12
Meyali Gun-gata Minypa Gu-galiya Yerrcha Jaga Aburr-ganana Gurnal Mun-murra Mu-jinyja
(Metiyu 21:33-46; Luk 20:9-19)
Gatiya lika Jesus a-garlmuna, meyali gu-murna a-wena burrwa a-ni. Minypa a-yinanga, “An-gugaliya, ngarla, a-lamajinga, nipa mun-gata gurnal mun-murra mu-jinyja. Lika nipa jandarra gu-gurrmurra, gu-ji gu-gomarriyana; rrapa rralala gu-jarlapuna gu-jandarra gu-guyinda, barra minypa mbi-birlkaka mun-gata gurnal rrapa gatiya mbi-ma mun-gata mun-girra. Rrapa barrwa nipa gu-jarlapuna gun-baykardakarda gu-jinyja minypa dawa (tower), barra minypa mbi-na aburr-ji gurnal, gala yapa mun-ngumurda m-boy burrwa. Ganapiya, lika burr-menga gu-galiya yerrcha barra rrawa aburr-ni rrapa jaga aburr-gana mun-gata gurnal. Lika nipa rrawa an-gurrimapa gu-bawuna a-bona balay, nuwurra waypa gu-yinpa ana-jeka. Isaiah 5:1-2
“Ganapiya, lika gu-bamuna, mun-gata gurnal mun-mola mu-ni barra birripa mbi-ma. Lika an-gata an-gurrimapa an-nigipa an-mujama an-ngardapa ana-jerrmarra burrwa aburr-guna jaga aburr-ganana mun-gata gurnal, jimarn jarra birripa aburr-guna mbi-ngorrkorndangarna aburr-nirrarna, lika mbi-jerrmangarna nula mun-nigipa nipa an-gata an-gurrimapa. Wurra aburr-guna jaga aburr-ganana mun-gata gurnal, an-gata an-mujama birripa abi-rrimarra, abu-buna, lika abi-jerrmarra, a-jekarra a-bona, gala mun-nga gurnal mu-ganyjarna. Lika an-gata an-gurrimapa barrwa ana-jerrmarra an-nerranga an-nigipa an-mujama, wurra aburr-guna jaga aburr-ganana gurnal, birripa abu-buna bama a-jirra rrapa werra abi-negarra.
“Rrapa an-gurrimapa barrwa ana-jerrmarra, wurra birripa abu-buna, a-juwuna. Nipa an-gata aburr-jaranga nipa burr-jerrmarra gurda, wurra birripa aburr-guna burrbu-buna aburr-workiyana, aburr-werranga aburr-juwuna.
“Lika gun-gatiya nipa an-gurrimapa an-ngardapa a-rrimarra a-ni, an-nigipa an-walkurpa nipa an-gata an-gurrimapa burr-guya jal a-ni nula. Lika ana-jerrmarra an-nigipa an-walkurpa, minypa nipa gu-borrwurra a-ni, a-yinagata, ‘Birripa marr aburr-balcha barra nula an-ngaypa walkur.’
“Wurra aburr-guna jaga aburr-ganana mun-gata gurnal, birripa wupa aburr-wengganachichiyana aburr-ni, ‘A-lay, an-guna, ngarla, burraya an-gurrimapa murna a-wu barra mun-nigipa mu-ni mun-guna gurnal mun-murra mu-jinyjarra! Wurra yama ngubu-bu barra mun-ngayburrpa mu-ni?’ Lika aburr-garlmunapa abi-rrimarra, abu-bunapa a-juwuna. Lika abu-menga, abi-yerrnyjinga gurnal mu-jirrapa yarlanga.
“Ya? Ana-goyburrpa gun-nga nyibu-borrwuja nyiburr-nirra? An-gata an-gurrimapa nipa lika a-yinmiya barra? Wurra nipiya barra ana-boy, lika burr-bu barra aburr-guna jaga aburr-ganana aburr-workiyana mun-gata gurnal. Lika aburr-werranga burr-ma barra birripa jaga aburr-gana barra nula mun-nigipa gurnal mun-gata mun-murra mu-jinyjarra. 10 Wurra janguny mu-jurra gu-yurra ana-goyburrpa gala nyibi-nacharna, ya, gun-gata minypa gun-maywapa ranginy gu-yinaga gu-yurra,
‘Bala gubu-gupuna jandarra gu-maya,
wurra gun-ngardapa jandarra gun-gata birripa aburr-ngoyurra gubi-yerrnyjinga.
Wurra gun-narda barrwa Wangarr gu-menga,
wana gun-babalapa gugu gu-jirra;
jechinuwa gu-nenga gu-nirra rrawa.
11 Gu-gurda ngacha minypa Wangarr jama a-ji,
rrapa ngayburrpa ngubi-nacha
minypa gun-gata burr-ganyjarr jama a-ji, ngarla!’ ” Psalms 118:22-23
12 Jesus a-yinagata a-wena, rrapa aburr-gata wana junggay yerrcha rrapa joborr marn․gi aburr-gunega, rrapa aburr-werranga burr-guta mu-murna yerrcha, birripa aburr-galiyana rrapa marn․gi gun-gata meyali gu-murna nipa a-wena birripa burr-ngurrjinga a-ni. Lika aburr-garlmuna, gubu-borrwurra aburr-yinmiya barra abi-rrima. Wurra aburr-gurkuja aburr-ni burrwa wurra gama gorlk Jesus abu-jurrjurrmunga aburr-workiya. Lika abu-bawuna, lika aburr-bona.
Rrupiya Mun-gata Gapman Burr-gaypurda A-workiya Gu-galiya Yerrcha
(Metiyu 22:15-22; Luk 20:20-26)
13 Barrwa rrapa aburr-yinmiyapa Berachi (Pharisee) yerrcha rrapa Ayrat (Herod) burr-yika jawina aburr-bona gurda nula Jesus, minypa aburr-gata wana junggay yerrcha rrapa joborr marn․gi aburr-gunega rrapa aburr-werranga burr-guta mu-murna yerrcha burrbi-jerrmarra gurda barra abu-yolka Jesus, jimarna barra nipa Jesus a-yinmiya a-yolkiya a-wengga rrapa birripa mari gubu-garra nula. 14 Gata lika aburr-bena nula Jesus, lika aburr-wena nula, “Bunggawa, a-lay, ngayburrpa marn․gi nggula nginyipa gala ana-nga ny-jurkuja nula wurpa niya an-gata an-nelangga wana, wurra jechinuwa ny-yeya ny-yorkiya gun-burral minypa nyirr-gurdagurdarraja ny-yorkiya Wangarr gun-nika jarlakarr. Wurra marrka wengga arrburrwa gun-ngayburrpa joborr gu-yinmiya gu-yurra: Gun-gata minypa bunggawa an-gata Rowm (Rome) a-nirra nipa rrupiya arr-gaypurda a-workiya minypa dek (tax), gun-narda gun-mola arrburrwa ngubu-wu, ya? Waygaji gun-nyagara, ya? Yama nginyipa ny-yengga arrburrwa?”
15 Wurra Jesus nipa marn․gi birripa abu-yolkaja aburr-ni. Lika nipa a-yinanga burrwa, “An-nga nula ana-goyburrpa ngunabu-yolkaja nyiburr-nirra? Wurra marrka bubu-ga gurda apula mun-gata rrupiya mun-mama barra ngaypa ngu-na.” 16 Lika birripa mbi-ganyja gurda nula mun-gata rrupiya, lika nipa a-yinagata burrwa, “Mun-guna ana-nga an-mawunga? Rrapa an-guna an-nelangga ana-nga?”
Birripa aburr-yinagata nula, “An-narda Jija (Caesar) an-gata Rowm a-nirra bunggawa.”
17 Nipa a-yinagata, “Jija nipa bubu-wu mun-nigipa Jija mun-nika. Wurra Wangarr ana-goyburrpa nyiburr-burral buburr-wuya nula ngardawa gu-galiya yerrcha aburr-yigipa.”
Gun-narda Jesus a-wena, birripa aburr-gata gochila aburr-barrjinga ngardawa gun-molamola a-wena.
Minypa An-gugaliya A-juwiya A-workiya Barrwa Gu-yinmiya Barra Gu-ni Nula
(Metiyu 22:23-33; Luk 20:27-40)
18 Lika Jejuchi (Sadducee) yerrcha aburr-bona gurda nula Jesus, aburr-gata birripa aburr-weya aburr-workiya, jimarna bama aburr-yinaga an-gugaliya a-juwiya a-workiya Wangarr gala a-yinmiya barrwa a-jarrkarra. Jama Aburr-ji 23:8 Aburr-gurdiya Jejuchi yerrcha aburr-bona gurda, lika abu-wengganana Jesus, 19 “Bunggawa, a-lay, nipa Mojich (Moses) a-wukurrjinga arrburrwa gun-gata joborr minyja an-gugaliya jin-nigipa jin-gumarrbipa niya jiny-bawa minypa a-juwa, wurra nipa jin-gata gala delipa a-manggarna, lika an-gata an-nigipa worlapa niya jiny-ma barra jin-gata gama barra delipa a-barripa butula an-bitipa an-murnangana gipa mu-ngoyurra a-juwuna. Gu-gurda ngacha. Deuteronomy 25:5
20 “Wurra gun-guna rrawa mu-ngoyurra aburr-ni worlapa burra yerrcha birripa wupa arr-ngardapa arr-murna rrapa abirri-jirrapa, minypa 7, an-gata an-murnangana jin-gumarrbipa jin-dimarra, wurra nipa a-juwuna gala delipa a-rrimangarna. 21 Lika a-jurrjurrmurrapa jin-gata jiny-menga, wurra nipa a-juwuna gala delipa a-rrimangarna, rrapa barrwa a-guymurrapa a-yinagatiya. 22 Rrapa aburr-werranga burr-guta aburr-yinagatiya, minypa birripa wupa arr-ngardapa arr-murna rrapa abirri-jirrapa aburr-juwuna aburr-ni, wurra gala ana-nga delipa abi-rrimangarna. Lika gu-gata wenga rrapa nipa jin-gata gama jiny-juwuna. 23 Gun-narda janguny, wurra minyja Wangarr ngayburrpa arr-jarrkarra, lika jin-gata gama ana-nga jin-nika jin-gumarrbipa jinyu-ni barra, ya? Ngardawa gipa arr-ngardapa arr-murna rrapa abirri-jirrapa jibu-malapuna aburr-ni.” Aburr-yinagata aburr-gata Jejuchi yerrcha abu-wengganana Jesus, minypa birripa gubu-borrwurra, jimarna bama aburr-yinanga Wangarr gala a-jarrkarra an-gugaliya mu-ngoyurra a-juwuna.
24 Wurra Jesus a-yinanga burrwa, “Minyja ana-goyburrpa nyiburr-yolkiya nyiburr-nirra, ngarla! Ngardawa gala nyibi-nacharna meyali janguny mu-jurra gu-yurra rrapa gala marn․gi ganyjarr gun-gata Wangarr gu-rrimanga. 25 Wurra aburr-gata Wangarr burr-jarrkarra barra wanngu aburr-ni, birripa minypa waykin aburr-guyinda gala barra abirriny-malapachichiya abirrinyu-ni. 26 Wurra gun-gata nula minypa Wangarr burr-jarrkarraja a-workiya mu-ngoyurra aburr-juwuna — ana-goyburrpa gala mu-jurra nyibi-nacharna nyiburr-workiyarna, ya, Mojich gun-nika janguny gun-gata minypa gun-jong gu-rronga wurra nipa gala gu-rronggarna, rrapa minypa Wangarr a-wena nula Mojich? Jarra ana-goyburrpa nyibi-nacha nyiburr-workiya janguny, wurra gala meyali nyibu-borrwa. Minypa nipa a-yinanga nula Mojich, ‘Ngaypa ng-guna Wangarr aburr-guna ngu-burriya: Aybriyam (Abraham) rrapa Ayjek (Isaac) rrapa Jeykap (Jacob).’ Nipa a-yinagata a-wena wuriya aburr-gata minypa Aybriyam rrapa Ayjek rrapa Jeykap gipa mu-ngoyurra aburr-juwuna. Exodus 3:6 27 Wurra bubu-borrwa: Nipa Wangarr gala a-yinmiya an-birripa a-ni Wangarr minyja jimarn jarra gun-gata gun-nyagara gu-ni gun-gumungba. Ngika. Wurra jarra aburr-mola aburr-nirra Wangarr ana-murna. Minyjiya. Ana-goyburrpa nyiburr-yolkiyanapa nyiburr-ni lika.”
Joborr Gun-gata Wana Gun-babalapa
(Metiyu 22:34-40; Luk 10:25-28)
28 Rrapa an-nerranga an-gata joborr marn․gi an-gunega, nipa gatiya a-galiyana burrwa birripa aburr-wena aburr-ni. Nipa an-gata a-nana Jesus nipa gun-molamola a-wena burrwa Jejuchi yerrcha, lika nipa ana-garlmuna, a-wena nula Jesus, “A-lay, Bunggawa, gun-ngiya joborr Wangarr gu-gurrmurra wana gun-babalapa, ya?”
29 Jesus a-yinagata, “Minyja gun-gunaga joborr wana gun-babalapa: Minypa wola Mojich a-yinagata a-wena, ‘A-lay, Yichrayal (Israel) aburr-bapurr,’ a-yinagata a-wena burrwa, ‘an-ngayburrpa an-ngardapiya arrburrwa Wangarr, nipa gun-burral an-ngardapiya arrburrwa. 30 Jal ni nula an-goyburrpa an-ngardapiya ana-gorrburrwa Wangarr minypa burr-molma burr-burral, burr-bama burr-rrepara.’ Deuteronomy 6:4-5 31 Gun-nardiya joborr, rrapa barrwa gun-nerranga rrapa gun-gunaga gun-maywapa ranginy: ‘An-nginyipa an-borrmunga jal nyi-ni nula minypa nginyipa ngardapa nggu jal nyi-nirra nggula.’ Abirri-gurdiya abirri-jirrapa joborr, minypa gala gun-nga gun-nerranga wana gun-bapala.” Leviticus 19:18
32 Lika an-gata joborr marn․gi an-gunega a-yinagata, “Gun-narda ny-jarlapuna, a-lay, Bunggawa. Minyja gun-narda gun-burral ny-yena Wangarr nipiya an-ngardapiya rrapa gala ana-nga an-nerranga. Deuteronomy 4:35 33 Gun-gata minypa Wangarr ngayburrpa barra jal nguburr-ni nula burr-bama burr-burral, rrapa minypa an-ngayburrpa an-borrmunga jal nguburr-ni barra nula gun-maywapa minypa ngayburrpa wupa ngardapa ngardapa jal nguburr-nirra arrburrwa, gu-gurda ngacha wana. Wurra gun-gata minypa jin-garla ngubi-yalpurda nula nguburr-workiya Wangarr, gun-narda jarra marr gu-yinaga.” Hosea 6:6
34 Gun-narda nipa Jesus gu-nana an-gata an-gugaliya gun-molamola a-wena, lika a-yinagata nula, “A-lay, ny-junarda nginyipa balay ngika nula Wangarr gun-nika rum.” Ganapiya, lika gun-nardiya gugu gala ana-nga barrwa a-yinmiyarna a-wengganacharna Jesus gun-nga. Luk 10:25-28
Christ Nipa Ana-nga Nyanma
(Metiyu 22:41-46; Luk 20:41-44)
35 Gun-gatiya minypa Wangarr gun-nika gu-japurra gu-rrawa Jesus marn․gi burr-negarra a-ni janguny, nipa a-yinagata burrwa, “Ya? Aburr-gata marn․gi aburr-gunega, an-nga nula birripa Christ abu-ngurrjinga aburr-workiya rrapa gun-narda aburr-weya Wangarr ana-jerrma barra wanngu an-gunega an-gata nipa Daybit (David) murna a-wuna? 36 Wurra jarra nipiya Daybit Mern An-mawunga wugupa nula wola a-wena, a-yinagata,
‘Wangarr a-wena nula an-ngayburrpa Bunggawa,
a-yinagata nula,
“Burdak ngunyuna raka ngu-munganaguwa,
nuwurra aburr-gata aburr-bachirra nggula ngaypa ay-gaba nguburr-nega barra nginyipa mu-ngoyurra ny-ji barra burrwa.” ’ Psalms 110:1
37 Ganapiya, wurra minypa Daybit a-yinagata a-wena a-workiyana rrapa bunggawa a-negarra Christ, gun-narda minypa nipiya Christ wana, jarra Daybit nyanma ngika.”
Gun-nerra Gun-gata Minypa Aburr-gata Joborr Marn․gi Aburr-gunega Gubi-rrimanga
(Metiyu 23:1-36; Luk 20:45-47)
Lika aburr-gata aburr-jaranga wurra gama gorlk, birripa aburr-marrkapchinga aburr-ni, aburr-galiyana aburr-ni nula Jesus. 38 Lika nipa a-yinagata burrwa, “Buburr-jarlapiya nula gun-nerra gun-gata minypa aburr-gata joborr marn․gi aburr-gunega gubi-rrimanga, aburr-gatiya minypa wana aburr-negiya aburr-workiya. Gun-birripa jal mirikal mun-baykardakarda aburr-barrngumiya aburr-workiya, rrapa gu-gandin aburr-boya burrwa aburr-workiya wurra gama gorlk aburr-nyala barra burrbi-na rrapa burrbu-burrmaymba. 39 Rrapa barrwa gun-birripa jal aburr-boya aburr-workiya, mu-ngoyurra aburr-rakaja minypa wupa gu-bala Ju yerrcha gun-burriya marn․gi aburr-negiya aburr-workiya rrapa yina gun-gaya minypa janara gu-jirra gu-workiya. 40 Wurra jarra birripa aburr-gurda burrbu-yolkaja aburr-workiya aburr-gata miliyak yerrcha, rrapa minypa burrbu-gaypurda aburr-workiya gun-birripa bala. Minyjiya. Lika aburr-garlmiyapa Wangarr abu-wengganacha aburr-workiya gun-baykardakarda, minypa barra aburr-werranga burrbi-na rrapa gubu-borrwa, jimarna jarrapa bama aburr-yindin aburr-molamola. Wurra nuwurra jurdach birripa aburr-gurda mari wana gubu-ma barra minypa birripa waykin aburr-molamola rrapa wupa aburr-werra.”
Jin-miliyak Rrupiya M-barnjinga Nula Wangarr
(Luk 21:1-4)
41 Lika gu-gata wenga Jesus a-rakaja, wurra gama gorlk burr-nana a-ni gun-gatiya aburr-bona gurda aburr-ji, rrupiya mbi-barnjinga aburr-bona minypa Wangarr mun-nika abu-wuna aburr-workiyana. Aburr-gata aburr-jaranga rrupiya mun-jaranga mbi-rrimarra, birripa wana mbi-barnjinga; 42 wurra jin-ngardapa jin-miliyak jina-bona rrupiya jin-nyagara, nipa mun-delipa m-barnjinga rrupiya minypa mun-mama mun-guyinda abirri-jirrapa burr-guya mun-delipa, warrpam mun-gata minypa mun-ngardapa jench (1 cent).
43 Lika Jesus a-gonyjinga burrwa aburr-yigipa jawina aburr-garlmuna gurda nula, lika a-yinanga burrwa, “A-lay, gun-guna ngu-weya ana-gorrburrwa gun-burral: Jin-gaba jin-miliyak marrban rrupiya jin-nyagara, wurra nipa jarra m-barnjinga minypa wana; 44 wurra aburr-werranga aburr-jaranga mbi-barnjinga marr mu-yinanga. Minypa birripa mun-nerranga mu-ngukiyana rrapa mbi-ganyja rrawa, wurra jin-gata m-barnjingapa mu-wulebiyana, rrapa gala mun-nga rraka mu-ga, balaja burr-guta mu-ma, wurra jin-nyagara.”

12:1 Isaiah 5:1-2

12:11 Psalms 118:22-23

12:18 Jama Aburr-ji 23:8

12:19 Deuteronomy 25:5

12:26 Exodus 3:6

12:30 Deuteronomy 6:4-5

12:31 Leviticus 19:18

12:32 Deuteronomy 4:35

12:33 Hosea 6:6

12:34 Luk 10:25-28

12:36 Psalms 110:1