Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Əzra 4

Ɵyni yengiwaxtin selixning tosⱪunluⱪⱪa uqrixi

1 Yǝⱨuda wǝ Binyamindiki rǝⱪiblǝr sürgünlüktin ⱪaytip kǝlgǝnlǝr Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigarƣa atap ɵyni yengiwaxtin salmaⱪqikǝn, degǝn gǝpni anglap, 2 Zǝrubbabǝl wǝ jǝmǝt baxliⱪliri bilǝn kɵrüxüp: — Biz silǝr bilǝn billǝ salayli; qünki bizmu silǝrgǝ ohxaxla silǝrning Hudayinglarni izlǝp, bizni bu yǝrgǝ ǝkǝlgǝn Asuriyǝ padixaⱨi Esar-Ⱨaddonning künliridin tartip uningƣa ⱪurbanliⱪ sunup keliwatimiz, deyixti. ■ 3 Lekin Zǝrubbabǝl, Yǝxua bilǝn Israilning baxⱪa jǝmǝt baxliⱪliri ularƣa: — Hudayimizƣa ɵy selixta silǝrning biz bilǝn ⱨeqⱪandaⱪ alaⱪǝnglar yoⱪ; bǝlki Pars padixaⱨi Ⱪorǝx bizgǝ buyruƣandǝk, pǝⱪǝt biz ɵzimizla Israilning Hudasi bolƣan Pǝrwǝrdigarƣa ɵy salimiz, deyixti.■

4 Xuningdin keyin xu yǝrdiki aⱨalǝ Yǝⱨudalarning ⱪolini ajiz ⱪilip, ularning ⱪurulux ⱪilixiƣa kaxila tuƣdurup turdi. 5 Ular yǝnǝ Pars padixaⱨi Ⱪorǝxning barliⱪ künliridin taki Pars padixaⱨi Darius tǝhtkǝ olturƣan waⱪitⱪiqǝ, daim mǝsliⱨǝtqilǝrni setiwelip, Yǝⱨudalar bilǝn ⱪerixip, ⱪurulux nixanini buzuxⱪa urunup turdi.□

Rǝⱪiblǝrning Yǝⱨudalar üstidin ǝrz ⱪilixi

6 Aⱨaxwerox tǝhtkǝ qiⱪⱪan dǝslǝpki waⱪitlarda ular uningƣa Yǝⱨudiyǝ wǝ Yerusalem aⱨalisi üstidin bir ǝrznamǝ yazdi. □ 7 Xuningdǝk Artahxaxta künliridǝ Bixlam, Mitridat, Tabǝǝl wǝ ularning ⱪalƣan xeriklirimu Pars padixaⱨi Artahxaxtaƣa aramiy tilida bir ǝrz hetini yazdi; hǝt aramiy tilidin tǝrjimǝ ⱪilindi.□

8 Waliy Rǝⱨum bilǝn diwan begi Ximxay padixaⱨ Artahxaxtaƣa Yerusalem üstidin tɵwǝndikidǝk ǝrznamǝ yazdi: — □

9 «Mǝzkur mǝktupni yazƣanlardin, waliy Rǝⱨum, katip begi Ximxay wǝ ularning baxⱪa ⱨǝmraⱨliri bolƣan soraⱪqilar, mupǝttixlǝr, mǝnsǝpdarlar, katiplar, arⱪiwiliⱪlar, Babilliⱪlar, Xuxanliⱪlar, yǝni Elamiylar □ 10 wǝ uluƣ janabiy Osnappar Samariyǝ xǝⱨirigǝ wǝ Əfrat dǝryaning muxu tǝripidiki baxⱪa yǝrlǝrgǝ orunlaxturƣan aⱨalimu bar □ 11 (mana bu ularning padixaⱨⱪa yazƣan hetining kɵqürülmisi) — ɵzlirining dǝryaning muxu tǝripidiki hizmǝtkarliridin padixaⱨ aliliri Artahxaxtaƣa salam! 12 Padixaⱨ aliylirigǝ mǝlum bolsunki, ɵzliri tǝrǝptin biz tǝrǝpkǝ kǝlgǝn Yǝⱨudiylar Yerusalemƣa kelixti; ular axu asiy wǝ sesiⱪ xǝⱨǝrni ⱪuruwatidu, ulini yasap püttürdi, sepilni yasap qiⱪti wǝ sepilning ullirini bir-birigǝ ulap yasawatidu. □ 13 Əmdi uluƣ padixaⱨ aliylirigǝ xu mǝlum bolƣayki, mubada bu xǝⱨǝr onglansa, sepil pütküzülsǝ, ular baj tapxurmaydiƣan, olpan tɵlimǝydiƣan wǝ paraⱪ tapxurmaydiƣan boluwalidu, bundaⱪ ketiwǝrsǝ padixaⱨlarning hǝzinisigǝ sɵzsiz ziyan bolidu. 14 Biz ordining tuzini yǝp turup, padixaⱨimizning bundaⱪ biⱨɵrmǝt ⱪilinixiƣa ⱪarap turuximizƣa ⱪǝt’iy toƣra kǝlmǝydu, xu sǝwǝbtin padixaⱨimizƣa mǝlum ⱪilixⱪa jür’ǝt ⱪilduⱪ. □ 15 Xuning üqün aliylirining ata-bowilirining tarihnamisini sürüxtǝ ⱪilixlirini tǝxǝbbus ⱪilimiz; sili tarihnamidin bu xǝⱨǝrning ǝⱨwalini bilip, uning padixaⱨlarƣimu, ⱨǝrⱪaysi ɵlkilǝrgimu ziyan yǝtküzüp kǝlgǝn asiy bir xǝⱨǝr ikǝnlikini, ⱪǝdimdin tartip bu xǝⱨǝrdikilǝr aƣdurmiqiliⱪ teriƣanliⱪini bilgǝyla; dǝl xu sǝwǝbtin bu xǝⱨǝr wǝyran ⱪilinƣanidi. 16 Xunga biz aliyliriƣa xuni uⱪturmaⱪqimizki, ǝgǝr bu xǝⱨǝr ⱪurulsa, sepilliri pütküzülsǝ, undaⱪta silining dǝryaning muxu tǝripidiki yǝrlǝrgǝ ⱨeqⱪandaⱪ igidarqiliⱪliri bolmay ⱪalidu».

Padixaⱨning ix tohtitilsun dǝp yarliⱪ qüxürüxi

17 Padixaⱨ mundaⱪ jawab yollidi: —

«Waliy Rǝⱨum, diwan begi Ximxayƣa wǝ Samariyǝ ⱨǝm Dǝryaning xu tǝripidiki baxⱪa yǝrlǝrdǝ turuxluⱪ ⱨǝmraⱨliringlarƣa salam! □ 18 Silǝrning bizgǝ yazƣan ǝrz hetinglar mening aldimda eniⱪ ⱪilip oⱪup berildi. □ 19 Tǝkxürüp kɵrüxni buyruwidim, bu xǝⱨǝrning dǝrwǝⱪǝ ⱪǝdimdin tartip padixaⱨlarƣa ⱪarxi qiⱪip isyan ⱪozƣiƣan, xǝⱨǝrdǝ daim asiyliⱪ-ⱪozƣilang kɵtürüxtǝk ixlarning bolup kǝlgǝnliki mǝlum boldi. 20 Ilgiriki waⱪitlarda ⱪudrǝtlik padixaⱨlar Yerusalemƣa ⱨɵkümranliⱪ ⱪilip, Dǝryaning xu tǝripidiki pütün yǝrlǝrni idarǝ ⱪilip kǝlgǝn, ular xularƣa beⱪinip baj, olpan wǝ pariⱪini tapxurup kǝlgǝnikǝn. 21 Əmdi silǝr buyruⱪ qüxürüp u hǝlⱪni ixtin tohtitinglar, mǝndin baxⱪa yarliⱪ qüxürülmigüqǝ, bu xǝⱨǝrni yengiwaxtin ⱪurup qiⱪixⱪa bolmaydiƣanliⱪi uⱪturunglar. 22 Bu ixni ada ⱪilmay ⱪelixtin pǝhǝs bolunglar; padixaⱨlarƣa ziyan kǝltüridiƣan apǝt nemixⱪa küqiyiweridikǝn?».

23 Padixaⱨ Artahxaxtaning yarliⱪining kɵqürülmisi Rǝⱨumƣa, diwan begi Ximxay ⱨǝm ularning ⱨǝmraⱨliriƣa oⱪup berilixi bilǝnla, ular alman-talman Yerusalemdiki Yǝⱨudalarning ⱪexiƣa qiⱪip, ⱨǝrbiy küq ixlitip, ularni ixni tohtitixⱪa mǝjbur ⱪildi. 24 Xuning bilǝn Yerusalemdiki Hudaning ɵyidiki ixlar tohtidi; ix taki Pars padixaⱨi Darius tǝhtkǝ qiⱪip ikkinqi yiliƣiqǝ tohtaƣliⱪ ⱪaldi.

Əzra
<
4
>

■4:2 2Pad. 17:29-41

■4:3 Əzra 1:1, 2, 3

□4:5 «Pars padixaⱨi Darius» — miladiyǝdin ilgiriki 522-486-yillarda Pars tǝhtigǝ olturƣan.

□4:6 «Aⱨaxwerox» — bǝzi alimlar Pars imperatori bolƣan muxu «Aⱨaxwerox»ni «Ksǝrksis I» ning ɵzi xu (miladiyǝdin ilgiriki 486-464-yillar), dǝp ⱪaraydu. Biraⱪ ispat barki, «Aⱨaxwerox» yaki «Ksǝrksis» degǝn sɵz ǝslidǝ isim ǝmǝs, bǝlki Pars imperatorining omumiy bir unwani idi. Xunga biz «Aⱨaxwerox» dǝp atalƣan padixaⱨni Kambisis (miladiyǝdin ilgiriki 529-521-yillar), dǝp ⱪaraymiz.

□4:7 «Artahxaxta» — «Artahxaxta» bilǝn «Artaksǝrksis» bir adǝmning nami bolup, tarihta u «Artaksǝrksis» degǝn (grekqǝ) ismi bilǝn tonulƣan. Bu padixaⱨ Kambisis wǝ Darius Histaspis (miladiyǝdin ilgiriki 522-486-yillar) ariliⱪida ɵtkǝn bolsa kerǝk. Xunga u: (1) Kambisisni ɵltürüp tǝhtini tartiwalƣan «Smǝrdis» degǝn jadugǝrni (yǝttǝ ay tǝhtkǝ olturƣan) yaki bolmisa: (2) Kambisis imperator bilǝn birliktǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣan bizgǝ ⱨazir namǝlum «Artahxaxta» (Artaksǝrksis») isimlik baxⱪa birsini kɵrsitixi mumkin. U keyinki alǝmxumul imperator «Artaksǝrksis» (miladiyǝdin ilgiriki 486-425-yillar) boluxi mumkin ǝmǝs; qünki xu kixi 24-ayǝttǝ tilƣa elinƣan Darius imperatordin keyin ⱨɵkümranliⱪ ⱪildi.

□4:8 «...Yerusalem üstidin tɵwǝndikidǝk ǝrznamǝ yazdi» — bu ayǝttin baxlap 6:18giqǝ «Əzra»ning tekisti aramiy tilida yezilƣan.

□4:9 «...soraⱪqilar, mupǝttixlǝr, mǝnsǝpdarlar, katiplar...» — yaki «...Dinayliⱪlar, Afarsatⱪiliⱪlar, Tarpǝlliklǝr, Arfasliⱪlar,...». «Xuxanliⱪlar, yǝni...» — yaki «Susa (xǝⱨiri)dikilǝr, yǝni...».

□4:10 «Uluƣ janabiy Osnappar» — Osnappar bolsa Asuriyǝ imperatori «Axurbanipal»ning aramiy tilidiki nami. U miladiyǝdin ilgiriki 669-yili atisi Esarⱨaddonning tǝhtigǝ warisliⱪ ⱪildi; miladiyǝdin ilgiriki 645-yilliri ǝtrapida u Elamning paytǝhti Xuxanni ixƣal ⱪilip, uningdiki puⱪralardin bǝzilǝrni Samariyǝgǝ, xundaⱪla ottura xǝrⱪtiki baxⱪa yǝrlǝrgǝ sürgün ⱪildi. «dǝrya» —mǝzkur kitabta muxu yǝrdin baxlap «dǝrya» «Əfrat dǝryasi»ni kɵrsitidu; «muxu tǝripi» — ƣǝrbiy tǝripi, ǝlwǝttǝ.

□4:12 «sepilni yasap qiⱪti wǝ sepilning ullirini bir-birigǝ ulap yasawatidu» — muxu gǝp birinqidin ɵz-ɵzigǝ zit kelidu. Ⱪandaⱪsigǝ sepil ulliri tehi «bir-birigǝ ulanmay» turup sepil yasilip bolidu? 13-ayǝttǝ hatirilǝngǝn ɵz bayanlirimu ularning xu sɵzigǝ rǝddiyǝ bolidu. Ikkinqidin, bu sɵzlǝr pütünlǝy yalƣan. Yǝⱨudiy hǝlⱪi pǝⱪǝt ibadǝthana (Ⱪorǝx padixaⱨning ǝslidiki yarliⱪi boyiqǝ) ⱪuruwatatti. Sepilning ɵzi bolsa, harabilik ǝⱨwalda idi. Mǝsilǝn «Nǝⱨ.» 1:3ni kɵrüng.

□4:14 «bundaⱪ biⱨɵrmǝt ⱪilinixiƣa...» — yaki «bundaⱪ ziyan tartixiƣa...».

□4:17 «Dǝryaning xu tǝripi» — Əfrat dǝryasining ƣǝrbiy tǝripi.

□4:18 «aldimda eniⱪ ⱪilip oⱪup...» — yaki «aldimda tǝrjimǝ ⱪilinip oⱪup....».