Mongoni Manza ka Yeso ɓɛyɔ
Yuani
okpikaga ndɨ mino
Lɨkpʉmʉka la mambwa
Mongoni Manza nɨmɔ atʉtʉmbwa ɓɛyɔ ka Yuani okpika ndɨ nɨma. Atʉmbʉlaga ndɨ makpʉmʉka mi nɨmɔ Yeso agya ndɨ ka lɨtɔmbʉ wanʉ, mʉtʉʉ mi nɨmɔ ʉpá ndɨ ɓambanzʉ, kukwakʉ na pupo ka Yeso ka mbʉkʉ. Yeso a ndɨ kaɓɨkyaga Mongoni Manza no ngu yasɨ, anohukuso ɓokoloɓu, anokpumyo mambɛngɨ ma ɓʉnyɛ, anagya makpʉmʉka mʉmbanga-mbanga mudingi nɨmɔ okitogi yimibo ka ɓambanzʉ.
Kɨtaɓʉ yi nɨyɨ kɛgʉ mʉɗɔngɔnɨ na nɨyɔ Matayɔ ikanɨ Malɨkɔ ikanɨ Luka okpika ndɨ. A ɓɛyɔ, Yuani akasɨma ɓɛ ɓatʉ ɓi nɨɓɔ ukpikilya ndɨ kɨtaɓʉ yi nɨyɨ ɓibatʉ ɓakɨtaɓʉ nɨɓayɔ Matayɔ, Malɨkɔ ikanɨ Luka ɓokpika ndɨ. Ɓibo gɔnɨ lɨkpʉmʉka li nɨlɔ Yeso atʉmbʉlaga ndɨ kʉsɔ yi na nɨlɔ agya ndɨ. Katʉmbʉlagagʉ ɓata makpʉmʉka mi nɨmɔ Matayɔ, Malɨkɔ ikanɨ Luka ɓatʉmbʉlaga ndɨ ɨɓʉ.
Ka mʉpʉnganagɨ ma kɨtaɓʉ yi nɨyɨ, Yuani owonisila ɓɛ Yeso nɨ wanɨ. Aɓɨkya ndɨ ɓɛ a Mʉnzɨna ko Kunzi mɔ odoku ndɨ kʉnʉ ka lɨtɔmbʉ kaɨɨta mʉmbanzʉ. Yeso agya ndɨ makpʉmʉka mudingi mʉmbanga-mbanga nɨmɔ okitogi yimibo ka ɓambanzʉ, kyɛ ɓibi ɓɛ a Ngama nɨnɔ Kunzi apʉnaga ndɨ kambwa aka, aɓɨkya ɓɛ ɨyɨ nɔ uhukuso ndɛkɛ ɓambanzʉ.
Ko ngbingo ka Yeso, ɓambanzʉ ɓa ndɨ ɓakɨgbananaga: ɓemoti-ɓemoti ɓaɓɨnɨkyanatʉ Yeso kyɛ ɓoɓingisyatʉ ndɨ ɓɛ a Miko-Kunzi. Ɓatʉ ɓagɔgɔ ɓamʉya ndɨ, ɓanaɓɨkya ɓɛ a mʉtʉ ka Mumuyoniso, na okwononi ɓɛ ɓamwɨ. Yuani akaɓɨkya ɓɛ: «Luki limoti, ɓokpika ndɨ nɨmana kyɛ maɓɨnɨkyanɨ ɓɛ Yeso nɨ Masiya, Miko-Kunzi. Makaɓɨnɨkyana ɓɛyɔ, minisana na ɔɓɨlɨ pisi ko lino kakɨ.» Yuani 20:31.
Yɨgbananaga ya kɨtaɓʉ yi nɨyɨ:
Kobibiso Mʉnzɨna 1:1-18
Yuani-Mubatizaɨ akaɓɨkyaga Mongoni Manza 1:19-34
Yeso akaʉpʉnaga ɓaɓɨɓya kakɨ ɓa mambwa 1:35-51
Yeso ogyini nganga maɗɨya na ɨka makpʉmʉka mi nɨmɔ akaʉmbaga ɓambanzʉ 2:1–12:50
Pɔsɔ wa muliɓo ka Yeso ka lɨtɔmbʉ, kasombiso, na kukwakʉ kakɨ 12:1–19:42
Yeso opupini ka mbʉkʉ 20:1-10
Yeso upupilyini ɓaɓɨɓya kakɨ 20:11–21:25
1
Yeso-Kilisito nɨ Mʉnzɨna ko Kunzi
Ka mʉpʉnganagɨ, kambwa Kunzi kagya ɔɓɨlɨ, Mʉnzɨna a kʉwa ndɨ wa. Mʉnzɨna a ndɨ pa imoti no Kunzi. Mʉnzɨna a ndɨ Kunzi ɓɨkpɛ. A ɓɛyɔ, Ɨyɨ a ndɨ pa imoti no Kunzi ka mʉpʉnganagɨ. Kunzi agya ndɨ makpʉmʉka masɨ pisi ka mʉnzɨna aka, kɛgʉ no luki gʉtʉgʉ limoti aka nɨlɔ kigyonosagʉ ndɨ pisi ka mʉnzɨna. Ɔɓɨlɨ opupa ndɨ ka Mʉnzɨna. Ɔɓɨlɨ yi nɨnɔ ʉpága ɓambanzʉ ɓʉngbanganya. Ɓʉngbanganya ɓi nɨɓɔ anzɛgɛ ko biti, luki limoti biti kahumagʉ ndɨ.
A ndɨ na mʉtʉ ɓemoti nɨnɔ Kunzi atikoku ndɨ. Mʉtʉ yi nɨnɔ ina ndɨ ɓɛ Yuani* 1:6 Ɨyɨ nɨ Yuani-Mubatizaɨ.. Odoku ndɨ abɛ dɛmʉ wa ɓʉngbanganya ɓi nɨɓɔ kyɛ ɓambanzʉ ɓasɨ ɓaɓɨnɨkyanɨ ɓʉngbanganya pisi ka mʉtʉʉ kakɨ. Ɨyɨ ɓɨkpɛ kɛgʉ ndɨ ɓʉngbanganya, luki limoti, odoku ndɨ kaiko dɛmʉ wa ɓʉngbanganya ɓi nɨɓɔ.
Ɓʉngbanganya ɓi nɨɓɔ a nɨɓɔ ɓa lɨngʉnʉ. Odoku ndɨ ka ɔɓɨlɨ kauzigo ɓatʉ ɓasɨ.
10 Mʉnzɨna a ndɨ ka ɔɓɨlɨ. Kunzi agya ndɨ ɔɓɨlɨ pisi ka mʉnzɨna mi nɨmɔ, luki limoti, ɓatʉ ɓa ɔɓɨlɨ ɓakamibagʉ ndɨ. 11 Mʉnzɨna odoku ndɨ kʉ kaɓʉ ɓɨkpɛ, luki limoti, nɨ ɓava-kʉkakɨ ɓakatilyigʉ. 12 Luki limoti, ɓatʉ ɓemoti-ɓemoti ɓatɨlyatʉ ndɨ, ɓaɓɨnɨkyana. Nɨɓɔ ɓaɓɨnɨkyana ndɨ, ʉpá kʉwa ngu kaiko ɓomiko Kunzi. 13 Ɓatʉ ɓi nɨɓɔ ɓakɨɓʉkʉtagʉ abɛ ɓomiko Kunzi pisi ka ɓangʉ, ikanɨ ka nzʉyɨ, ɨkanɨ ɓɛyɔ ɓambanzʉ ɓɨɓʉkʉtaga mino, luki limoti ɓɨɓʉkʉta no Kunzi.
14 Mʉtʉ yi nɨnɔ ɓa ndɨ kamaka ɓɛ Mʉnzɨna nɔ ɨɨta ndɨ mʉmbanzʉ. Mʉmbanzʉ yi nɨnɔ odoku ndɨ kaiko luga kusu, otumini na ɨzɨyɔ na lɨngʉnʉ ɓɨɗɛ. Tɨna ndɨ ɨbɨba kakɨ, ɨbɨba yi nɨyɔ Kunzi apá ndɨ Mikakɨ wa ɓemoti. 15 Yuani nɔ a dɛmʉ kakɨ, atʉɓɨlagatʉ ndɨ ɓɛ: «Na ndɨ kanzɨna ko bulya kakɨ ngbingo yi nɨnɔ naɓɨkya ndɨ mino ɓɛ: ‹Mʉtʉ yi nɨnɔ akodoku kumbuso kamɨ a mʉtʉ mudingi kʉgbɛ kɛkɨtaga. A ɓɛyɔ, kambwa wa kɨɓʉkʉta kamɨ, ɨyɨ a kʉwa ndɨ wa.›»
16 Iɓusu ɓasɨ tinisanatʉ ndɨ na ɨzɨyɔ kakɨ, totumaga ndɨ ɓasɨ na ɓʉɓʉnga kakɨ ɓakpʉ kakɨtanaga. 17 A ɓɛyɔ, Kunzi apá ndɨ Mʉtʉʉ pisi ka Musa, luki limoti, ɨzɨyɔ na lɨngʉnʉ odoku ndɨ pisi ka Yeso-Kilisito. 18 Mʉmbanzʉ gʉtʉgʉ ɓemoti aka kanaminigʉ Kunzi. Luki limoti, mʉtʉ yɨkaka nɨnɔ atimibisisa ndɨ Kunzi nɨ Mikakɨ wa ɓemoti. Ɨyɨ miki yi nɨnɔ a Kunzi, ikaga pa imoti no Kunzi.
Yuani-Mubatizaɨ akatʉmbʉlaga nɨyɔ ɨna ndɨ no miso
(Matayɔ 3:1-12; Malɨkɔ 1:1-8; Luka 3:1-18)
19 Mʉtʉmbʉlagɨ ka Yuani-Mubatizaɨ nɨma ngbingo yi nɨnɔ Ɓayuda ɓatikilyoku ndɨ mino ɓokumu na Ɓalawi kotukyoku ka Yelusalɛma kamuusa ɓɛ: «Ɨwɛ nɨ wanɨ?»
20 Yuani kanganyagʉ ndɨ, luki limoti, osikisya ndɨ ɓɨngbanganya kambwa ka ɓatʉ ɓasɨ ɓɛ: «Nakɛgʉ ɨmɨ Kilisito.»
21 Ɓamuusa ndɨ ɓɛ: «Wa nɛkɨ wanɨ? Ɨwɛ nɨ Ɨlɨya?» Yuani usikisya ndɨ ɓɛ: «Kalɨ, nakɛgʉ ɨmɨ ɨyɨ.» Ɓamuuso ɓata ndɨ ɓɛ: «Wa mugyalandʉ?» Ɨyɨ aka ɓɛ: «Kalɨ.»
22 Kʉwa wa, ɓaɓɨkya ɓɛ: «Ɨwɛ sɛ kʉwa nɨ wanɨ? Tɨɓɨkya kyɛ okwononi tɨgɨ kausikisyo ɓatʉ nɨɓɔ ɓatitikiku. Wa pɨyɛ kaɓɨkya ɓʉ ko bulya kakʉ ɓɨkpɛ?»
23 Yuani usikisya kʉwa ndɨ ɓɛ:
«Ɨmɨ nɨ mʉtʉ yi nɨnɔ akatʉɓɨlaga ka ɨsa ɓɛ:
‹Nononi pisi ka Mombukwono-dosu,›»
mʉɗɔngɔnɨ ɓɛyɔ mugyalandʉ Isaya aɓɨkya ndɨ mino.
24 Ɓafalisayɔ ɓatʉ ndɨ gɔnɨ luga ka ɓatʉ nɨɓɔ ɓutikoku ndɨ ka Yuani. 25 Ɓamuusa ndɨ ɓɛ: «Kika nɛkɨ nɨ wakɛgʉ Kilisito, ikanɨ Ɨlɨya, ikanɨ mugyalandʉ, ko bulya ɨkɨ yɔ wo mino koɓotiso?» 26 Usikisya ndɨ ɓɛ: «Ɨmɨ, nakamuɓotiso no liɓo. Luki limoti, atʉ na mʉtʉ ɓemoti luga kunu nɨnɔ makamibigʉ. 27 Mʉtʉ yi nɨnɔ akodoku kumbuso kamɨ. Ɨmɨ, nakokwononigʉ gʉtʉgʉ kakʉla ligi ya ɓɛkpakʉ kakɨ aka.»
28 Masɨ nɨma akɨtanaga ndɨ ka Betania, kʉsyakʉ wa Yɔlɔdanɨ, kʉ Yuani oɓotisaga ndɨ mino.
Yeso nɨ Mikya-Kɔndɔlɔ ko Kunzi
29 Ɓʉgalo ɓi, Yuani amɨna ndɨ Yeso nɨ anodoku, aɓɨkya ɓɛ: «Mikya-Kɔndɔlɔ ko Kunzi nɨnɔ atʉmbaga ɓʉnyɛ ka ɓambanzʉ nɨmʉ. 30 Na ndɨ kanzɨna kʉgʉ kakɨ ngbingo yi nɨnɔ naɓɨkya ndɨ mino ɓɛ: ‹Mʉtʉ yi nɨnɔ akodoku kumbuso kamɨ, a mʉtʉ mudingi kʉgbɛ kɛkɨtaga. A ɓɛyɔ, kambwa wa kɨɓʉkʉta kamɨ, ɨyɨ a kʉwa ndɨ wa.› 31 Ɨmɨ ɓɨkpɛ, nakamibogigʉ ndɨ. Luki limoti, nodoku ndɨ koɓotiso no liɓo kyɛ namibisisi na ɓatʉ ɓasɨ ɓa Izaleli.» 32 Yuani ʉtʉmbʉlyaga ndɨ nɨlɔ ɨna ndɨ ɓɛ: «Nɨna ndɨ Lɨmbɛngɨ-Lotu kosyoku kʉgʉ wa lɨsyɛ mʉɗɔngɔnɨ abɛ likpondi. Lɨmbɛngɨ li nɨlɔ ika ndɨ kʉgʉ ka Yeso. 33 Ɨmɨ, nakɛgʉ ndɨ kamibo. Luki limoti, Kunzi nɨnɔ etikoku ndɨ koɓotiso no liɓo, ɛɓɨkya ndɨ ɓɛ: ‹Wɨnatʉ ndɛkɛ Lɨmbɛngɨ-Lotu kosyoku na kaiko kʉgʉ ka mʉmbanzʉ. Mʉtʉ yi nɨnɔ nɔ oɓotisa na Lɨmbɛngɨ-Lotu.› 34 Nɨnatʉ ndɨ masɨ mi nɨmɔ, nakamʉtʉmbʉlyaga ɓɛ ɨyɨ nɨ Miko Kunzi.»
Yeso upunogini ɓaɓɨɓya ɓa mambwa
35 Na ɓʉgala ɓi, Yuani a mbɛyɨ ndɨ ɓata wa aka wa pa imoti na ɓaɓɨɓya ɓaɓa luga ka ɓaɓɨɓya kakɨ. 36 Nɨyɔ amɨna Yeso kakɨtaga, ɨyɨ aka ndɨ ɓɛ: «Mikya-Kɔndɔlɔ ko Kunzi nɨmʉ.»
37 Nɨyɔ ɓaɓɨɓya ɓaɓa ɓi nɨɓɔ ɓʉkana lɨkpʉmʉka li nɨlɔ, ɓapʉnga ndɨ kaɓɨɓya Yeso. 38 Yeso oyikana ndɨ, ʉmɨna nɨ ɓanaɓɨɓya, ɨyɨ aka ndɨ na ɨɓʉ ɓɛ: «Makakɨsa ɨkɨ?» Ɓasikisya ɓɛ: «Labi, isi yi nɨ ‹Muwonisilo›, wikaga yanɨ?»
39 Usikisya ndɨ ɓɛ: «Doniku, mɨnatʉ.» Ɓodoku ndɨ, ɓaga kaɨna pa nɨyɔ a ndɨ mino, ɓika ndɨ na ɨɓʉ na ɓʉgɔgɔ ɓi nɨɓɔ. A ndɨ banda saa-kumi.
40 Andɨlɨa nɨnɔ mamakɨ Simoni-Pɛtɛlɛ, a ndɨ ɓemoti ka ɓatʉ ɓaɓa ɓi nɨɓɔ ɓʉkana ndɨ mʉnzɨna ka Yuani na kaɓɨɓya Yeso. 41 Ɨnda mbɛyɨ ndɨ ka mamakɨ ɓɛyɔ ka Simoni, aɓikyoku ɓɛ: «Taminini ɓi Masiya», isi yi nɨ «Kilisito». 42 Kumbuso yi, ɨnda kʉwa ndɨ na Simoni kʉ ka Yeso. Yeso anda ndɨ Simoni ɓizumuuu, aɓɨkya ɓɛ: «Ɨwɛ nɨ Simoni, mika Yuani. Ɓʉmakaga kʉwa ɓanʉ ɓɛ Kɛfa 1:42 Kɛfa: A lino la Lɨlamɛɛ.». Isi yo lino li nɨlɔ ɓɛ Pɛtɛlɛ.
Yeso amokini Filipi ɨɓʉ na Natanaeli
43 Na ɓʉgala ɓagɔgɔ, Yeso a ndɨ wakɨtʉlya kaɨnda ka Galilaya. Ɓabangana kʉwa ndɨ na Filipi, ɨyɨ aka na ɨyɨ ɓɛ: «Iɓyeku!» 44 Filipi a ndɨ mʉtʉ wa gʉɗʉ wa Bɛtɛsaida kʉ Andɨlɨa na Pɛtɛlɛ ɓɨɓʉkʉta ndɨ gɔnɨ ɨɓʉ mino. 45 Kumbuso yi, Filipi ɓabangana ndɨ na Natanaeli, aɓɨkya ɓɛ: «Taminini ɓi mʉtʉ yi nɨnɔ Musa okpikaga ndɨ mongoni kakɨ ka kɨtaɓʉ ya Mʉtʉʉ, na nɨnɔ ɓogyalandʉ ko Kunzi ɓokpikaga ndɨ gɔnɨ ko bulya kakɨ. Ɨyɨ nɨ Yeso wa Nazalɛtɨ, mika Yɛzɛfʉ.»
46 Natanaeli amuusa ndɨ ɓɛ: «Luki lanza akwananatʉ gɔnɨ kopupo ka Nazalɛtɨ?» Filipi asikisya ndɨ ɓɛ: «Dawɨnɨ nɔ.» 47 Nɨyɔ Yeso amɨna Natanaeli nɨ anodoku, Yeso aɓɨkya ndɨ ɓɛ: «Muizaleli walɨngʉnʉ nɨmʉ. Kɛgʉ mʉtʉ wa ɓokoli.»
48 Natanaeli amuusa ndɨ ɓɛ: «Wemibi lɨkɨ?» Yeso asikisya ndɨ ɓɛ: «Kambwa gʉtʉgʉ Filipi kaʉmaka, numinito ɓi. Wo ɓi kusili wa sɨbʉkʉsɔ simoti ɓɛnɛ.»
49 Natanaeli aka ndɨ ɓata na ɨyɨ ɓɛ: «Muwonisilo, ɨwɛ nɨ Miko Kunzi, ɨwɛ nɨ Ngama ka ɓomikya Ɓezaleli.»
50 Yeso asikisya ndɨ ɓɛ: «Woɓinikyonini kyɛ nuɓikyi ɓɛ numinito ɓi kusili wa sɨbʉkʉsɔ? Wɨnatʉ ɓanʉ ɓata makpʉmʉka mʉmbanga-mbanga kʉgbɛ!» 51 Omotiloku ɓɛ: «A lɨngʉnʉ, a lɨngʉnʉ, nakamʉɓɨkya ambɛ, mɨnatʉ ndɛkɛ lɨsyɛ nɨ oukwikonini, ɓamalaika ko Kunzi ɓanaɗaka, ɓonosyo kʉgʉ ko Mika-mʉmbanzʉ.»

*1:6 1:6 Ɨyɨ nɨ Yuani-Mubatizaɨ.

1:42 1:42 Kɛfa: A lino la Lɨlamɛɛ.