21
Ri xbanatej tok ri Jesús xapon-apo chunakaj ri tinamit Jerusalem y tok xoc-apo
Y ri Jesús, ri rutijoxela' y ri ch'aka' chic vinek e benek quiq'uin, nakaj chic c'a ec'o-vi-apo chire ri tinamit Jerusalem. Chiri' chic c'a pa Betfagé ec'o-vi, ri c'o-apo chuvech ri juyu' rubini'an Olivos.* Zac. 14:4. Y xpe c'a ri Jesús xerutek c'a el e ca'i' rutijoxela'. Mr. 11:1; Lc. 19:29. Rija' xubij c'a el chique: Quixbiyin-apo chupan la ti tinamit la nitzu-apo chila', y can ja yan ri xquixoc-apo, jari' xtivil jun alaj burro c'o chiri' riq'uin ri rute'. Tisolo-pe ri te'ej y que'ic'ama-pe che ca'i' chuve. Y vi c'o c'a ri xtibin-pe chive achique nic'atzin-vi chi ye'iq'uen-pe, tibij c'a can chire: Nic'atzin chire ri Ajaf, Sal. 24:1; 2 Co. 8:9. pero xque'orutzolij can chanin, quixcha' can, xe'uche'ex-el roma ri Jesús.
Can nibanatej na c'a achi'el ri tz'iban can roma ri jun ri xk'alajirisan ri ruch'abel ri Dios ojer can. Ri rutz'iban c'a can rija', nubij:
Tiya' c'a rutzijol chique ri e richin chic ri tinamit rubini'an Sión,§ Is. 62:11.
chi ri qui-Rey jac'are' petenek.
Ri qui-Rey can ch'uch'uj vi c'a ránima.
Y rija' ch'ocol-pe chirij jun burro.
Can chirij vi c'a jun alaj burro ch'ocol-vi-pe rija'.
Ri alaj burro ral c'a jun samajel chicop.* Zac. 9:9.
Queri' c'a ri tz'ibatel can.
Y ri ca'i' tijoxela' xebe c'a, Mr. 11:4. y xquiben-vi ri bin-el chique roma ri Jesús. Xquiq'uen c'a pe ri alaj burro rachibilan ri rute', chire ri Jesús. C'ari' ri tijoxela' xquirip-el ri quik'u' 2 R. 9:13. chiquij ri ca'i' chicop ri', richin chi ri Jesús nich'oque' c'a el. Y ri e benek chirij ri Jesús can janíla vi e q'uiy. Y jubama conojel chique rije' ri xquiriq'uila' ri quik'u' pa rubey ri Jesús richin chi niquiya' ruk'ij. Y ch'aka' chic vinek richin chi niquiya' chuka' ruk'ij ri Jesús xebequic'amala-pe ruk'a'§ Lv. 23:40; Jn. 12:13. tak che' richin vikobel (vekobel), richin chi xquiric' pa rubey. Y que c'a ri' niquibanala' e benek. Y ri vinek ri e nabey chuvech ri Jesús y ri ec'o can chirij, can riq'uin c'a ronojel cuchuk'a' niquibij: ¡Matiox chi petenek ri riy-rumam can ri rey David!* Mt. 22:42; Mr. 12:35-37; Lc. 18:38; Ro. 1:3. ¡Rija' urtisan-pe roma ri Ajaf Dios! ¡Petenek c'a pa rubi' ri Ajaf Dios! Sal. 118:26; Mt. 23:39. ¡Matiox chire ri Dios ri c'o chila' chicaj! yecha' c'a.
10 Jac'a tok ri Jesús noc-apo ri pa tinamit Jerusalem, Mr. 11:15; Lc. 19:45. xepe c'a ri vinek y xquimol-qui' chanin chutz'etic ri Jesús. Y ri vinek ri' niquibila' c'a: ¿Achique c'a achin re'? yecha'.
11 Pero ec'o c'a ri xebin: Re' jare' ri Jesús, ri nik'alajirisan§ Jn. 6:14. ri nibix chire roma ri Dios. Rija' aj pa tinamit Nazaret; tinamit ri c'o chiri' pa Galilea, yecha' c'a.
Tok ri Jesús xerokotala-pe ri c'ayinela' y ri lok'onela' pa rachoch ri Dios
12 Y ri Jesús xapon c'a pa rachoch* Mal. 3:1, 2; Mr. 11:11. ri Dios ri c'o pa tinamit Jerusalem. Y roma xutz'et chi achi'el c'ayibel quibanon ri vinek chire, xerokotaj c'a pe conojel, chi c'ayinel chi lok'onel. Y chique ri jaloy-ruvech mero, Dt. 14:25. xerutec'mayila' can ri qui-mesas. Jn. 2:15. Y que chuka' ri' xuben can chique ri quich'acat ri c'ayil tak palomas. 13 Ri Jesús xubij c'a chique ri vinek ri': Chupan ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatel can, nubij chi ri vachoch, jay richin oración.§ Is. 56:7. Jac'a rix xa achi'el quijul elek'oma'* Jer. 7:11; Mr. 11:17; Lc. 19:46. ibanon chire, xcha' ri Jesús chique.
14 Y tok ri Jesús c'o c'a pa rachoch Hch. 3:1-3, 8. ri Dios, ec'o c'a vinek e moyi' Is. 35:5. y ec'o chuka' ri man can ta yetiquir yebiyin roma ri e jetz',§ Mt. 11:4, 5. ri xe'apon riq'uin rija', richin ta yeruc'achojirisaj-el. Y rija' can que c'a ri' ri xuben; can xeruc'achojirisaj-el.* Hch. 10:38. 15 Jac'a ri principal-i' tak sacerdotes y ri etamanela' chirij ri ley xpe coyoval, roma ri Jesús q'uiy milagros ri yerubanala', y roma chuka' ri tak alabon riq'uin c'a cuchuk'a' niquibila' ri chiri' chuva-rachoch ri Dios: ¡Matiox chi xoka' ri riy-rumam can ri David! Is. 11:1; Mt. 22:42; Jn. 7:42. yecha'. Y jac'ari' ri xyacon coyoval. 16 Xepe ri principal-i' tak sacerdotes y ri achi'a' etamanela', xquibij c'a chire ri Jesús: ¿Navac'axaj c'a ri ye'ajin chubixic ri ac'uala'? xecha'.
Y xpe ri Jesús xubij chique ri achi'a' ri': Ja', ninvac'axaj. Y rix ¿man itz'eton ta cami chupan ri ruch'abel ri Dios ri nubij-vi, chi ri kitzij yeyo'on ruk'ij ri Dios ja ri ac'uala' y ri c'a yetz'uman Sal. 8:2. na? xcha' ri Jesús chique ri achi'a' ri'.
17 Y ri Jesús xeruya' c'a can chiri' ri achi'a' ri'. Rija' xel-el ri pa tinamit Jerusalem y xbe c'a pa tinamit Betania.§ Mr. 11:11; Jn. 11:18. C'a chiri' c'a xbe-vi richin xbe'uxlan can ri junak'a' ri', rachibilan ri rutijoxela'.
Tok ri Jesús xubij chire ri víquix chi man jun bey chic xtivachin
18 Y nimak'a' ruca'n k'ij, tok quichapon bey richin yetzolin pa tinamit Jerusalem, ri Jesús xpe vayjal chire.* Mr. 11:12. 19 Y tok e benek, rija' xutz'et c'a jun víquix (higo) tiquil chunakaj ri bey. Xbe-apo chuxe' chucanoxic ruvech, pero xa man jun ti ruvech c'o, xa ruyon ruxak. Jac'ari' tok ri Jesús xch'on chire ri che' y xubij c'a: Man jun bey chic c'a xcavachin.
Y ri víquix ri' can xchaki'j-vi-ka. 20 Tok ri rutijoxela' ri Jesús xquitz'et chi chaki'j chic ri víquix, Mr. 11:20, 21. xquibila' chiquivech: ¿Can chanin ta cami c'a xchaki'j-ka re víquix re'? yecha' c'a.
21 Xpe ri Jesús xubij c'a chique: Can kitzij ninbij chive: Vi rix can nicukuba' Mt. 17:20; Lc. 17:6; Stg. 1:6. ic'u'x y chuka' can man nipe ta pan ivánima chi xa man nibanatej ta la'ek re', can xquixtiquir c'a niben quere' chire jun víquix. Y c'o ta banobel más nima'k ri yixtiquir niben, que chuvech re jun re'. Yixtiquir ta nibij chire re juyu' re' chi tel-el vave' y tik'ax chupan ri nimalej ya' rubini'an mar, y can queri' ta ri nibanatej. 22 Can ronojel vi c'a ri nic'utuj chire ri Dios riq'uin ronojel ic'u'x, can xtic'ul-vi.§ Mt. 7:7; Mr. 11:24; Lc. 11:9; Stg. 5:16.
Ec'o ri yec'utun chire ri Jesús chi achique xyo'on k'atbel-tzij pa ruk'a'
23 Y tok ri Jesús c'o chic pa rachoch ri Dios y nuc'ut chic ri ruch'abel ri Dios chiquivech ri vinek, ri principal-i' tak sacerdotes y ri rijita'k tak achi'a' ri janíla quik'ij chiquicojol ri vinek, xe'apon-apo riq'uin y xquic'utuj* Lc. 20:21. c'a chire ri Jesús: ¿Achique Ex. 2:14; Hch. 4:7; 7:27. xyo'on k'atbel-tzij pan ak'a' richin xe'avokotaj-el ri vinek c'ayinela' re pa rachoch ri Dios? ¿Y achique chuka' yoyon k'ij chave richin chi q'uiy ri ye'abanala' chiquicojol ri vinek? xecha' chire.
24 Xpe ri Jesús xubij c'a chique ri achi'a' ri': Yin c'o c'a chuka' jun ri ninvajo' ninc'utuj chive, y riq'uin c'a xtibij chuve re', yin chuka' xtinbij chive achique yoyon uchuk'a' pa nuk'a' richin yenbanala' que tak re'. Job 5:13. 25 Y jari' tok ri Jesús xuc'utuj c'a: ¿Ri Juan xtak-pe roma ri Dios richin xeruben bautizar ri vinek? ¿O xa vinek xebin chire chi tubana' queri'? xcha' ri Jesús.
Y ri principal-i' tak sacerdotes y ri rijita'k tak achi'a' ri c'o quik'ij xquibila' c'a chiquivech: ¿Achique c'a xtikabij chire re Jesús vacami? xecha-ka. Roma vi nikabij chi ri Juan ja ri Dios ri takayon-pe richin, ri Jesús xtubij c'a chike chi achique c'a roma tok man xinimaj ta: 26 Y vi nikabij chi xa vinek xebin chire ri Juan chi tubana' queri', c'ayef chike roj, roma ri vinek yeyacatej chikij. Roma conojel vinek can quetaman-vi chi ri Juan§ Jn. 5:35; 10:41, 42. can xuk'alajirisaj-vi ri xbix chire roma ri Dios,* Mt. 14:5; Mr. 6:20. xecha' c'a ka chiquivech. Lc. 20:6.
27 Y c'ari' xquibij-apo chire ri Jesús: Roj man ketaman ta, xecha-apo.
Y ri Jesús can jac'a chuka' ri' xubij chique ri achi'a' ri': Roma c'a rix man xixtiquir ta xibij chuve, que c'a chuka' ri' yin man xtinbij ta chive achique yoyon k'ij chuve richin yenbanala' quere', xcha' ri Jesús.
Ri xuc'ulvachij jun tata'aj quiq'uin ri ca'i' ruc'ajol
28 C'ari' ri Jesús xubij chic c'a chique ri achi'a' ri': Can quixch'obon-vi c'a jebel roma ri xtinbij chive. C'o c'a jun achin ec'o ca'i' ruc'ajol. Y re tata'aj re' xapon c'a riq'uin ri jun ruc'ajol nabey, y xubij chire: Vacami, cabiyin pa samaj, ri acuchi katicon-vi-ka uva, xcha' chire. 29 Xpe ri c'ajolaxel ri' xubij c'a chire ri rutata': Lc. 15:18. Vacami man ninvajo' ta yibe pa samaj, xcha'. Y c'ari' xtzolin-pe§ Is. 55:6, 7; Dn. 4:34-37; Mt. 3:2; Hch. 26:20. ruc'u'x roma ri ch'abel ri xubij y xbe* Jon. 3:3. c'a pa samaj. 30 Y ri tata'aj xapon c'a chuka' riq'uin ri jun chic ruc'ajol, y xubij chire chi tibe pa samaj. Y ri c'ajolaxel ri' xubij chire ri rutata': Táta, jare' yibe, xcha'. Pero ri c'ajolaxel ri' xa man xbe ta pa samaj. 31 Y c'ari' ri Jesús xuc'utuj: ¿Achique chique ri ca'i' ri xbanon ri rurayibel ri rutata'? xcha'.
Y ri achi'a' ri' xquibij c'a: Ri xbanon ri rurayibel ri rutata' ja ri nabey, xecha'.
Y ri Jesús xubij c'a chique: Can kitzij c'a ninbij chive chi xa ja ri moloy tak alcaval y ri ixoki' Lc. 7:37-50. ri man utz ta c'aslen quic'uan, jari' ri xque'ic'o-el chivech, roma nitzolej-pe quic'u'x. Xa ja chic c'a rije' ri nabey ye'oc pa rajavaren o pa ruk'a' ri Dios. 32 Ri Juan ri Bautista Mt. 3:1. tok xpe, jun chojmilej bey§ Is. 35:8; Jer. 6:16. c'a ri xuc'ut chivech, jac'a rix man xinimaj ta. Xaxe c'a ri moloy tak alcaval* Lc. 3:8-13. y ri ixoki' ri man utz ta quic'aslen, xaxe rije' ri xeniman. Jac'a rix, man riq'uin ri' can man xtzolin ta pe ic'u'x riq'uin ri Dios y xinimaj ta chuka'.
Ri c'ambel-tzij chiquij ri itzel tak kajoy-ulef
33 Y tivac'axaj na pe' jun chic c'ambel-tzij, xcha' ri Jesús chique ri vinek: Xc'oje' c'a jun achin ri can tata'aj chic, xpe rija' xutic c'a ruvech ri rulef Sal. 80:9; Cnt. 8:11; Is. 5:1; Jer. 2:21. riq'uin uva y xuc'ojoj rij ri rulef. Xuben chuka' achi'el jun ti pila ri pan ulef ri richin niyitz' ri uva, y jun chuka' tz'ak ri nej jotol, y pa ruvi' ri' xc'oje-vi rachoch ri chajinel.
C'ari' xuya' can pa kajic chique ca'i-oxi' samajela', Lc. 20:9. y rija' xbe nej.§ Mt. 25:14; Mr. 12:1.
34 Y jac'a tok xapon yan ri tiempo richin niban ri vuxuj-uva, ri rajaf ri ulef xutek nabey jun raj-ic' achin, c'a juba' ri' jun chic. Y queri' e q'uiy ri rajic'a' ri xerutek richin ta chi xbequic'ulu-pe ri ruvech ri uva kajbel richin ri ulef.* Cnt. 8:11. 35 Pero ri achi'a' kajoy tak ulef, xa man xequic'ul 2 Cr. 36:16. ta jebel ri achi'a' ajic'a', ri e takon-el roma ri rajaf ri ulef. Xa ec'o xequich'ey, ec'o xequiq'uek chi abej 2 Cr. 24:21. y ec'o xequicamisaj. 36 Xpe ri rajaf ri ulef xerutakala' c'a ch'aka' chic achi'a' ri e rajic'a'. Can más vi c'a e q'uiy ri xerutakala-el re bey re'. Pero ri achi'a' kajoy tak ulef ja mismo ri xquibanala-pe chique.
37 Y pa ruq'uisibel, ri rajaf ri ulef xuch'ob y xubij c'a: Ri achi'a' kajoy-ulef can xqueniman-vi c'a tok xtiquitz'et chi can ja ri c'ajolaxel ri napon, xcha-ka rija'. 38 Pero ri achi'a' ri e kajayon ri ulef, can xe xquitz'et chi ja ri ruc'ajol§ Hch. 4:27. ri rajaf ri ulef ri xapon, xquibila' c'a chiquivech: Jare' ri xtichinan can ronojel re ulef re kakajon vacami. ¿Achique roma man nikacamisaj?* Jn. 11:53. Richin queri' pa kak'a' roj nic'oje-vi can re ulef, xecha' c'a. 39 Y can que vi c'a ri' xquiben. Xquichop y c'ari' xquelesaj-pe ri c'ajolaxel ri chiri' chupan ri rulef y xquicamisaj. Hch. 2:23.
40 C'ari' ri Jesús xubij: Tok xtipe ri rajaf ri ulef ri tiquil uva chuvech, ¿achique cami xtuben chique ri achi'a' kajoy tak ulef, nich'ob rix? xcha' ri Jesús.
41 Y ri vinek xquibij c'a: Ri rajaf ri ulef man c'a xtujoyovaj ta quivech ri itzel tak achi'a' kajoy-ulef y xqueruq'uis; Dt. 4:26. y c'ari' ri rulef xtuya' chic can pa kajic chique ch'aka' chic§ Lc. 20:16. achi'a' kajoy tak ulef, ri can xtiquiya-vi ri uva kajbel richin ri ulef tok napon ri tiempo, xecha'.
42 Xpe ri Jesús xubij c'a chique: ¿Can man jun bey c'a itz'eton ri jun tzij tz'ibatel can chupan ri ruch'abel ri Dios? Ri tzij ri' nubij c'a:
C'o c'a jun abej* Sal. 118:22; Is. 28:16; Mr. 12:10; Hch. 4:11. ri man xka' ta chiquivech ri ch'aka' banoy tak jay.
Pero re abej re' can xch'acon-vi, roma re abej re' xa can c'o-vi ri xucusan chire ri jay richin chi ri jay ri' man nitzak ta.
Can ja vi ri Ajaf xbanon re',
y ri runak' tak kavech can man jun bey c'a quitz'eton chi nibanatej ta quere'.
Queri' nubij ri ruch'abel ri Dios.
43 Y roma c'a ri e banatajinek, rix man chic xquixc'oje' ta pa rajavaren o pa ruk'a' Mt. 8:12. ri Dios; ri xquec'oje' pa rajavaren o pa ruk'a' ri Dios xa ja ri ch'aka' chic vinek ri can xtivachin-vi ri quic'aslen. 44 Ri vinek c'a ri xtitzak Is. 8:14. chuvech ri abej ri xucusex chire ri jay, can xtuvulaj-ri' chuvech. Y ri vinek ri xtika' ri abej ri' chirij, can xtuque'ej§ Dn. 2:44; Zac. 12:3. c'a, xcha' ri Jesús.
45 Y tok ri principal-i' tak sacerdotes y ri achi'a' fariseos cac'axan chic ka ri c'ambel tak tzij ri xerutzijoj ri Jesús, can xk'ax-vi chiquivech chi chiquij rije' xch'on-vi-ka. 46 Y jari' tok rije' xcajo' c'a xquichop yan el ri Jesús. Pero man xquiben ta roma xa niquixibij-qui' chiquivech ri vinek; roma chiquivech ri vinek, ri Jesús can k'alajirisey* Lc. 7:16. vi ruch'abel ri Dios y nubij chuka' chique ri xquebanatej ri más chiquivech apo.

*21:1 Zac. 14:4.

21:1 Mr. 11:1; Lc. 19:29.

21:3 Sal. 24:1; 2 Co. 8:9.

§21:5 Is. 62:11.

*21:5 Zac. 9:9.

21:6 Mr. 11:4.

21:7 2 R. 9:13.

§21:8 Lv. 23:40; Jn. 12:13.

*21:9 Mt. 22:42; Mr. 12:35-37; Lc. 18:38; Ro. 1:3.

21:9 Sal. 118:26; Mt. 23:39.

21:10 Mr. 11:15; Lc. 19:45.

§21:11 Jn. 6:14.

*21:12 Mal. 3:1, 2; Mr. 11:11.

21:12 Dt. 14:25.

21:12 Jn. 2:15.

§21:13 Is. 56:7.

*21:13 Jer. 7:11; Mr. 11:17; Lc. 19:46.

21:14 Hch. 3:1-3, 8.

21:14 Is. 35:5.

§21:14 Mt. 11:4, 5.

*21:14 Hch. 10:38.

21:15 Is. 11:1; Mt. 22:42; Jn. 7:42.

21:16 Sal. 8:2.

§21:17 Mr. 11:11; Jn. 11:18.

*21:18 Mr. 11:12.

21:20 Mr. 11:20, 21.

21:21 Mt. 17:20; Lc. 17:6; Stg. 1:6.

§21:22 Mt. 7:7; Mr. 11:24; Lc. 11:9; Stg. 5:16.

*21:23 Lc. 20:21.

21:23 Ex. 2:14; Hch. 4:7; 7:27.

21:24 Job 5:13.

§21:26 Jn. 5:35; 10:41, 42.

*21:26 Mt. 14:5; Mr. 6:20.

21:26 Lc. 20:6.

21:29 Lc. 15:18.

§21:29 Is. 55:6, 7; Dn. 4:34-37; Mt. 3:2; Hch. 26:20.

*21:29 Jon. 3:3.

21:31 Lc. 7:37-50.

21:32 Mt. 3:1.

§21:32 Is. 35:8; Jer. 6:16.

*21:32 Lc. 3:8-13.

21:33 Sal. 80:9; Cnt. 8:11; Is. 5:1; Jer. 2:21.

21:33 Lc. 20:9.

§21:33 Mt. 25:14; Mr. 12:1.

*21:34 Cnt. 8:11.

21:35 2 Cr. 36:16.

21:35 2 Cr. 24:21.

§21:38 Hch. 4:27.

*21:38 Jn. 11:53.

21:39 Hch. 2:23.

21:41 Dt. 4:26.

§21:41 Lc. 20:16.

*21:42 Sal. 118:22; Is. 28:16; Mr. 12:10; Hch. 4:11.

21:43 Mt. 8:12.

21:44 Is. 8:14.

§21:44 Dn. 2:44; Zac. 12:3.

*21:46 Lc. 7:16.