De Beebaa go
Daniel
Hanu dagodo o de beebaa nei
De Beebaa go Daniel go Daniel ne siia, gai ne sisi i magavaa o denga ngadau e 605-536 b.c., go de masavaa a de hodooligi o Babylon ne vaivai hai ai de gau Ssuu. Daniel ne sisi daalanga ma midi hagaago ange nei, e hagammahi ange ai lodo o de huaadangada i de masavaa laa, ma de hai gi dahi alaadeu tali, bolo de Maadua e kave gee naa ssauaa o de hodooligi laa, ga hagaahe ange gi dangada o de Maadua.
De beebaa nei e maua i de vvae lua:
1. Daalanga o Daniel ma ono soa ne gaavee gee laa i Judah, ga kave gi Babylon. Gilaadeu ne kii i olaadeu hagadaumee, i hiidinga delaadeu hagadonusia de Maadua, ma delaadeu daudali i ana muna. Denga daalanga nei ne hai i de masavaa o denga nohoanga hodooligi o de gau Babylon ma de gau Persia.
2. Denga midi hagaago ange a Daniel, e tala ai laa dagodo o denga nohoanga hodooligi e ssula age i muli mai, aama delaadeu hagadee kii ina. Mee nei ne daamada mai i de nohoanga hodooligi o Babylon. Ia ne tala de hagadee kii de gau henua gee e vaivai haia laa gilaadeu, aama dagodo de kii o dangada o de Maadua.
Dahi gubu hagamogomogo: “Ia e hagaago mai mee e dee tonu ange dangada aagena ma de hagammuni; ia e iloo mee i lo te gohu; gai de maalama e dagodo i ono daha” (2.22).
Denga vaevaaenga
Daniel ma ono soa (1.1—6.28)
Midi a Daniel (7.1—12.13)
a. Denga manu alasala e haa (7.1-28)
b. Ssiibi daane ma de guudi (8.1—9.27)
c. De ia adi muna mai i de langi (10.1—11.45)
d. Denga laangi hagaodi (12.1-13)
1
Daniel ma ono soa i Babylon
Tolu ngadau huu o Jehoiakim ne hodooligi ai i Judah, gai de hodooligi o Babylon go Nebuchadnezzar ne humai ga hebagi ange gi Jerusalem.*2 Ki 24.1; 2 Ch 36.5-7 Gai de Ia Aamua ne dugu ange ia gi hagadee kii ina de hodooligi o Judah go Jehoiakim, ma de kave hanu goloa mai i de hale o de Maadua. Ia ne kave mee nei ga dugu i lo te hale daumaha o dono diinonga i Babylon.*Babylon: de Beebaa Hebrew go Shinar, go dahi ingoo o Babylon.*2 Ki 20.17-18; 24.10-16; 2 Ch 36.10; Isa 39.7-8
Gai de hodooligi ga hai ange gi Asphenaz, tagi o denga eunuch, ia gi hilia hanu daane Israel, mai i de huaabodu o de hodooligi aama mai i huaabodu o de gau aamua — gai e deai mee baubau i angaanga o denga dama daane laa, gilaadeu e mahamaha, ma de heiangi i de ago denga hagadaagangaa mee alodahi, ma de iloo mee, aama de heohi ange gi de hai hegau i de hale o de hodooligi. Gai ia gi agoagona ange gilaadeu i muna o de henua ma mee gu sisi i lodo beebaa a de gau Babylon. Gai de hodooligi ne vvae ange hanu gai ma uvaini maalaadeu mai i gai i dono deebele. Gai gi agoagona ange gilaadeu i e dolu ngadau, gai dua naa huu de masavaa laa, gai gilaadeu ga daamada de hai hegau ange gi de hodooligi.
Gai aanei hanu i magavaa o denga dama daane mai i de aamuli o Judah: go Daniel, ma Hananiah, ma Mishael, aama Azariah. Gai tagi o denga eunuch ne sui olaadeu ingoo ga hagaingoo ange Daniel go Belteshazzar, gai Hananiah go Shadrak, gai Mishael go Meshak, gai Azariah go Abednego.
Aagai Daniel ne baba dana maanadu bolo ia e dee hai gi hakino gee ia, i dana gai ma de unu uvaini a de hodooligi. Deelaa ai, ia ne dangidangi ange gi tagi o denga eunuch, gi dugua ange ia gi maua i tee gai mee e haia ga hakino gee ia. Gai de Maadua ne hai tagi o denga eunuch gi lodo aloha ange gi Daniel, 10 aagai tagi laa ne hai ange gi Daniel, “Au e madagu i dogu dangada aamua go de hodooligi, i hiidinga ia gu lava i de hagamodu oodou gai ma oodou mee unu. Gai e aha, ia e dee gidee naa bolo goodou e dee ssomo danuaa bei denga dama daane o doodou moou ange laa? Gai de hodooligi e tuu naa donu dogu ua i oodou hiidinga.”
11 Gai Daniel ne hai ange gi tagi o denga eunuch gu hili ange laa gi diiloo ange Daniel, ma Hananiah, ma Mishael, aama Azariah, 12 “Aude haihaia, hagataalea ange de haangai mai gimaadeu, oo dangada hai hegau, i gai e hai i denga manu ssomo ma de hagaunu gimaadeu i vai, i e madaangahulu laangi. 13 Gai koe ga hagahedae ange omaadeu angaanga gi angaanga o denga dama daane e gaimee laa i gai a de hodooligi, gai koe ga hilihili ai be dee hee dau mee e hai mai gi gimaadeu oo dangada hai hegau.” 14 Gai ia ne dugu ange gi bei olaadeu lodo; gai ia ne hagatale ange de haangai gilaadeu i mee laa i e madaangahulu laangi.
15 Gai ga odi huu de madaangahulu laangi laa, gai ia gu gidee bolo denga dama daane laa e kii ange de ssomo danuaa ma de pedi i denga dama daane alodahi e gaimee laa i gai a de hodooligi. 16 Gai taane e diiloo ange gilaadeu ne kave gee alaadeu gai ma uvaini alaadeu e unu laa, gai ga gaavange gi gilaadeu gai e hai i denga manu ssomo.
17 Gai de Maadua ne gaavange gi denga dama daane dogohaa laa de iloo mee, ma de heiangi e ago mee ma de tonu ange gi mee alodahi e sisi i lodo beebaa. Gai Daniel e donu ange hogi gi denga midi hagaago ange aama midi ange laa.
18 Gai ga odi ange huu laangi laa, gai de hodooligi ga aalu gi gaamai gilaadeu gi ono daha, gai tagi o denga eunuch ne gaamai denga dama daane laa alodahi gi mada i mua o Nebuchadnezzar. 19 Gai de hodooligi ga madaangudu ange gi gilaadeu, gai ia gu gidee bolo e deai ange donu dama daane e bei dagodo o Daniel, ma Hananiah, ma Mishael, aama Azariah. Deelaa ai, gilaadeu gu hai hegau ange gi de hodooligi. 20 Gai mee alodahi a de hodooligi ne ssili ange gi gilaadeu i dagodo o de heiangi ma delaadeu tonu ange gi mee, gai ia ne gidee bolo denga dama daane laa e madaangahulu hanonga olaadeu e kii ange ai i de gau hai huuhuaa mee alodahi ma de gau e daalaa mee tigi loomai i dono nohoanga hodooligi alodahi.
21 Gai Daniel ne noho i kilaa ga dae ai gi tahi ngadau o de hodooligi go Cyrus.

*1:1 2 Ki 24.1; 2 Ch 36.5-7

*1:2 Babylon: de Beebaa Hebrew go Shinar, go dahi ingoo o Babylon.

*1:2 2 Ki 20.17-18; 24.10-16; 2 Ch 36.10; Isa 39.7-8