33
Perwerdigarning Israillarni Sinay téghidin kétishke buyrushi
Perwerdigar Musagha mundaq dédi: — Sen ornungdin turup, özüng Misir zéminidin élip kelgen xelq bilen bille mushu yerdin kétip: «Men séning neslingge uni bérimen» dep qesem qilip Ibrahimgha, Ishaqqa we Yaqupqa wede qilghan zémin’gha barghin. Yar. 12:7; 26:4; 28:13 Shuning bilen séning aldingda bir Perishte ewetip, Qanaaniy, Amoriy, Hittiy, Perizziylerni, Hiwiy bilen Yebusiylarni heydep chiqirip, «séning aldingda bir Perishte ewetip, ...» — shübhisizki, 32:34de tilgha élin’ghan perishte. séni süt bilen hesel éqip turidighan zémin’gha keltürimen. Chünki siler boyni qattiq bir xelq bolghachqa, yolda silerni halak qiliwetmeslikim üchün, Özüm silerning aranglarda bolup, shu zémin’gha bille chiqmaymen, — dédi.«Özüm silerning aranglarda bolup, shu zémin’gha bille chiqmaymen» — démek, Xuda Özi «muqeddes chédir»ni makan qilip ularning arisida turmay, ular bilen bille barmaydu, Öz ornigha ular bilen bille bérishqa «Öz Perishtem»ni ewetidu. Emeliyette «Perwerdigarning Perishtisi» Perwerdigarning Öz huzurigha barawer idi; lékin Musa peyghember we xelq bu nuqtini téxi chüshenmeytti (4-ayetni körüng). 3:2-3, izahat we «Tebirler»ni körüng.  Mis. 32:9; Qan. 9:13
Xalayiq bu qattiq sözni anglap, qayghugha chömüp héchqaysisi öz zibu-zinnetlirini taqimidi. Chünki Perwerdigar Musagha söz qilip: — Sen bérip Israillargha: «Perwerdigar: — Siler boyni qattiq bir xelq ikensiler; eger Men Perwerdigar aranglargha chiqip bir deqiqila tursam, silerni yoqitiwetken bolattim. Emdi siler özünglardiki zibu-zinnetlerni éliwétinglar; shu chaghda Men silerge néme qilidighinimni bilimen, dédi», dep éytqin, — dégenidi.
Shunga Israillar Horeb téghidin ayrilipla zibu-zinnetlirini özliridin éliwetti.«Shunga Israillar ... zibu-zinnetlirini özliridin éliwetti» — yaki «Shuning bilen, Israillar Horeb (Sinay) téghidin ayrilghandin tartip, zinnet buyumlarni zadi taqimidi».
 
«Körüshüsh chédiri»
Shuning bilen Musa öz chédirini élip, uni chédirgahning sirtida, chédirgahdin nériraq bir jaygha tikip, uni «körüshüsh chédiri» dep atidi. Kimki Perwerdigarni izdep, yol sorimaqchi bolsa chédirgahning sirtidiki «körüshüsh chédiri»gha baratti. «Musa öz chédirini élip, ...» — yaki «Musa chédirni élip, ...». Bizningche «muqeddes chédir» téxi yasalmighanidi. «körüshüsh chédiri» — chong muqeddes chédir yasalghandin kéyin umu «körüshüsh chédiri» yaki «jamaet chédiri» dep atilidu. «Kimki Perwerdigarni izdep, yol sorimaqchi bolsa chédirgahning sirtidiki «körüshüsh chédiri»gha baratti» — Xudaning 3- we 5-ayettiki sözige qarighanda, Musa: «Xuda emdi arimizda, yeni chédirgah otturisidiki «muqeddes chédir»da turmaqchi emes; shunga chédirni yasighinimiz bikar bolidu, Xuda uningda beribir turmaydu» — dep oylighan bolsa kérek. Shunga Xuda bilen sözlishish üchün u chédirning ornida chédirgahning sirtida öz chédirini tikken. Shundaq bolattiki, her qétim Musa chédirgha chiqsa, pütkül xalayiq qopup, herbiri öz chédirining ishikide öre turup, Musa chédirgha kirip bolghuche uning keynidin qariship turatti. Andin Musa her qétim chédirgha kirip ketse shundaq bolattiki, bulut tüwrüki chüshüp, chédirning kirish éghizida toxtaytti; shuning bilen Perwerdigar Musa bilen sözlishetti. «bulut tüwrüki chüshüp, ... toxtaytti; shuning bilen Perwerdigar Musa bilen sözlishetti» — démek, Xudaning huzuri bulut tüwrükide turatti. 10 Pütkül xalayiq bulut tüwrükining jamaet chédirining kirish éghizida toxtighinini köretti; uni körginide xelqning hemmisi qopup, herbiri öz chédirining ishikide turup sejde qilishatti.
11 Shu chaghlarda Perwerdigar Musa bilen kishiler öz dost-buradiri bilen sözleshkendek, yüzmuyüz sözlishetti. Andin Musa chédirgahgha yénip kéletti; lékin uning xizmetkari bolghan nunning oghli Yeshua dégen yash yigit chédirning ichidin chiqmaytti.
 
Musaning Perwerdigarning shan-sheripini körüshi
12 Musa Perwerdigargha mundaq dédi: — Mana, Sen daim manga: «Bu xelqni élip chiqqin» dep kelding; lékin Özüng manga: «Men séni ismingni bilip tonuymen», we shuningdek «Nezirim aldida iltipat tapting» dégen bolsangmu, Sen méning bilen birge kimni ewetidighiningni manga ayan qilmiding. «Men séni ismingni bilip tonuymen» — bu sözler Xudaning melum bir kishini (mushu yerde Musani) alahide söyidighinini yaki tallighanliqini körsitidu. 13 Eger men rasttinla neziringde iltipat tapqan bolsam, özümning Séni tonushum üchün, neziringde iltipat tépiwérishim üchün manga Öz yolungni ayan qilghaysen; mana, bu xelqning Öz xelqing bolghinini neziringde tutqaysen! — dédi.
14 U jawab bérip: Men Özüm sen bille bille bérip, sanga aram ata qilimen, — dédi.«...Men sanga aram ata qilimen» — yuqirida, 32:10de Xuda Musagha: «Méni tosma» (ibraniy tilida «Manga aram bergin!» yaki «Méni qoyghin») dégenidi; lékin u hazir Musagha «Men sanga aram ata qilimen» deydu.
15 Musa uninggha jawaben: — Eger Sen Özüng biz bilen bille mangmisang, bizni bu yerdin chiqarmighaysen; 16 chünki, men we xelqing neziringde iltipat tapqinimiz némidin bilinidu? Ejeba, Özüngning biz bilen bille mangghiningdin bilinmemdu? Shu sewebtin men we xelqing yer yüzidiki herbir taipilerdin alahide perqlenmemduq?! — dédi.Qan. 4:7
17 Perwerdigar Musagha: — Mushu iltijayingnimu ijabet qilimen; chünki sen nezirimde iltipat tapting we Men séni ismingni bilip tonuymen, dédi.«...Men séni ismingni bilip tonuymen» — 12-ayet we izahatini körüng.
18 Shuning bilen Musa: — Öz shan-sherpingni manga körsetkeysen, — dédi.
19 Perwerdigar: — Özümning pütkül méhribanliqimni séning köz aldingdin ötküzimen we aldingda «Yahweh» dégen namni jakarlaymen. Kimge shapaet qilmaqchi bolsam shuninggha shapaet körsitimen, kimge rehim-shepqet körsetmekchi bolsam, shuninggha rehim-shepqet körsitimen, dédi.«Yahweh» — oqurmenlerning éside bolushi mumkinki, «Yahweh» Xudaning alahide namidur, menisi «Menggü Bar Bolghuchi» dégendek. Biz bu namni adette «Perwerdigar» dep terjime qilimiz.  Rim. 9:15
20 Perwerdigar uninggha: — Sen yüzümni körelmeysen; chünki héch ademzat Méni körse tirik qalmaydu, dédi.
21 Andin Perwerdigar: — Mana, yénimda bir jay bardur; sen shu yerdiki qoram tashning üstide turghin. 22 Méning shan-sheripim ötidighan waqitta, shundaq boliduki, Men séni shu qoram tashning yériqida turghuzup, Men ötüp bolghuche séni qolum bilen yépip turimen. 23 Andin qolumni tartiwalimen; shuning bilen sen Méning arqa teripimni körisen, lékin yüzüm körünmeydu, — dédi.«... sen Méning arqa teripimni körisen» — «... sen Méning keynimde qalghan iznalirimni körisen» dégendek terjimilirimu uchrishi mumkin. «lékin yüzüm körünmeydu» — yaki «lékin yüzümning körülüshi bolmaydu».
 
 

33:1 Yar. 12:7; 26:4; 28:13

33:2 «séning aldingda bir Perishte ewetip, ...» — shübhisizki, 32:34de tilgha élin’ghan perishte.

33:3 «Özüm silerning aranglarda bolup, shu zémin’gha bille chiqmaymen» — démek, Xuda Özi «muqeddes chédir»ni makan qilip ularning arisida turmay, ular bilen bille barmaydu, Öz ornigha ular bilen bille bérishqa «Öz Perishtem»ni ewetidu. Emeliyette «Perwerdigarning Perishtisi» Perwerdigarning Öz huzurigha barawer idi; lékin Musa peyghember we xelq bu nuqtini téxi chüshenmeytti (4-ayetni körüng). 3:2-3, izahat we «Tebirler»ni körüng.

33:3 Mis. 32:9; Qan. 9:13

33:6 «Shunga Israillar ... zibu-zinnetlirini özliridin éliwetti» — yaki «Shuning bilen, Israillar Horeb (Sinay) téghidin ayrilghandin tartip, zinnet buyumlarni zadi taqimidi».

33:7 «Musa öz chédirini élip, ...» — yaki «Musa chédirni élip, ...». Bizningche «muqeddes chédir» téxi yasalmighanidi. «körüshüsh chédiri» — chong muqeddes chédir yasalghandin kéyin umu «körüshüsh chédiri» yaki «jamaet chédiri» dep atilidu. «Kimki Perwerdigarni izdep, yol sorimaqchi bolsa chédirgahning sirtidiki «körüshüsh chédiri»gha baratti» — Xudaning 3- we 5-ayettiki sözige qarighanda, Musa: «Xuda emdi arimizda, yeni chédirgah otturisidiki «muqeddes chédir»da turmaqchi emes; shunga chédirni yasighinimiz bikar bolidu, Xuda uningda beribir turmaydu» — dep oylighan bolsa kérek. Shunga Xuda bilen sözlishish üchün u chédirning ornida chédirgahning sirtida öz chédirini tikken.

33:9 «bulut tüwrüki chüshüp, ... toxtaytti; shuning bilen Perwerdigar Musa bilen sözlishetti» — démek, Xudaning huzuri bulut tüwrükide turatti.

33:12 «Men séni ismingni bilip tonuymen» — bu sözler Xudaning melum bir kishini (mushu yerde Musani) alahide söyidighinini yaki tallighanliqini körsitidu.

33:14 «...Men sanga aram ata qilimen» — yuqirida, 32:10de Xuda Musagha: «Méni tosma» (ibraniy tilida «Manga aram bergin!» yaki «Méni qoyghin») dégenidi; lékin u hazir Musagha «Men sanga aram ata qilimen» deydu.

33:16 Qan. 4:7

33:17 «...Men séni ismingni bilip tonuymen» — 12-ayet we izahatini körüng.

33:19 «Yahweh» — oqurmenlerning éside bolushi mumkinki, «Yahweh» Xudaning alahide namidur, menisi «Menggü Bar Bolghuchi» dégendek. Biz bu namni adette «Perwerdigar» dep terjime qilimiz.

33:19 Rim. 9:15

33:23 «... sen Méning arqa teripimni körisen» — «... sen Méning keynimde qalghan iznalirimni körisen» dégendek terjimilirimu uchrishi mumkin. «lékin yüzüm körünmeydu» — yaki «lékin yüzümning körülüshi bolmaydu».