — yaki «Qarangghuluqni tang seher qilghuchi».
  Nah. 1:3
 
 

4:1 «Bashandiki inekler» — bu «inekler» Samariyediki baylarning qiz-ayallirini körsitidu. Bashan bolsa sémiz, saghlam kaliliri bilen dangqi chiqqan rayon.

4:2 «Mana, béshinglargha shundaq künler chüshiduki, U silerni ilmekler bilen, neslinglarni changgaklar bilen élip kétidu» — Samariye xelqi axirida Asuriye padishahigha esirge chüshidu; Asuriye padishahining esirlerning kalpukliridin ilmekni ötküzüp ularni yétekleydighan rehimsiz aditi bar idi.

4:3 «We siler Harmon terepke chörüwétilisiler» — «Harmon» bizge hazir namelum bir sheher.

4:4 «Emdi Beyt-Elge kélinglar, asiyliq qilinglar! Gilgaldimu asiyliqni köpeytinglar!» — Béyt-El we Gilgal (shundaqla shimaliy terepte «Dan» shehiri, jenubiy terepte Beer-Shéba shehiri) xelqler köp ziyaret qilidighan but tawapgahi idi.

4:4 Hosh. 12:12

4:5 ««Teshekkür qurbanliqi»ni xémirturuch bilen bille köydürünglar» — qurbanliqlarni xémirturuch salghan nersiler bilen bille sunushqa qet’iy bolmaytti («Law.» 2:11). «Siler «xalis qurbanliqlar»inglarni jakarlap maxtinip yürünglar; chünki bundaq qilishqa amraqsiler, i Israillar!» — 4- hem 5-ayette éytilghan qurbanliqlar hemde her kishining kirimidin «ondin biri»ni her üch yilda Xudagha atap béghishlishi, eslide Musa peyghemberge chüshürülgen qanunda békitilgenidi. Biraq Israillar hazir bularni öz butlirigha atap béghishlawatidu. Esli xémirturuch sélip qilin’ghan ash hediyelerni qurbanliqlargha qoshup sunush men’i qilin’ghanidi. Bu sözlerge qarighanda ular mushu paaliyetlerde özlirini xéli «teqwadar» körsetmekchi bolup, «ixtiyariy qurbanliq»larni köp qilghan oxshaydu.

4:5 Law. 2:1, 15; 7:13

4:6 «Men hemme sheherliringlarda «chishning pakizliqi»ni chüshürdüm» — démek ularda yégüdek nerse yoq.

4:9 «Men silerni judun hem hal apiti bilen urdum» — «hal apiti» ziraetlerning birxil késili.

4:9 Qan. 28:22; Yo. 1:4

4:10 «Men aranglargha Misirgha chüshürülgen apetlerdek apetni ewettim» — bashqa birxil terjimisi «Men (esli) Misirgha chüshürgen waba késilini ewettim» (démek, Musa peyghember dewride Misirgha chüshken wabalarni béshinglarghimu chüzürdum) «atliringlarni olja bolushqa qoyuwettim» — bashqa birxil terjimisi «Ularni (démek, yigitliringlarni) siler buliwalghan atlar bilen bille öltürgüzdum».

4:11 «Men aranglardin bezilerni Xuda Sodom we Gomorra sheherlirini örüwetkinidek örüwettim» — «Men ... bezilerni Xuda ... örüwetkinidek örüwettim» — bu yerde söz qiliwatqan kim? Bizningche mushu bésharetni Mesih Özi bergen bolsa kérek.

4:11 Yar. 19:24

4:12 «Xudaying bilen körüshüshke teyyarlan!» — gerche belkim waqit-peyti shunche kéchikkini bilen, Xuda yenila ular bilen körüshüshke teyyar turidu, yenila (bu heqiqeten ademni heyran qalduridu) ulargha méhir-shepqet körsitishke teyyar turidu, dégenlik bolsa kérek, dep qaraymiz (Tewratta adette: «Xuda bilen körüshüsh» dégen menide). Biraq bezi alimlar bu jümlini Xudaning pat arida chüshüridighan jazasini körsitidu, dep qaraydu.

4:13 «Insan’gha özlirining oy-pikrining néme ikenlikini ayan qilghuchi» — ibraniy tilida «Insan’gha uning oy-pikrining néme ikenlikini...» déyilidu. Shunga bashqa birxil terjimisi: «Insan’gha özining (Xudaning) oy-pikrining néme ikenlikini...». Biraq biz «uning oy-pikri» dégenlik Xudaning oy-pikirlirini emes, belki ademlerningkini körsitidu, dep qaraymiz. «Tang seherni qarangghuluqqa aylandurghuchi» — yaki «Qarangghuluqni tang seher qilghuchi».

4:13 Nah. 1:3