27
Yụ́dãsị̃ nzi ru rá
(Mãrákõ 15:1; Lụ́kã 23:1-2; Yõhánã 18:28-32)
1 Ụ̃ꞌbụ́tịnị́nị́ ãtalo ãmbogo rĩ kí pírí ꞌbá ĩyõ drị̃lẹ́ ru ꞌdĩ kí abe ãꞌị̃ kí Yẹ́sụ̃ ꞌdịjó rá. 2 Umbé kí Yẹ́sụ̃ agụlé Pĩlátõ drị́ ꞌdĩ gávũnã ꞌbá Rụ́mị̃ gá rĩ ꞌbadrị́ rĩ ꞌi.
3 Yụ́dãsị̃ Yẹ́sụ̃ ꞌbã mẹ́lẹ́ mbelépi rĩ la mụ ndrelé la úlị ị́jọ́ Yẹ́sụ̃ drị̃ gâ sĩ ĩꞌdi ꞌdịjó rá ꞌbo, ị́jọ́ ꞌdĩ fi ásị́ la gá ãzá ru, uja ásị́ ãzíla uja sĩlíngĩ sílĩvã rú ífí-ífí kãlị́ na ꞌdã kí vúlé ãtalo ãmbogo rĩ ꞌbadrị́ ꞌbá ĩyõ rĩ abe. 4 Yụ́dãsị̃ jọ, “Má iza rá mâ ꞌbá ị́jộ kóru rĩ fẽjó ꞌdịjó ãrí asujó rĩ sĩ.”
Ãtalo ãmbogo rĩ kí ꞌbá ĩyõ rĩ abe jọ kí, “ꞌDĩ ị́jọ́ ãma ãni yã? ‘ꞌDĩ ị́jọ́ mí ãni.’ ”
5 Yụ́dãsị̃ ꞌbe sĩlíngĩ ífí-ífí ꞌdĩ kí vụ̃rụ́ jó Ãdróŋá drị̂ agá ꞌdãá, ãzíla fũ dó ꞌdãá rĩ sĩ mụ dó ru nzilé rá.
6 Ãtalo ãmbogo ꞌdĩ aꞌdụ́ kí sĩlíngĩ ꞌdã kí rá jọ kí, “Sĩlíngĩ ꞌdĩ kí ꞌbá ãrí asujó la, ãzị́táŋá ãmadrị̂ ãꞌị̃ ãmaní sĩlíngĩ ꞌbá ꞌdịjó ꞌdĩ ꞌbã áni rĩ kí tãmbajó ãngũ sĩ sĩlíngĩ jó Ãdróŋá drị̂ gá rĩ kí tãmbajó rĩ gá ku.” 7 Ãtalo ãmbogo ꞌdĩ kí dó mụ ị́jọ́ sĩlíngĩ ꞌdĩ kí drị̃ gá rĩ delé itú agá ꞌbo, ꞌdụ kí sĩlíngĩ ꞌdĩ kí sĩ ãngũ ĩgbãjó ꞌbá úmvú sịlépi rĩ drị́ sĩ ꞌbá ãmị́yọ́ŋá ru rĩ kí ị̃sị̃jó. 8 Ị́jọ́ ꞌdĩ bãsĩ ãngũ ꞌdã umvejó, “Ámvụ́ ãrí drị̂ ꞌi” kpere ãndrũ ꞌdĩ.
9 Ị́jọ́ nábị̃ Yẽrẽmíyã ꞌbã jọlé rĩ ꞌbã acá rú ru idélé ĩꞌdi ꞌbã kẹ̃jị́ gá, “ꞌDụ kí sĩlíngĩ kãlị́ na ãjẹ̃ ꞌbá Ịsịrayị́lị̃ ꞌbadrị̂ ꞌbã kí ãꞌị̃lé rĩ ĩꞌdi ị́jọ́ sĩ rĩ ũfẽjó, 10 ãzíla ayú kí sĩlíngĩ ꞌdĩ kí sĩ ámvụ́ ꞌbá úmvú sịlépi rĩ drị̂ ĩgbãjó, cécé Úpí Ãdróŋá ꞌbã ãzị́táŋá la fẽlé rĩ áni.” †Zãkãríyã 11:12, 13; Yẽrẽmíyã 19:1-13; 32:6-9
Âgụ Yẹ́sụ̃ ꞌi Pĩlátõ drị̃lẹ́ gá
(Mãrákõ 15:2-5; Lụ́kã 23:3-5; Yõhánã 18:33-38)
11 Yẹ́sụ̃ ꞌbã pá tu agá gávũnã drị̃lẹ́ gá ꞌdâ, gávũnã zị ĩꞌdi, “Mi Úpí ꞌbá Yãhụ́dị̃ rú rĩ ꞌbadrị̂ ꞌi yã?”
Yẹ́sụ̃ umvi ĩꞌdi “Míní jọlé rĩ áni.” 12 Ãtalo ãmbogo ꞌdĩ kí ꞌbá ĩyõ rĩ abe kí mụ Yẹ́sụ̃ tõlé ꞌbo, umvi ĩꞌbaní ị́jọ́ ku.
13 Pĩlátõ zị Yẹ́sụ̃ ꞌi, “Mí are ị́jọ́ ꞌbá ꞌdĩ ꞌbã kí sĩ ími tõjó ꞌdĩ kí ku yã?”
14 Wó Yẹ́sụ̃ umvi ị́jọ́ Pĩlátõ tị gá ãluŋá la ku. Ị́jọ́ ꞌdĩ fẽ gávũnã uꞌá dó ụ̃sụ̃táŋá ãmbógó la sĩ.
Úlị ị́jọ́ Yẹ́sụ̃ drị̃ gá ĩꞌdi ꞌdịjó rá
(Mãrákõ 15:6-15; Lụ́kã 23:13-25; Yõhánã 18:39—19:16)
15 Ụ́ꞌdụ́ ãlu-ãlu ụ̃mụ̃ alịjó ꞌbá drị̃ gâ sĩ rĩ drị̂ sĩ, lãꞌbĩ gávũnã *Gávũnã ꞌdĩ ĩꞌdi ꞌbá Rụ́mị̃ gá rĩ ꞌbadrị̂ ꞌi. drị́ gá rĩ sĩ, ĩꞌdi ꞌbá ꞌbá ꞌbã kí lẽlé rĩ anzé mãbụ́sụ̃ gâlé rá. 16 Ị̃tụ́ ꞌdã sĩ ágọ́bị́ ãzí rụ́ kụlépi ị́jọ́ ũnzí sĩ mãbụ́sụ̃ gâlé la cí rụ́ la Bãrábã ꞌi. 17 Ị́jọ́ ꞌdĩ sĩ, ꞌbá ũꞌbí kí dó mụ ru atrálé ꞌbo, Pĩlátõ zị dó ũꞌbí kí, “ꞌBá ĩminí lẽlé má anzé ĩminí ĩꞌdi rá rĩ ãꞌdi ꞌi yã: Bãrábã ꞌi jõku, Yẹ́sụ̃ umvelé Kúrísĩtõ ꞌi rĩ ꞌi yã?” 18 Ãꞌdusĩku Pĩlátõ nị̃ rá ꞌbá Yãhụ́dị̃ ꞌbã ãmbogo rú ꞌdĩ fẽ kí Yẹ́sụ̃ ĩꞌdi drị̂lé la ĩꞌbaní idéjó ãjã sĩ rĩ sĩ.
19 Pĩlátõ ꞌbã drĩ ri agá úmvúke ĩꞌdidrị́ ị́jọ́ lịjó rĩ drị̃ gá ꞌdãá ũkû ị̃drị̃ ĩꞌdiní ụ́ꞌdụ́kọ́ jọ, “Ífi jõ ị́jọ́ ꞌbá ị́jộ kóru ꞌdĩ drị̂ agâlé ku, ãꞌdusĩku ácị tá drị̃ urobí drị́ ambamba ágọ́bị́ ꞌdĩ ꞌbã ị́jọ́ sĩ.”
20 Wó ãtalo ãmbogo ꞌdĩ kí ꞌbá ĩyõ ꞌdĩ abe usú kí ꞌbá kí bị́lẹ́ Bãrábã aꞌbejó ãzíla Yẹ́sụ̃ ꞌdịjó rá.
21 Gávũnã zị ꞌbá kí, “ꞌBá ị̃rị̃ ꞌdĩ kí agá ĩminí lẽlé má aꞌbe ĩminí rĩ ãꞌdi ꞌi?”
Umvi kí, “Bãrábã ꞌi.”
22 Pĩlátõ zị ũꞌbí kí, “Ĩlẽ má idé Yẹ́sụ̃ umvelé Kúrísĩtõ ꞌi rĩ ãꞌdu rú yã?”
Umvi kí, “Mí ipa ĩꞌdi mũsãláꞌbã sị́ gá.”
23 Pĩlátõ zị kí, “Ãꞌdu ị́jọ́ sĩ? Ị́jọ́ ũnzí ĩꞌdi ꞌbã idélé rĩ ãꞌdu?” Wó ꞌbá pírí umvi kî, “Mí ipa ĩꞌdi mũsãláꞌbã sị́ gá.”
24 Pĩlátõ la mụ ndrelé la ꞌî icó ãko ãzí idélé ku, wó ãgọ̃bị̃ lẽ dó iꞌdólé kpẹ̃lé nĩ, aꞌdụ́ ị̃yị́ ũjĩ ru drị́ ũꞌbí kí drị̃lẹ́ gá ꞌdãá jọ, “Ma ị́jộ kóru, ágọ́bị́ ꞌdĩ ꞌbã ãrí ĩmi drị̃ gá, ꞌdĩ ị́jọ́ ĩmi ãni.”
25 Ũꞌbí pírí nga kí umvilé la, “Ãrí la ꞌbã adru ãma drị̃ gá, ãzíla anzị ãmadrị̂ kí drị̃ gá.”
26 Pĩlátõ aꞌbe dó Bãrábã ĩꞌbaní rá. Wó ĩꞌdi mụ Yẹ́sụ̃ fẽlé colé ꞌbo, fẽ dó ĩꞌdi ĩꞌbadrị́ mụlé ipalé mũsãláꞌbã sị́ gá.
Ãsĩkárĩ ide kí Yẹ́sụ̃ ꞌi
(Mãrákõ 15:16-20; Yõhánã 19:2-3)
27 Ãsĩkárĩ ꞌdụ kí dó Yẹ́sụ̃ agụlé lị́cọ́ ãzíla ãngũ gávũnã ꞌbã sĩ ị́jọ́ lịjó rĩ gá, ãzíla ãsĩkárĩ ãzí ꞌdãá rĩ kí pírí tra kí ru ãga la gá. 28 Ãsĩkárĩ ũtrũ kí dó ĩꞌdi ꞌbã bõngó kí rá, ãzíla su kí dó ĩꞌdiní bõngó ãzo ika la, 29 ãzíla idé kí ĩꞌdiní kẹ́rịŋá ụ̃cị́kị́ sĩ sulé drị̃kã gá tãgíyã ũpĩ drị̂ rú. Fẽ kí ĩꞌdiní túré ũzú ru la rụlé drị́ ãndá gá, †Tãgíyã sulé drị̃kã gá rĩ kí túré be kí ũkpõ ũpi ꞌbadrị̂ kí iꞌda. Wó tãgíyã sulé Yẹ́sụ̃ drị̃kã gá ãzíla túré fẽlé ĩꞌdidrị́ gá ꞌdĩ kí lú ĩꞌdi idejó. ãzíla tị̃ kí ãja ĩꞌdi drị̃lẹ́ gá vụ̃rụ́ ĩꞌdi idejó jọ kí, “Háyẹ̃, Úpí ꞌbá Yãhụ́dị̃ rú rĩ ꞌbadrị̂ ꞌdĩ.” 30 Uwí kí sụ̃sụ́ ĩꞌdi ụrụꞌbá gá ãzíla ꞌdụ kí túré drị́ la gá ꞌdâ rá ũgbã kí drị̃ la ị̃dị́-ị̃dị́. 31 Ĩꞌbaní Yẹ́sụ̃ idejó ꞌbo rĩ ꞌbã vúlé gá, trũ kí bõngó ãzo rĩ rá, su kí dó bõngó ĩꞌdidrị́ ídu rĩ kí ĩꞌdi ụrụꞌbá gâlé. Agụ kí dó ĩꞌdi ipalé mũsãláꞌbã sị́ gá.
Yẹ́sụ̃ ipajó mũsãláꞌbã sị́ gá rĩ
(Mãrákõ 15:21-32; Lụ́kã 23:26-43; Yõhánã 19:17-27)
32 Ĩꞌbaní dó mụ agá ãmvê ꞌdĩ gá ꞌdâ, ụfụ kí drị̃ ágọ́bị́ ãzí angálépi Kụ̃rẹ́nị̃ gá umvelé Sị̃mọ́nị̃ rĩ be, ãzíla ũŋmĩ kí ĩꞌdi ũkpó sĩ mũsãláꞌbã mụjó Yẹ́sụ̃ ipajó rĩ ꞌdụjó. 33 Acá kí dó ãngũ umvelé Gõlõgótã ꞌi (ífí la ãngũ drị̃kã ụ́rụ́kụ́ ꞌi) rĩ gá. 34 ꞌDãá fẽ kí dó Yẹ́sụ̃ ní wáyĩnĩ usalé írúwá ụ̃jị́ ‡Írúwá ụ̃jị́ fẽlé mvụlé ꞌbá ꞌdịlé mũsãláꞌbã sị́ gá rĩ ꞌbanî rĩ la ãzá ĩꞌbaní icólé amálé rĩ ịsị́ vụ̃rụ́. Icó kí dó sĩ ãzá amálé ku. la trũ la mvụlé, wó Yẹ́sụ̃ la mụ ꞌbị̃lé la ꞌbo, gã mvụlé la úmgbé.
35 Ála mụ ĩꞌdi ipalé mũsãláꞌbã sị́ gá ꞌbo, awa kí ĩꞌdi ꞌbã bõngó kí jẽgê ꞌbeŋá sĩ. §Bụ́kụ̃ Ãdróŋá drị́ ãzí were la kí agá, úsĩ jẽgê ándrá nábị̃ ꞌbã sĩ ị́jọ́ jọjó drị̃ la gá rĩ ꞌbã idé rú sĩ ru ĩꞌdi ꞌbã kẹ̃jị́ gá: “Awa kí mâ bõngó kí kí drĩdríŋĩ gá jẽgê ꞌbeŋá sĩ.” †Zãbụ́rị̃ 22:18 36 ꞌDã ꞌbã vúlé gá ri kî dó vụ̃rụ́ sĩ ĩꞌdi ndrejó. 37 Yẹ́sụ̃ ꞌbã drị̃lẹ́ gá ꞌdãá sĩ kí ị́jọ́ sĩ ĩꞌdi tõjó rĩ, “ꞌdĩ yẹ́sụ̃, úpí ꞌbá yãhụ́dị̃ rú rĩ ꞌbadrị̂ ꞌi.” 38 Îpa ụ̃gụꞌba ãzí kí ị̃rị̃ ĩꞌdi be ĩndĩ mũsãláꞌbã sị́ gá, ãlu rĩ drị́ ãndá gá ãzí rĩ drị́ ị̃jị́ gá. 39 ꞌBá alịlépi gẹ̃rị̃ ꞌdã gâ sĩ rĩ ide kí Yẹ́sụ̃ ꞌi ãzíla drị̃kã ayaŋâ trũ 40 jọ kí, “Ị́jọ́ ándrá mi jó Ãdróŋá drị́ ꞌdĩ andi rá, mi sị la ụ́ꞌdụ́ na agá rá! Ípa ími ãmgbã rĩ! Mí asị́ vụ̃rụ́ mũsãláꞌbã sị́ gâlé, ídrĩ adru Ãdróŋá Ngọ́pị ꞌi rĩ gá.”
41 Ãtalo ãmbogo rĩ kí, imbaꞌba ãzị́táŋá Mụ́sã drị̂ kí imbálépi rĩ kí ãzíla ꞌbá ĩyõ rĩ abe ide kí vâ Yẹ́sụ̃ gẹ̃rị̃ ãlu ꞌdĩ sĩ, 42 jọ kí vâ, “Pa ándrá ꞌbá ãzí kí rá, wó pa ru ku la ãꞌdu ị́jọ́ sĩ! Ĩꞌdi Úpí Ịsịrayị́lị̃ drị́ gá rĩ, lẽ ꞌba asị́ mũsãláꞌbã sị́ gâlé vụ̃rụ́ ꞌdõlé ãma dó sĩ ĩꞌdi ãꞌị̃ rá. 43 ꞌBã jõ ꞌdâ ásị́ Ãdróŋâ drị̃ gá. Lẽ Ãdróŋá ꞌbã pa dó ĩꞌdi ꞌi úꞌdîꞌda, Ãdróŋá drĩ ĩꞌdi lẽ rá rĩ gá ãꞌdusĩku jọ ꞌi Ãdróŋá Ngọ́pị ꞌi.” 44 Ụ̃gụꞌba ipalé Yẹ́sụ̃ be ꞌdĩ ide kí vâ ĩꞌdi gẹ̃rị̃ ãlu ꞌdĩ sĩ ĩndĩ.
Yẹ́sụ̃ ꞌbã drãjó rĩ
(Mãrákõ 15:33-41; Lụ́kã 23:44-49; Yõhánã 19:28-30)
45 Ị̃tụ́ la mụ calé sáwã ázíyá gá ꞌbo, ãngũ nị kpákpá kpere sáwã úrômĩ.
46 Sáwã la dó mụ calé úrômĩ ꞌbo, Yẹ́sụ̃ za ụ́ꞌdụ́kọ́ ụrụgá sĩ ũkpó sĩ, “Ẽlóyĩ, Ẽlóyĩ, *Bụ́kụ̃ Ãdróŋá drị́ ãzí rĩ kí agá, ị́jọ́ sĩlé “Ẽlóyĩ, Ẽlóyĩ” ꞌdĩ sĩ kí “Eli, Eli.” lama sãbãkĩtánĩ?” Ífí la, “Ãdróŋá mádrị̂, Ãdróŋá mádrị̂, mí aꞌbe ma rá ãꞌdu sĩ yã?” †Zãbụ́rị̃ 22:1
47 ꞌBá ãzí pá utulépi ꞌdãá rĩ are kí ị́jọ́ ĩꞌdi ꞌbã jọlé rĩ jọ kí, “Ĩꞌdi Ĩlíyã umve.”
48 Cọtị ĩꞌbã ãzí ãlu ãcẹ̃ ãko ãzí vónõ áni la trũ. Su ĩꞌdi wáyĩnĩ ũká †Wáyĩnĩ ꞌdĩ adru ꞌbání ayúlé ụ́ꞌdụ́ pírí rĩ ꞌi ku. Índre Mãrákõ 15:36 kí Lụ́kã 23:36 be. la agá, umbé ĩꞌdi ũzú sị́ gá ãzíla su ĩꞌdi Yẹ́sụ̃ tị gá ĩꞌdiní mvụlé. 49 ꞌBá acelépi rĩ ꞌbã ãzí jọ kí, “Ĩmi aꞌbe drĩ ĩꞌdi ꞌi, úndre drĩ Ĩlíyã la nõ amụ́ ĩꞌdi palé rá yã áni.”
50 Yẹ́sụ̃ la mụ zalé ụ́ꞌdụ́kọ́ sĩ re ị̃dị́, drã dó rá.
51 Sáwã ꞌdã agá ꞌdãá bõngó jó Ãdróŋá drị̂ ꞌa alịjó rĩ asi ru ị̃rị̃ iꞌdójó ụrụgá kpere vụ̃rụ́. Vũ aya ru írã asi kí ru rá. 52 Ị̃nádrị̃ asi kí nzị̃ kí ru mgbọ, ãzíla ꞌbá ãlá ũꞌbí Ãdróŋá drị́ ũdrãlépi rá ꞌdĩ angá kí ídri rú. 53 Yẹ́sụ̃ ꞌbã angájó ídri rĩ ꞌbã vúlé gá, ꞌbá ꞌdĩ ãfũ kí ị̃nádrị̃ agá rĩ sĩ mụlé filé táwụ̃nị̃ ãlá ãmbógó rĩ agâlé, ãzíla iꞌda kí ru ꞌbá wẽwẽ rú ꞌbanî.
54 Ãmbógó ãsĩkárĩ Rụ́mị̃ gá rĩ drị̂ kí ꞌbá ĩꞌdidrị́ Yẹ́sụ̃ aga tẽlépi ꞌdĩ abe amá kí ũyãkĩyã ꞌdã rá, ãzíla ndre kí ị́jọ́ pírí ru idélépi ꞌdĩ kí rá. ꞌBá ꞌdĩ uꞌá kí ụ̃rị̃ sĩ jọ kí, “ꞌDĩ ãndá-ãndá ru Ãdróŋá ꞌbã Ngọ́pị ꞌi.”
55 Ũkú wẽwẽ rú ándrá ị́jọ́ ꞌdĩ kí ndrelépi rárá ru ꞌdãá la kí cí, ãbĩ kí Yẹ́sụ̃ vú angájó Gãlị́lị̃ gâlé sĩ ĩꞌdi ãzã kojó ãzị́ sĩ. 56 Ũkú ꞌdĩ kí agá ꞌdãá ĩndĩ rĩ kí Mãríyámũ Mãgãdẽlénã ꞌi, Mãríyámũ andre Yãkóꞌbõ ꞌbadrị́ Yụ̃sụ́fụ̃ be rĩ, ãzíla anzị Zĩbĩdáyõ drị̂ ꞌbã ãndrẽ.
Yẹ́sụ̃ ꞌbã ãvũ ị̃sị̃ŋá
(Mãrákõ 15:42-47; Lụ́kã 23:50-56; Yõhánã 19:38-42)
57 Ĩndró la mụ acálé ꞌbo, ágọ́bị́ ãzí málĩ trũ angálépi táwụ̃nị̃ Ãrĩmãtéyã gá la mụ Pĩlátõ rụ́. Ágọ́bị́ ꞌdĩ rụ́ Yụ̃sụ́fụ̃ ꞌi, ĩꞌdi ándrá ꞌbá Yẹ́sụ̃ ãꞌị̃lépi rá la. 58 Mụ Pĩlátõ drị̃lẹ́ gá aꞌị́ Yẹ́sụ̃ ꞌbã ãvũ, Pĩlátõ fẽ ũkpó sĩ Yẹ́sụ̃ ꞌbã ãvũ fẽjó Yụ̃sụ́fụ̃ drị́. 59 Yụ̃sụ́fụ̃ aꞌdụ́ Yẹ́sụ̃ ꞌbã ãvũ rá ãzíla umbé ĩꞌdi bõngó úꞌdí ãlá la sĩ. 60 Agụ ãvũ ꞌbãlé ꞌbụ́ ĩꞌdidrị́ úꞌdí ĩꞌdi ꞌbã galé írã agá ĩꞌdiní rĩ agá. Gũ írã ãmbógó kpakụ la ꞌbụ̂ tị gá cí, ãzíla ko dó drị̃ mụlé rá. 61 Mãríyámũ Mãgãdẽlénã kí Mãríyámũ ãzí rĩ be, ri kí ị̃nádrị̃ ꞌbã wókõ ãzí rĩ gâlé rárá ru.
Ãsĩkárĩ ꞌbã kí Yẹ́sụ̃ ꞌbã ị̃nádrị̃ andre tẽjó rĩ
62 Drụ̃sị̃ íni Sãbátũ sĩ ꞌdĩ ụ́ꞌdụ́ ꞌbá Yãhụ́dị̃ ꞌbadrị́ Ãdróŋá ị̃nzị̃jó rĩ sĩ, ãtalo ãmbogo rĩ kí ꞌbá Fãrĩsáyĩ drị̂ kí abe mụ kí Pĩlátõ rụ́. 63 Jọ kí, “Ãmbógó ãma ũrã ị́jọ́ ándrá ágọ́bị́ ĩnzóꞌbá ru ꞌdĩ ꞌbã jọlé ĩꞌdi ꞌbã drĩ adrujó ídri rú rĩ sĩ rĩ, jọ ándrá, ‘Ma mụ angálé ídri rú ụ́ꞌdụ́ na vúlé gá ị̃dị́!’ 64 Ị́jọ́ ꞌdĩ sĩ, ífẽ ãzị́táŋá sĩ ị̃nádrị̃ andre tẽjó ũkpó ru kpere ụ́ꞌdụ́ na ꞌdã kí alị agá, ꞌbá Yẹ́sụ̃ ꞌbã imbálé rĩ kí mụ ãvũ la ụ̃gụ̃lé, ãzíla kí sĩ mụ jọlé la ꞌbá ꞌbaní angá ꞌbã ídri drã agá la ku. Úlétáŋá vúlé rĩ la dó ũnzĩkãnã sĩ ándrá drị̃drị̃ rĩ ndẽ rá.”
65 Pĩlátõ jọ ĩꞌbaní, “Ĩꞌdụ ãsĩkárĩ kí ꞌbã mụ kí ꞌbụ̂ andre tẽlé múké-múké ĩminí icólé rá rĩ áni.” 66 Ị́jọ́ ꞌdĩ sĩ, mụ kí dó rá, ꞌbã kí ãlámã írã drị̃ gá cí, ‡Ãlámã ꞌbãlé írã drị̃ gá cí ꞌdã sĩ lẽjó nị̃jó la ꞌbá ãzí gũ nõ írã ꞌbụ́ tị gá ꞌdã rá yã áni. ãzíla ꞌbã kí dó ãsĩkárĩ ị̃nádrị̃ andre tẽlé múké-múké.
†27:10 Zãkãríyã 11:12, 13; Yẽrẽmíyã 19:1-13; 32:6-9
*27:15 Gávũnã ꞌdĩ ĩꞌdi ꞌbá Rụ́mị̃ gá rĩ ꞌbadrị̂ ꞌi.
†27:29 Tãgíyã sulé drị̃kã gá rĩ kí túré be kí ũkpõ ũpi ꞌbadrị̂ kí iꞌda. Wó tãgíyã sulé Yẹ́sụ̃ drị̃kã gá ãzíla túré fẽlé ĩꞌdidrị́ gá ꞌdĩ kí lú ĩꞌdi idejó.
‡27:34 Írúwá ụ̃jị́ fẽlé mvụlé ꞌbá ꞌdịlé mũsãláꞌbã sị́ gá rĩ ꞌbanî rĩ la ãzá ĩꞌbaní icólé amálé rĩ ịsị́ vụ̃rụ́. Icó kí dó sĩ ãzá amálé ku.
§27:35 Bụ́kụ̃ Ãdróŋá drị́ ãzí were la kí agá, úsĩ jẽgê ándrá nábị̃ ꞌbã sĩ ị́jọ́ jọjó drị̃ la gá rĩ ꞌbã idé rú sĩ ru ĩꞌdi ꞌbã kẹ̃jị́ gá: “Awa kí mâ bõngó kí kí drĩdríŋĩ gá jẽgê ꞌbeŋá sĩ.”
†27:35 Zãbụ́rị̃ 22:18
*27:46 Bụ́kụ̃ Ãdróŋá drị́ ãzí rĩ kí agá, ị́jọ́ sĩlé “Ẽlóyĩ, Ẽlóyĩ” ꞌdĩ sĩ kí “Eli, Eli.”
†27:46 Zãbụ́rị̃ 22:1
†27:48 Wáyĩnĩ ꞌdĩ adru ꞌbání ayúlé ụ́ꞌdụ́ pírí rĩ ꞌi ku. Índre Mãrákõ 15:36 kí Lụ́kã 23:36 be.
‡27:66 Ãlámã ꞌbãlé írã drị̃ gá cí ꞌdã sĩ lẽjó nị̃jó la ꞌbá ãzí gũ nõ írã ꞌbụ́ tị gá ꞌdã rá yã áni.