A Velenga Kamumu ne Isu Kristo i Herea e
Markus
A Nita Vakalohoka
A viri i herea a Velenga Kamumu iea i uka ma i taki talea a rana. Pali si lohoka maea a viri i herea, a rana e Markus. A rana ni kilala balaka kupo na ngava dagi karaba. A rana tara e Ioanes Markus. Ne Apostolo 15:39, Kolosi 4:10, 2Tim 4:11, Pilemon 24, 1 Petrus 5:13, ni gale ia e Markus. Ne Apostolo 12:12, 12:25, 15:37 ni gale ia e Ioanes Markus. E huriki a matakari na tara na Vure hosi, ra ri bele muri ne Kristo, ri taki e Markus i herea a Velenga Kamumu iea.
A maka ngava ne Isu i here e Markus na Velenga Kamumu iea, i taki polo vona e Petrus. A vuhuna e Petrus ia a bakovi i laho tabukoi turane Isu, a matakari na tara na Vure. E Markus i turana e Petrus na pida i kupo tabukoi ne Petrus ge mate, pali e huriki a tara na Vure ri takia ge here puru ranga ngava i longo ne Petrus. Na tahuna e Markus i here a maka maki e Isu i taki, i rata, i muholi i kamumu, a vuhuna i taki polo vona a viri i laho tabukoi turana e Isu, re Petrus.
E Markus i made o Rom, i herea a Velenga Kamumu iea, na pida e 60 o 70 AD. E huriki a bakovi na lohokanga ala kupo ri luhoi tora maea, e Markus i here a maka nitovo ne Isu nga, ge habi ne huriki o Rom, ra ri ngaru ni ramai e Isu. E huriki a bakovi a ngatavine nga, a Iuda ranga, i uka ma ria a Iuda ranga.
A Velenga Kamumu ne Markus, ni here na nita Grik. E Isu i tovo e huriki na harikianga na Vure. I tovo ria ri gi ramaia, ge ia a hariki ne ria. E huriki a bakovi a ngatavine ri ngarua e Isu, a vuhuna i korimule e huriki ri giloa, i valili tala a hanitu vona ranga.
1
E Ioanes i Kado a Dala
(Mateo 3:1-11; Lukas 3:2-16; Ioanes 1:19-28)
1 Iea a vuhuna a Velenga Kamumu ne Isu Kristo, a Tuna Vure.
2 *Mal 3:1E Isaia a propet i here puru hosi, i ta maea,
“Mu longo! Iau ga rudua a vinuru nau ge muga vomu,
ge pelekadoa a dalamu.
3 *Ais 40:3A lohona viri i gale dagi na tabeke i ngeki i ta maea,
‘Mu pelekadoa a dala ne Bakovi Dagi.
Mu pelekadoa a dala ge laho vona ge kiripiripi.’ ”
4 *Apo 13:24; 19:4I mavonga, e Ioanes, a mari ni vahilolo, i luve na tabeke i ngeki. I vara e huriki ri gi pulo a vilone ria, muri ni gi vahilolo, lakea a Vure ge puga vuroki a vilo hale ne ria. 5 E huriki lobo na tabeke ne Iudea, e huriki lobo o Ierusalem, ri lakea ne Ioanes, ri taki tala a vilo hale ne ria. Lakea e Ioanes i vahilolo ria na naru e Iordan. 6 *2Ki 1:8; Mat 11:8A padirodo ne Ioanes ni rata na vuna kamel. I rea na palabele ni rata na kulina me. I kani a koa, a ame na robo. 7 *Apo 13:25E Ioanes i vara maea, “A bakovi tara ge muri valai nau, i tuhaka hateka nau. Iau i uka ma a bakovi kamumu, ga pasike puru, ga puga vuroki a mota na vahapolo vona.*A leho na vorakato kunana ni puga vuroki a vahapolo na matakari vona. E Ioanes i ta maea, i vakasiri manga i lohoka vona e Isu i dagi hateka, pali ia e Ioanes i kiroko hateka. 8 Iau a vahilolo mua na naru. Pali ia bara i vahilolo mua na Hanu Kiripiripi.”
E Isu Ni Vahilolo
(Mateo 3:13; Lukas 3:21-22; Kolosi 2:12)
9 Na parava tara, e Isu i malaga na tanga e Nasaret, na tabeke ne Galili, i lakea na naru e Iordan. Na tahuna i bele vonga, e Ioanes i vahiloloa. 10 Na tahuna e Isu i taratavaga rike na naru, i mata rike. Malaviriri kunana i masia a hunu i mata ka. A Hanuna Vure i puru valai vona, i manga balu. 11 *Sng 2:7; Ais 42:1; Mat 12:18; Mrk 9:7A lohona viri i ta valai meli na hunu, i ta maea, “Ioe e Tugu a hategu. A vivi hateka vomu.”
E Isu Ni Toni
(Mateo 4:1-11; Lukas 4:1-13)
12 Malaviriri kunana a Hanuna Vure i rudua e Isu i lakea na tabeke i ngeki. 13 *Sng 91:11-13I made vonga na parava i ravulu va, lakea e Satan i tonia. E Isu i made turana maka maki mahuri na robo, pali e huriki a agelo ri tuhoria.
E Isu i Tubu ni Leho
(Mateo 4:18-22; Lukas 5:2-11; Ioanes 1:35-42)
14 *Mrk 6:17Muri ne Ioanes ni ru dili na bavi, e Isu i hamule lakea na tabeke ne Galili, i vara vonga na Velenga Kamumu na Vure. 15 *Mat 3:2I ta rike, i ta maea, “Ra parava a Vure i takia hosi, i bele pali. A harikianga na Vure i popote ge bele. Mu pulo a vilone mua, mu luhoi tora a Velenga Kamumu!”
E Isu i Gale Muga a Murimuri Vona ala Va
16 Na parava tara, e Isu i lalaho na gagana Darilomu e Galili, i matai e Simon rua e tarina e Andreas, ru ru a vuko, a vuhuna rua a tahodari. 17 Lakea e Isu i taki rua, “Muru valai, muru muri nau. Ga tovo marua ni tuli valai nau e huriki a bakovi, i manga a hini ngane muru lakavu a manu.” 18 Malaviriri kunana, ru pe purua a vuko ne rua, ru ramaia e Isu.
19 I uka ma to laho basi hateka ma, lakea e Isu i matai e tune Sebedi ala rua, e Iakop e Ioanes. Ru made na aga, ru honoa a vuko ne rua i marape. 20 Malaviriri kunana i gale rua. Ru ha taroa e tamane rua, e Sebedi, i made na aga turana bolekori ne tou, ru vano, ru ramaia e Isu.
E Isu i Lili Tala a Hanitu
(Lukas 4:31-37)
21 Muri ri lakea na tanga e Kapernaum. A Parava Nimalo i bele ngane, lakea e Isu i dili malaviriri na roho na vaponga, i vakatubu ni vara. 22 *Mat 7:28-29E huriki ri turutu na vinara vona, a vuhuna i uka ma i vara manga e huriki a mari na vinara. I vara manga a bakovi i tahoka a nitora.
23 A bakovi tara pololilo na roho na vaponga i dili vona a hanitu. Lakea a bakovi iea i malaviriri kunana i gale maea, 24 *Mrk 5:7“Isu, ioe a bakovi o Nasaret, o valai go rata navai mia? O valai ni ratapile mia? Iau a lohoka vomu. Ioe a Viri Malamala na Vure.”
25 Pali e Isu i tahatea a hanitu, i ta maea, “O vulai. O pagitala vona a bakovi iea!” 26 *Mrk 9:26Lakea a hanitu i pulua a bakovi iea, muri i haloho i ha tala vona.
27 E huriki lobo ri turutu hateka, ri vanana lae, “A ra maki iea i bele? A ngava karaba! Ra bakovi iea, i vara, i ta manga a bakovi i tahoka a nitora. Na tahuna i tono talea a hanitu, a hanitu i longototo kunanea!” 28 *Mat 4:24A nuverei na maki e Isu i rata i malaviriri kunana ni longo na tanga kiroko lobo na tabeke ne Galili.
E Isu i Vakamahuri e Huriki ala Kupo
(Mateo 8:14-17; Lukas 4:38-41)
29 Malaviriri kunana, e Isu i pagitala na roho na vaponga, i laho turane Iakop e Ioanes, to lakea na ruma ne Simon rua e Andreas. 30 E lahuane Simon i giloa, i rongo a kulina, i mahita na kiri. Lakea ni vakalongo e Isu vona. 31 I mavonga e Isu i lokovonga maia, i nugua a limana, i tulipesia. Lakea i lobo a gilanga vona, i vakatubu ni gutu a maki ni kani ne ria.
32 Na tahuna a haro i rolo pali, ni tuli valai vona e huriki ri giloa turana e huriki i dili ne ria a hanitu. 33 E huriki lobo na tanga ri vapopo na mataruma, 34 *Mrk 3:10-12lakea e Isu i vakamahuri e huriki ri tahoka a maka gilanga legelege. I lili tala e huriki a hanitu i kupo, i ta tora ne ria nahea ri gi ta, a vuhuna ri lohoka vona.
E Isu i Vara o Galili
(Lukas 4:42-44)
35 *Mat 14:23; Mrk 6:46Na hatelanga pokopoko, e Isu i vuho lakea na tabeke i ngeki, i vasileki vonga. 36 Muri e Simon, e huriki a turana ri matakanea. 37 Ri matavisia ngane, ri takia, ri ta maea, “E huriki lobo ri matakana ioe.” 38 Pali e Isu i koli, i ta maea, “Si gi lakea na maka tanga tabukoi nga, ga vara taro vonga. Ra leho iea kunana a valai vona.” 39 *Mat 4:23; 9:35Lakea i laho lobo vona a tabeke ne Galili, i vara na maka roho na vaponga, i lili tala e huriki a hanitu.
A Bakovi i Vona a Patala
(Mateo 8:1-4; Lukas 5:12-16)
40 A bakovi i vona a patala i lakea ne Isu, i nana tora ia, i turume puru, i ta maea, “Ioe bara o ngaru, o vakamatapado iau.”
41 Lakea e Isu i dodo hatekea, i toto talea a limana, i padoia, i ta maea, “Iau a ngaru go matapado. O matapado!” 42 I malaviriri kunana i malaharuri vona a patala, i matapado.
43 E Isu i rudua ge vano malaviriri, lakea i taki tora ia i ta maea, 44 *Levi 14:1-32“Naha ni vakalongoa tara viri. Pali o vano, o vakasiri ioe na prister. Muri o habi a nihabi e Moses i taki hosi, ge ne vona a nivakamatapado, ri gi matakilaka vona ioe ni vakamatapado pali.” 45 Pali a bakovi iea i vano ngane, i vakalongo lae e huriki, i nunu viliha lae a velengana. Ngane e Isu i keri ni laho kavakava ge dili na tanga dagi. I made polovavo kunana na tabeke i ngeki. Pali e huriki na tanga lobo ri lakea maia, ri masia vonga.