Palonga
Aana Mo Hurula'aa A Jisas
?A tei ni e uusue uusu-uusu ienini?
Poro satana a Luk nge e uusue Tataroha Diana a Luk, nge e uusue no'one Palonga Mo Hurula'aa ienini. E tohungei hei malahune pe'ie a Pol Hurula'aa, na e lae-lae no'one pe'ie huni taroha'inie a Jisas. Ngaeta mo leu i laona uusu-uusu ienini, a Luk e uusue mo wala “melu lae” oto urine e haata'inie uri mo maholo nge e lae-lae pe'ie kira Pol aana mo laenga ikire. Leesie Palonga 16:10-17, na 20:5-21, na 27:128:16.
?E uusue uusu-uusu ienini hunie kira tei?
A Luk e uusue lo'u hunie poro paine satana a Tiopilas. A Luk e saeto'o aana uri a Tiopilas na ahutana mo iini kire hiiwalaimoli aana ta'ena nga leu, kire ke mani saenanau aana uri soihaada'inge ko lae pe'i peine uri taa. A Luk, saena no'one hunie mo iini kire ka'a hiiwalaimoli ike ke leesie uri kira hiiwalaimoli ko lae pe'i a'aila'a oto hule aana taunge'inilada.
?Nga taa e rau-reu maholo e uusue uusu-uusu ienini?
Ngaeta mo ola a Luk e uusu-uusu i suli'i, unuleni e lae taane no'one i laona aahu'i laladonga i sulie mo Rom, oto leune e pe'ikie hunie kie ke saie mo helisi uri taa nge walu ola i laona Uusu-uusu Maa'i kire rau. Ngaeta mo ola aani oto mala maelana a Herod Akripa Inemauri aana halisi e hai aawala mwana hai i purine hutelana a Jisas (44 A.D.), na maholo inemauri ni Rom a Klodias e dau rarahie ahutana mo Jiu hunie kire ke lae mwaanie huilume paine i Rom aana halisi e hai aawala mwana siwe i purine hutelana a Jisas (49 A.D.), na aana maholo a Festas ko aalaha aana halisi e lime aawala mwana siwe i purine hutelana a Jisas (59 A.D.). Oto e lio mala uri a Luk e uusu mangoa uusu-uusu ienini oto mola i na'ona ha'a-iisitaanga'inilana a Pol e lae mwaanie nume ni ho'o wau i Rom, ola mala halisi e oono aawala mwana eeta i purine hutelana a Jisas (61 A.D.).
?E uusue uusu-uusu ienini huni taa?
A Luk e uusue uusu-uusu ienini huni unu tahanga'inie aehotalana soihaada'inge na uri soihaada'inge e tolana paine lau-leu ma'alana taunge'inilana e lae. Mei ola ni pangata'inge ienini e tohungei haata'i diana aana uri asunge Li'oa Maa'i a God ni ngeena. Aahu'i laladonga a Luk ienini i sulie soihaada'inge e haata'inie aana kira hiiwalaimoli uri ikire no'one kire sai uure ma'uta'a aana hiiwalaimolinge, na uri kire ke pe'ie ngaeta mwala aana mo aasanga ko re'usire.
?Nga taa ni mo pweu ni wala i laona uusu-uusu ienini?
taroha'inge, Li'oa Maa'i, laeliwalanga, toli'aasie ma'unge, mo Jiu, mo Aapoloa Aaopa
?Nga taa ni ngaeta mo eehu'i tatala i laona uusu-uusu ienini?
Palonga 1:8, Palonga 16:30-31
?Nga taa ni mo eehu'i ne'isaenga i laona uusu-uusu ienini?
A God e dau aakau aana soihaada'inge hunie ke taroha'inie Tataroha Diana.
(1:1—2:13)
A Pita na mo hurula'aa kire taroha'inie a Jisas hunie mo Jiu.
(2:14—8:8)
A Pita na mo hurula'aa kire taroha'inie a Jisas hunie mo Aapoloa Aaopa.
(8:9—12:25)
Kira Pol kire taroha'inie a Jisas hunie mo Aapoloa Aaopa aana eetana nga laenga ikire.
(13:1—14:28)
Mo na'ohai mwane kire si lio saie uri a God e sai ha'a-uurie mo Aapoloa Aaopa ma'alana kire ka'a lae ike i sulie mo Ha'atolanga a Mosis.
(15:1-35)
Kira Pol kire taroha'inie a Jisas hunie mo Aapoloa Aaopa aana ruana nga laenga ikire.
(15:36—18:22)
Kira Pol kire taroha'inie a Jisas hunie mo Aapoloa Aaopa aana oolune nga laenga ikire.
(18:23—21:16)
A Pol e ii'o ni ho'o i tehula'ana Tataroha Diana a Jisas Kraes.
(21:17—28:31)
1
Eetana Nga Mei Wala A Luk
Hunie A Tiopilas
Huni'o Tiopilas: I laona eetana nga uusu-uusu ineu, 1:1 Eetana nga uusu-uusu ngeena oto Tataroha Diana a Luk. nou unue oto huni'o ahutana mo ola nge a Jisas e asui'i na e ha'a-uusulie mwala aani, lai hule oto aana hai dinge a God e tola aaliho'i aana lo'u ta'au i Lengi. Oto i na'ona e tahela'i eeliho'i ta'au i Lengi, e ere aana nanamanga aana Li'oa Maa'i na ko ha'ananaue mo iini e lio hilisire mala mo hurula'aa. I laona hai aawalai hei dinge i purine a Jisas e mae, e haata'i lo'u aana mo hurula'aa mo maholo hunge. Aana mo tala hunge hai aaopa'i e haata'i diana aada uri e mauri eeliho'i to'ohuu, na aana mo maholona e ha'ananaure i sulie Aalahanga a God. Na ngaeta maholo a Jisas e ngau-ngeu pe'ie mo hurula'aa oto ko te'uri hunire, “Omu ke su'uri lae-lae mwaanie i Jerusalem, ta'e omu ke maa'oohie ka'u mei niinge nge a Mama'a e haiholota'inie huni'omu, oto mala nou unue ka'u no'one huni'omu. A Jon e loto maa'i eemiu eeni wei, ta'e i purine lo'u nga mo hei dinge, a God kei loto maa'i eemiu oto aana Li'oa Maa'i.”
A Jisas E Tahela'i I Lengi
Oto maholo kire mani loko ngeena, kire ko dodolosi aana a Jisas uuri, “?Aalaha, uri maholo e hule oto hunie o kei esuie Israel ke aalaha haahie ta'ena nga aalahanga ni welumalau?”
Oto a Jisas e aalamire ko te'uri, “A Mama'a ni mola e to'o aana nanamanga huni oala'inie mo maholo urine. Oto e ka'a malisine ike uri omu ke saie mo maholona. Ta'e maholo Li'oa Maa'i kei siho oto mai haahi'omu, omu ke si honu aana nanamanga huni unu tahanga'inieu ta'au i Jerusalem, na ahutana mo leu i Jiudia, na oto aana po'o ni henue i Samaria, na ahusie oto ahutana walumalau.” Oto mola i purine a Jisas e ere mango urine, kire ko si leesie a Jisas ko tahela'i oto i Lengi aana a God ko toolea oto lae hule aana mei rorodo e mumunie oto mwaanie maada.
10 Maholo kire ko lio-lio ue i sulie a Jisas ko tahela'i i Lengi ngeena, na e ro mwane kirerue to'oni aani to'oni rere'a ko tolana uure oto pe'ire. 11 Na kirerue ko te'uri oto hunire, “!Mo mwane ni Kalili! ?Nga taa ni omu uure, omu ko lio-lio ue hunie ta'au i salo? A Jisas nge a God ko tola aaliho'i aana i Lengi mwaani'omu ngeena, kei ooli lo'u mei oto mala omu ko leesie ko lae i Lengi ngeena.”
A Mataeas E Oolisie
A Jiudas Iskariot
12 Oto puriha'ana, mo hurula'aa kire si eeliho'i hunie i Jerusalem mwaanie Uuwo Ni Ei Olif ngeena, aana e ka'a ha'atau ike, ola mala nga ta'a-ta'a kilomita mola. 13 Maholo kire lai hule ta'au i Jerusalem, kire oodohie oto duru kire ko o'o'o i laona aana ruana nga sao-saohai nume. Na mo mwaena oto:
a Pita,
na a Jon,
na a Jemes,
na a Andru,
na a Pilip,
na a Tomas,
na a Batolomiu,
na a Matiu,
na a Jemes kalena Alpeas,
na a Saemon iini aana pulitaa nge ko sare haiseuni huni ta'aasie aalahanga ni Rom mwaanie hanue i Israel,
na a Jiudas kalena Jemes.
14 Ahutadaelu kire sai loko oto tarau pe'ie a Meri nikana a Jisas, na ngaeta mo hu'e lo'u, na mo mwane aasine a Jisas kire mani hute, hunie ahutada kire ke mani aarea God.
15 Oto aana mo dingena, aana ngaeta maholo ola mala tangalai iinoni pe'ie nga ro aawala aana mo iini kire hiiwalaimoli kire mani loko. Oto a Pita e uure i lengi ko si te'uri, 16 “Maeni eesiku, mei wala nge Li'oa Maa'i e niie hunie a Deved Inemauri e unue oto mai i na'o i laona Uusu-uusu Maa'i e to'ohuu na ko oa oto, mala kolu ko meni leesie ngeena. Mei wala ngeena e lae i sulie a Jiudas, iini nge e na'ona mo ramo huni tapolie a Jisas, 17 ma'alana uri ingeie ngaeta iini taane no'one aana pulitaa ikolu hola'ina'o na e au'esu taane pe'ikolu.”
18 (A Jiudas ngeena e holie nga mei aano aana mei to'oha nge e hele aana mala nga waaite haahie mei ooraha'aa nge e asuiena. Oto e teke anie pwaune i aano i lengine mwakano ngeena, na oopwana e hoka na e dedera'i mango oto i sinaha. 1:18 E lio mala a Jiudas e li'o maraana mala Matiu 27:5 e unue, na lo'u mei puri walo e mou na rae aana e teke anie pwaune mala e unue i leu. 19 Oto ahutana mwala ta'au i Jerusalem kire rongoa tataroha i sulie leune, oto kire si haara'inie mei mwakano ngeena aana walada Akeldama, lo'onga'inge aana uri “Aano ni Epu.”)
20 Na a Pita e unue no'one uuri, “Uusulana e lae i laona uusu-uusu aana mo Kana Maa'i uuri, Nume ingeie kei ne'i na'onga oto—toli'aasie nga iini ke su'uri ii'o lo'u aana. Sam 69:25 Na uusulana e lae no'one uuri, Nga iini aaopa ke oolisie mola aana lio i sulinge ingeie. Sam 109:8
21-22 “Oto e malisine uri kolu ke lio hilisie oto nga iini huni unu ha'a-oaie pe'ikolu uri a Jisas Aalaha ikie e ta'ela'i to'ohuu oto mwaanie maenga. Na iini nge lio-hilisilana kei lae ngeena, nga iini oto aana mwala nge kire o'o'o pe'ikolu aana maholo a Jisas e walo-waloliu pe'ikolu, uure oto aana maholo a Jon e loto maa'i aana, lae hule aana maholo a God e tola aaliho'i aana Jisas mwaanikolu hunie i Lengi.”
23 Oto kire lio hilisie e ro mwane, a Josep na a Mataeas. (A Josep kire ko haa-haara'inie aana a Basabas na a Jastas.) 24 Oto puriha'ana, kire ko si aarenga'i uuri, “Aalaha, i'oe o saie mola ne'isaenga mo iinoni. O ke haata'inie mai aameelu iini uri taa aana e ro mwane ienini ni o lio hilisie 25 hunie ke ne'i hurula'aa oolisie a Jiudas, iini e toli'aasie oto mei ii'o-ii'oha paine ie, na e lae oto hunie leu aaela nge e malisine ke lae aana.” 26 Oto kire ko si hehuto'o hunie aana ola mala inilana daes, na e haata'inie uri a Mataeas oto lio-hilisilana e lae. Na e ne'ie oto ngaeta hurula'aa aana aawala mwana rue ngeena.

1:1 1:1 Eetana nga uusu-uusu ngeena oto Tataroha Diana a Luk.

1:18 1:18 E lio mala a Jiudas e li'o maraana mala Matiu 27:5 e unue, na lo'u mei puri walo e mou na rae aana e teke anie pwaune mala e unue i leu.