15
Ri nitz'ilobisan richin jun vinek xa ja ri ch'abel y ri nojibel ri yepe riq'uin
Y ec'o c'a ca'i-oxi' achi'a' ri xe'apon riq'uin ri Jesús. Ri achi'a' ri' e aj-Jerusalem y jari' ri nibix fariseos y etamanela' chique.* Mr. 7:1. Xe'apon c'a riq'uin ri Jesús y xquibij chire: ¿Achique c'a roma tok ri atijoxela' niquik'ej ri bin can coma ri kati't-kamama'? Ga. 1:14. Roma ri atijoxela' tok niquitej quivay can man niquich'ej ta jebel ri quik'a'. Man niquiben ta achi'el nikaben roj, xecha'. Mr. 7:5.
Ri Jesús roma ri xquic'utuj queri' chire, rija' xubij c'a chique: Y rix ¿achique c'a roma tok ja riq'uin ri quibin ri kati't-kamama', riq'uin ri' nik'ej-vi ri rupixa' ri Dios? Ri rupixa' ri Dios nubij c'a: Taya' quik'ij ate-atata'.§ Ex. 20:12; Lv. 19:3; Dt. 5:16. Y ri nibanon c'a itzel chique rute-rutata',* Pr. 20:20. can man jun chic c'a ri nrajo', can ja vi c'a ri camic ri tika' pa ruvi'. Ex. 21:17; Lv. 20:9; Dt. 27:16. Que c'a ri' ri rubin can ri Dios. Jac'a rix xa man que ta ri' ri niben y nic'ut. Xa man niben ta achi'el ri rubin can ri Dios. Rix xa ye'itijoj ri alc'ualaxela' chi man nic'atzin ta chi yequito' ri quite-quitata'. Xa ye'el chuvech ri' riq'uin niquibij chique ri quite-quitata': Yin man yitiquir ta yixinto' riq'uin ri nic'atzin chive, roma xa nusujun chic chire ri Dios ri nic'atzin ta chive rix. Y riq'uin niquibij queri' ye'el chuvech ronojel, yixcha' chique. Mr. 7:11. Y riq'uin ri nibij, can nik'alajin-vi chi rix nibij chique chi man tiquiya' quik'ij quite-quitata'. Y riq'uin ri', xaxe riq'uin ri quibin can ri kati't-kamama' ibanon chi can man jun ruk'ij ri rupixa' ri Dios. Rix xa ca'i' c'a ipalej. Xa can jebel c'a rubixic rubanon can ri Isaías chivij. Ri xubij ri Dios chire chi tutz'ibaj can, nubij c'a:§ Mr. 7:6.
Re vinek re' xaxe riq'uin ri quich'abel niquiya' nuk'ij,
jac'a ri nrajo' ri cánima xa man ja ta ri'; xa nej c'a chire ri niquiya' ta nuk'ij.* Is. 29:13; Ez. 33:31; Mr. 7:6.
Xa can man jun c'a nic'atzin-vi ri niquiya' nuk'ij,
roma xa e tijonel quichin quetamabal achi'a' Is. 29:13. y niquibij chi can jari' ri ruc'amon chi niban.
Queri' ri rutz'iban can ri Isaías, xcha' ri Jesús.
10 Y c'ari' c'a ri Jesús xch'on quiq'uin ri janíla chi vinek quimolon-qui' chiri', y xubij c'a chique: Tivac'axaj c'a re xtinbij chive y tik'ax-el chivech. Mr. 7:14. 11 Ri nitz'ilobisan richin ri vinek man ja ta c'a ri nutej-ka§ Ro. 14:14; 1 Ti. 4:4. nibanon, man que ta ri'. Ri nitz'ilobisan richin ri vinek xa ja ri ch'abel y nojibel ri yepe riq'uin, xcha' ri Jesús.* Hch. 10:15; Tit. 1:15.
12 Y tok ri tijoxela' xejel-apo riq'uin ri Jesús, xquibij chire: Ri achi'a' fariseos xpe coyoval tok xcac'axaj ri ch'abel ri xabij, xecha' ri tijoxela'.
13 Pero rija' xubij chique ri rutijoxela': Ri tico'n ri quibanon rije' man xtic'oje' ta c'a can, xa xtic'uk-el. Jn. 15:2. Roma ronojel ri tico'n ri' man ja ta c'a ri Nata' c'o chila' chicaj banayon. 14 Xa que'iya' can. Xa can e moyirinek c'a riq'uin ri etamabel ri c'o quiq'uin, y yequic'uaj ch'aka' chic ri xa e moyi' chuka'. Mt. 23:16. Y vi ri e moyi' yequiyukej ri ch'aka' chic moyi', junan c'a xquetzak§ Is. 9:16; Os. 4:14, 17; Mal. 2:8. pa tak jul, xcha' ri Jesús.* Lc. 6:39.
15 Y ri Pedro xubij c'a chire ri Jesús: Tabij juba' chike chirij ri nitz'ilobisan richin jun vinek, Mr. 7:17. roma can man nik'ax ta chikavech, xcha' ri Pedro.
16 Y ri Jesús xubij: ¿Chuka' rix can c'a man jani nik'ax ta chivech Mt. 16:9. ri ninbij?§ Mr. 7:18. 17 ¿Man nik'ax ta chivech ri tzij ri nubij chi ri nutej-ka ri vinek xa man ja ta ri' ri nitz'ilobisan richin? Roma ri nutej-ka xa choj pa rupan* 1 Co. 6:13. nibe-vi y c'ari' nel-el. 18 Ri nitz'ilobisan Stg. 3:6. richin jun vinek jac'a ri ch'abel, ri nojibel ri yepe riq'uin. Ri ye'el-pe pa ránima. Pr. 6:12; Mt. 12:34. 19 Roma xa pa cánima c'a ri vinek yepe-vi ri itzel tak ch'obonic.§ Gn. 6:5; 8:21; Pr. 6:14; Jer. 17:9. Chiri' nipe-vi ri ch'obonic tok yecamisan. Chiri' chuka' nipe-vi ri ch'obonic tok ri vinek ri e c'ulan y ri man e c'ulan ta niquicanola-qui' richin yemacun.* Mr. 7:21. Y pa cánima chuka' nipe-vi tok ye'elek', niquiyacala-pe tzij chiquij ch'aka' chic, y chuka' tok yeyok'on. 20 Y ronojel c'a ri banobel que tak ri' jari' ri nibanon chire jun vinek chi nutz'ilobisaj-ri'. Pero ri nuben ri vinek chi man jebel ta ruch'ajon ruk'a' y c'ari' nutej-ka ruvay, Mr. 7:2, 5. ri' man jun nuben chire ri ruc'aslen; can man c'a nutz'ilobisaj ta. Que c'a ri' xubij ri Jesús.
Ri Jesús xuc'achojirisaj jun xten, ral jun ixok man israelita ta
21 Y ri Jesús e rachibilan ri rutijoxela' xel c'a el ri chiri', y xbe c'a quela' pa jun lugar ri nakaj nicanej chique ri tinamit quibini'an Tiro y Sidón. Mr. 3:8; 7:31; Lc. 6:17. 22 Y chiri' ec'o-vi c'a ri e riy-rumam can ri achin xubini'aj Canaán. Y jun c'a ixok ri chiquicojol rije', xpe c'a riq'uin ri Jesús. Rija' roma bis, can nuc'utula' c'a utzil chire ri Jesús y nubila' c'a riq'uin ruchuk'a': Tajoyovaj nuvech rat Ajaf, rat ri riy-rumam can ri rey David.§ Mt. 9:27. Quinato' c'a, roma ri val-xten c'o jun itzel espíritu riq'uin, y c'ayef rubanon pa ruk'a'.
23 Pero ri Jesús man jun ch'abel xubij chire ri ixok. Y ri tijoxela' xejel-apo riq'uin ri Jesús y xquibij chire:* Mt. 14:15. Tabana' chi tic'oje' can re ixok re', roma tzeketel-pe chikij y ri ruch'abel c'anej nac'axex-vi, xecha'.
24 Xpe ri Jesús xubij: Yin xitak-pe xaxe chiquicanoxic ri kavinak israelitas Ro. 15:8. ri man ec'o ta apo riq'uin ri Dios, Is. 53:6; Mt. 10:5, 6; Hch. 13:46. xcha' chique.
25 Can jac'ari' xpe ri ixok xoxuque' chuvech§ Mt. 8:2. ri Jesús, y xubij chire: Ajaf, can quinato' c'a, xcha' rija'.
26 Pero ri Jesús xubij chire ri ixok: Ri rutzil* Ef. 2:12. ri Dios man utz ta chi chire xabachique ninya-vi. Achi'el ri quivay ri alc'ualaxela' man ruc'amon ta chi nelesex chique richin ja ri tak tz'i' Mt. 7:6; Fil. 3:2. yetijon, xcha' ri Jesús.
27 Pero ri ixok xubij: Ajaf, can kitzij ri nabij. Pero can yojtiquir c'a chuka' nikac'ul-apo juba' chire ri utzil ri'. Achi'el niquiben ri tak tz'i' yequimolola' ri ruc'aj vey ri yequitzek-ka ri cajaf yeva' pa mesa.
28 Y ri Jesús can jari' xubij c'a chire ri ixok: Can janíla nik'alajin chi acukuban ac'u'x. Mt. 9:2. Can tibanatej-vi c'a ri janíla navajo' rat, xcha' ri Jesús.
Y ri xten, ral ri ixok, can chupan c'a ri hora ri' xel-el ri itzel espíritu riq'uin.
Tok ri vinek xquiya' ruk'ij ri Dios, roma ri Jesús xeruc'achojirisaj q'uiy yava'i'
29 Tok ri Jesús e rachibilan ri rutijoxela' e k'axinek chic c'a pe chupan ri lugar ri nakaj nicanej-vi chique ri tinamit Tiro y Sidón, xapon c'a chunakaj ri nima-ya' rubini'an Galilea.§ Mt. 4:18; Mr. 1:16; 7:31; Jn. 6:1, 23. Y rija' xjote' c'a pa ruvi' ri juyu' c'o chiri' y c'ari' xbetz'uye'. 30 Y ec'o c'a janíla e q'uiy vinek ri xe'apon riq'uin, y e quic'uan-apo quiyava'i'. Chique ri yava'i' ri e quic'uan-apo ec'o ri xa man choj ta yebiyin roma ri e jetz', ec'o moyi',* Mt. 11:5; Lc. 7:22. ec'o mema', Is. 35:5, 6. ec'o ri man utz ta ri quik'a' ri caken, y ec'o ch'aka' chic ri jun vi chic chi ruvech yabilal noc chique. Ri vinek ri' xequiya' c'a apo ri quiyava'i' chuvech ri Jesucristo, y rija' xeruc'achojirisaj. 31 Can roma c'a ri xuben ri Jesús quiq'uin ri yava'i', ri vinek can achique la xquina' tok xquitz'et. Roma ri mema' tok rubanon can, vacami yech'on chic. Ri man utz ta ri quik'a' ri caken, xec'achoj. Ri e jetz', choj chic yebiyin. Ri moyi', yetzu'un chic. Ri vinek can xquiya-vi c'a ruk'ij-ruc'ojlen ri Dios ri richin ri Israel.
Tok ri Jesús xerutzuk más caji' mil vinek
32 Y tok ri Jesús xeroyoj ri rutijoxela', xubij c'a chique: Janíla ninjoyovaj Sal. 86:15; Mr. 1:41; He. 2:17; 4:15; 5:2. quivech re vinek re', roma c'o yan oxi' k'ij ec'o-pe viq'uin y vacami man jun chic quivay§ Mr. 8:1. richin niquitej. Y yentek ta c'a el chi tak cachoch choj queri' y man jun niquitej-el, man utz ta; man xa quebetzak pa tak bey roma vayjal, xcha' rija'.* Sal. 103:13; 111:4.
33 Can jac'ari' xech'on-apo ri tijoxela' chire ri Jesús y xquibij c'a: Re lugar ojc'o-vi xa e manek vinek. ¿C'o ta cami nekila-vi-pe vey richin yekatzuk Nm. 11:21, 22; 2 R. 4:43. jebel re vinek re'? Xa can janíla e q'uiy, xecha'.
34 Pero ri Jesús xuc'utuj chique: ¿Janipe' c'a vey c'o iviq'uin? xcha'.
Y rije' xquibij: Roj xaxe vuku' vey c'o kiq'uin y chuka' ca'i-oxi' tak quer, xecha' chire.
35 Y ri Jesús xubij c'a chi ri vinek quetz'uye-ka ri pan ulef. 36 C'ari' rija' xeruli'ej ri vuku' vey y ri quer pa ruk'a' y xumatioxij chire ri Dios. Y c'ari' c'a xeruperela-el y xuyala-el chique ri rutijoxela', Lc. 22:19. y ri tijoxela' nequiya' chique ri vinek§ Dt. 8:10; 1 S. 9:13; Sal. 104:28; Mt. 14:19. ri'; ri can janíla vi e q'uiy. 37 Can conojel c'a jebel xquitej quivay. Can man jun c'a ri man ta jebel xva'. Y c'a c'o na vey y quer ri xmol can. Vuku' chaquech c'a ri xnoj can riq'uin ri vey y quer ri xmol. 38 E caji' mil achi'a' c'a ri xquitej quivay. Jac'a ri ixoki' y ri ac'uala' ri xquitej quivay, man xe'ajlex ta. 39 Y jac'a tok ri Jesús e rutakalon chic can ri vinek chi tak cachoch, rija' e rachibilan ri rutijoxela' xoc-el pa canoa* Mr. 8:10. y xbe c'a ri pa Magdala.

*15:1 Mr. 7:1.

15:2 Ga. 1:14.

15:2 Mr. 7:5.

§15:4 Ex. 20:12; Lv. 19:3; Dt. 5:16.

*15:4 Pr. 20:20.

15:4 Ex. 21:17; Lv. 20:9; Dt. 27:16.

15:5 Mr. 7:11.

§15:7 Mr. 7:6.

*15:8 Is. 29:13; Ez. 33:31; Mr. 7:6.

15:9 Is. 29:13.

15:10 Mr. 7:14.

§15:11 Ro. 14:14; 1 Ti. 4:4.

*15:11 Hch. 10:15; Tit. 1:15.

15:13 Jn. 15:2.

15:14 Mt. 23:16.

§15:14 Is. 9:16; Os. 4:14, 17; Mal. 2:8.

*15:14 Lc. 6:39.

15:15 Mr. 7:17.

15:16 Mt. 16:9.

§15:16 Mr. 7:18.

*15:17 1 Co. 6:13.

15:18 Stg. 3:6.

15:18 Pr. 6:12; Mt. 12:34.

§15:19 Gn. 6:5; 8:21; Pr. 6:14; Jer. 17:9.

*15:19 Mr. 7:21.

15:20 Mr. 7:2, 5.

15:21 Mr. 3:8; 7:31; Lc. 6:17.

§15:22 Mt. 9:27.

*15:23 Mt. 14:15.

15:24 Ro. 15:8.

15:24 Is. 53:6; Mt. 10:5, 6; Hch. 13:46.

§15:25 Mt. 8:2.

*15:26 Ef. 2:12.

15:26 Mt. 7:6; Fil. 3:2.

15:28 Mt. 9:2.

§15:29 Mt. 4:18; Mr. 1:16; 7:31; Jn. 6:1, 23.

*15:30 Mt. 11:5; Lc. 7:22.

15:30 Is. 35:5, 6.

15:32 Sal. 86:15; Mr. 1:41; He. 2:17; 4:15; 5:2.

§15:32 Mr. 8:1.

*15:32 Sal. 103:13; 111:4.

15:33 Nm. 11:21, 22; 2 R. 4:43.

15:36 Lc. 22:19.

§15:36 Dt. 8:10; 1 S. 9:13; Sal. 104:28; Mt. 14:19.

*15:39 Mr. 8:10.