Dónbeenì páaníi fĩnle vũahṹ Luki 1

Le Dónbeenì bín-tente vũahṹ na ó o

Luki

túara

Vũahṹ túaró ɲúhṹ

O Luki hĩ́a wee bè là a Poole va hã kúio. O yínɔń zúifù. O lé o *Kɛrɛɛsi nìi. O fù lé o dɔ̀kɔ̀túarán. Lé orɛ́n túara ho vũahṹ mu, á mún túara ɓa Tonkarowà bè-wénia vũahṹ.

Bìo nɔn ó o Luki túararáa mí bín-tente:

1. O Luki wi à ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen zũń le bìa dó mí sĩa o *Krista yi á bìo bò bìo na wó mɔn kɛ̃́nkɛ̃́n wán. Ò o wi ò o hení ɓa sĩa à ɓa wíoka fárá tĩn.

2. O mún wi ó o zéení le ɓa kèrètĩ́ɛwa yínɔń nùpua na wi à ɓa fá mí ɲii dĩ̀ní lè ɓa *zúifùwa.

3. Ɲún-sĩ ó o Tiofiile hĩ́a lé o Poole ɲi-tà ho Oroomu yi. Ó o Luki túara ho vũahṹ mu nɔn wo yi, à séenía o tonló yi.

O henía mu bè-kora sɛ́ndíaró lè ho fìoró bìo. O zéenía a *Isirayɛɛle nìpomu làndáwá yara.

Yìa lé ɓa nùpua ɓúenɓúen kã̀nílo ó o zéenía bìo mi vũahṹ mu yi.

1-2 Tiofiile,* bìo wó khĩína wa cɔ̃́n lè mí dà-kéní kéní ɓúenɓúen le Dónbeenì dã́ní yi à lá mu ɲúhṹ ɓúɛɛníi á ɓa ɓúi mɔn á lé mu sɛɛ́ràsa, bán lé bìa wó le Dónbeenì bín-buerowà na zéenía mu làa wɛn. Ɓa cɛ̀rɛ̀ɛ wi à ɓa kúeeka mu mín wán à túa hã vɔ̃nna yi. 3 Á bìo á ĩnɛ́n mún wi á ĩ túa mu lè ɓa bìo síi, á ĩ tùakaa mu cinciíra bìa mɔn mu lè mí nì-kéní kéní cɔ̃́n á zũńnanáa mu ya-tente. Á bìo mu sã̀maanáa lé bṹn á ĩ wi à ĩ túaráa mu à na ũnɛ́n Tiofiile cùkúso yi, 4 bṹn lé bìo o na á fo ò zũń kɛ̃́nkɛ̃́n ká bìo á ɓa fù kàránna làa fo ɓúenɓúen lé ho tũ̀iá poni.

O Zãn Batiisi teró bìo zéeníló

5 Ho Zudee kɔ̃hṹ bɛ́ɛ *Heroode pã̀ahṹ, á le Dónbeenì yankaro ɓúi fù wi bĩ́n á yèni ɓa le Zakari. O lé o Abia kuure nùpue ɓúi. Ɓàn hã́a yèni ɓa le Elizabɛɛti. Wón fù lé le *Dónbeenì yankarowà ɲúhṹso *Aaron nɔnkãni hĩ́nló ɓúi. 6 Ɓa mí nùwã ɲun fù lée nùpua na térénna le Dónbeenì yahó, ó o Ɲúhṹso làndáwá là a bè-zéenínia lè mí dà-kéní kéní ɓúenɓúen á ɓa wee bè yi lè mí ɲi-kã́a. 7 Ɓa lá dĩǹ yí yú za lé bìo ó o Elizabɛɛti hĩ́ana yí máa te, à ɓa mí nùwã ɲun mún kĩ́nkaa.

8 Wizonle ɓúi, ó o Zakari zon le *Dónbeenì zĩ-beenì yi lé bìo á ɓa kuure nùpua lé bán ho yankaró pã̀ahṹ yèrèmáa ɓueé dɔ̃n, 9 á bìo ɓa le mí ì cà yìa zoó cĩ̀í mu bìo na sãmu sĩ le *sòobá-lùe† yi làa bìo mu bòráa le Dónbeenì yankarowà làndá yi á ɓa wó le ɲún-sĩni bìo, ó orɛ́n lé yìa ó o Ɲúhṹso léra.

10 Hón pã̀ahṹ so yi, ká ɓa zã̀amáa lée dĩ̀n ho khũuhũ á wee wé ho fìoró. 11 Yìo ɓueé tĩ ò o Ɲúhṹso wáayi tonkaro lií dĩ̀n o yahó mu bìo na sãmu sĩ cĩ̀íníi dɛ̀ɛ nìsã́ní ɓàn nín-tĩánì. 12 Pã̀ahṹ na ó o Zakari mɔn wo, ó o zã́na làa sòobɛ́ɛ á wee zà wàwàwà. 13 Ká a tonkaro màhã́ bía làa wo: «Zakari, yí zɔ̃́n dɛ̀ɛ, le Dónbeenì ɲá ũ fìoró. Mìn hã́a Elizabɛɛti á à sì le sãní á à te o za báa; ká a khíi ton à ũ cé o yèni le Zãn. 14 O bìo khíi wé hã zã̀makaa lè le sĩ-wɛɛ ũ cɔ̃́n, á nùpua cɛ̀rɛ̀ɛ mún khíi zã̀maka a teró bìo yi. 15 Lé bìo ó o khíi wé nì-beenì o Ɲúhṹso yèn-dã́ní yi. Bè-ɲunii na dà a vĩ́ hã yìo ó o máa bè mí ɲii yi hùúu, á le Dónbeenì Hácírí á à fèn ǹ kɛń wo yi ká a yàá dĩǹ yí ton. 16 Orɛ́n lé yìa khíi bĩní ì fé o *Isirayɛɛle nìpomu cɛ̀rɛ̀ɛ á ɓa à yèrèmá à ɓuen ɓa Ɲúhṹso Dónbeenì cɔ̃́n. 17 Orɛ́n mí bɛɛre lé yìa khíi fèn ǹ wíoka a Ɲúhṹso wɔ̃hṹ lè le Hácírí lè ho dàńló na le Dónbeenì yánkaa nɔn mí ɲi-cúa fɛɛro *Elii yi. Ũ za mu lé yìa khíi véení hã bíoní na wi ɓa maáwà lè mí zàwa pã̀ahṹ, á mún ǹ yèrèmá bìa pã́ le Dónbeenì bíonì sĩa á ɓa à wé lè ɓa nùpua na térénna lè ɓa bè-zũńlowà bìo síi. Lé kà síi o ò wíokaráa ɓa nùpua á à paráa o Ɲúhṹso ɓuenló.»

18 Ó o Zakari bía nɔn le Dónbeenì tonkaro mu yi: «Bìo ò wé á ĩ tàráa mu yi lé mu yɛ́n? Bìo á ĩ màhã́ kĩ́na, á wàn hã́a mún yìo tɔ̃n yú.» 19 Á le Dónbeenì tonkaro bía: «Ĩnɛ́n na dĩ̀n ũ yahó kà lé o Kabiriyɛɛle. Ĩ wi le Dónbeenì nìsã́ní á wee sá na le yi. Lerɛ́n lé dìo tonkaa mi le ĩ ɓuee bío le bín-tente na kà na foǹ. 20 Àwa! Á bìo fo yí tà ĩ bíonì yi, lé bṹn nɔn á ũ ɲii á à lì á máa bĩní máa bío fúaa ũ za báa mu te nɔ̀nzoǹ. Loń mu sese, bìo á ĩ bía làa fo ɓúenɓúen á à wé ho pã̀ahṹ na le Dónbeenì le mu ko yi.»

21 Hón pã̀ahṹ so yi ká ɓa zã̀amáa pá lée dĩ̀n ho khũuhũ á pan o Zakari. Ho pɔ̃̀n-tóní na ó o zoó wó le sòobá-lùe yi á lùnkaa ɓa yilera. 22 Pã̀ahṹ na ó o wà ɓueé lé yi, à bṹn ò o ɲii lù, ó o wee bío lè ɓa nùpua lè mí níní. Á ɓa dɛ̀ɛnía zũna mu le o bìo mu yínɔń kã́amáa, Dónbeenì zéenía bìo ɓúi làa wó zoó le sòobá-lùe mu yi. 23 Nɔ̀nzoǹ na ó o Zakari mu tonló vó yi, ó o wà van mí zĩi.

24 Lé bṹn mɔ́n á ɓàn hã́a Elizabɛɛti sùráa mí sãní. Bìo ó o zũna mí sãní mu bìo, ó o wó hã pĩina bìo hònú ɓúenɓúen ká a yí máa tà lé khũuhũ. Hón pã̀ahṹ so yi ó o wee bío mí yi: 25 «Pátì! Bìo kà yàá dĩ̀n yí bon. O za máa teró bìo na fù wee wé bío na miì fɛ́ɛɛ á wã́a vó ho zuia. O Ɲúhṹso na pànká wi á zũna ĩ màkárí á hóonía ĩ ɲúhṹ.»‡

O Yeesu teró bìo zéeníló

26 Pĩina bìo hèzĩ̀n bṹn mɔ́n, á le Dónbeenì bía nɔn mí tonkaro Kabiriyɛɛle yi le o tĩ́n lɛ́n va ho Kalilee kɔ̃hṹ lóhó ɓúi na ɓa le Nazarɛɛte yi, o hĩ́nzo-sínii ɓúi cɔ̃́n. 27 O hĩ́nzoró mu fũaamu§ á bò nɔn o bɛ́ɛ *Daviide nɔnkãni nùpue ɓúi na yèni ɓa le Zozɛɛfu yi. O hĩ́nzo-sínii mu yèni ɓa le Mari. 28 Bìo ó o Kabiriyɛɛle vaá zon o zĩi yi ó o tɛ̀ɛnía a yi: «Mari, foó. O Ɲúhṹso Dónbeenì wó mí sãamu làa fo: Orɛ́n mí bɛɛre mún wi làa fo. Wã́a zã̀maka.» 29 Ó o Mari kará coon á yilera yáara. O wee le mí yi, le dén tɛ̀ɛníi so ɲúhṹ lé mu yɛ́n. 30 Á le Dónbeenì tonkaro bía: «Mari, yí zɔ̃́n dɛ̀ɛ woon, le Dónbeenì sãamu á dɔ̃n fo. 31 Loń! Bìo fo kará wán á fo ò sì le sãní á a te o za báa, ká ũ le fo ò cé o yèni à ũ bío le Yeesu. 32 O khíi wé nùpue na ɲúhṹ wi á ɓa wé è ve o lè le Dónbeenì na wi mu bìo ɓúenɓúen ɲúhṹ wán Za. Á le Dónbeenì mún khíi bàrá a ɓàn ɓùaa Daviide bá-zàmu kanmúiní wán. 33 O khíi lá lé bɛ́ɛnì o *Zakoobu nìpomu zĩi, á bá-zàmu máa ve máa mi.»

34 Ó o Mari bía nɔn wo yi: «Mu dà a wé kaka? Bìo á ĩ màhã́ yí zũ báa.»

35 Á ho wáayi tonkaro zéenía mu ya-tente làa wo: «Le Dónbeenì Hácírí á à lii ũ wàn, á le Dónbeenì na wi mu bìo ɓúenɓúen ɲúhṹ wán dàńló á à ɓún foǹ lè ho tàró bìo síi. Lé bṹn nɔn ó o za na á ũ khíi te á ɓa wé è ve le yi poni ɓànso, làa Dónbeenì Za. 36 Loń! O Elizabɛɛti na làa fo te mín pá sù le sãní lè mí hã́-kĩ́nmu; wón na ɓa fù le o hĩ́ana yí máa te, nín-yìa sãní pĩina yú hã bìo hèzĩ̀n. 37 Lé bìo á bìo na le Dónbeenì á à wé è sa bṹn bìo so mía hùúu.» 38 Hón pã̀ahṹ so yi ó o Mari bía nɔn ho wáayi tonkaro yi: «Ĩ wi o Ɲúhṹso níi yi ho zuia, ĩ wi o níi yi ho yìró. Le mu wé miì làa bìo fo bíaráa mu.» Á ho wáayi tonkaro zoó ló lée wà ò o día a Mari.

O Mari ɓúɛɛkíró là a Elizabɛɛti bìo

39 Wizooní bìo yɛn bṹn mɔ́n, ó o Mari hĩ́nɔn bánbáa ɲɔn ho lóhó ɓúi na wi ho *Zudaa kɔ̃hṹ ɓúaa yi. 40 Bìo ó o vaá dɔ̃n ó o térénna vaá zon o Zakari zĩi, á zoó tɛ̀ɛnía a Elizabɛɛti yi. 41 Bìo ó o Elizabɛɛti ɲá a Mari tɛ̀ɛníi sã, ó o za dɛ̀ɛnía zoó kùrúnna a yi, á le Dónbeenì Hácírí wã́a sú a Elizabɛɛti mu, 42 ó o zoó bía pɔ̃́npɔ̃́n: «Ɓa hã́awa ɓúenɓúen tĩ́ahṹ ũnɛ́n lé yìa le Dónbeenì dúɓuaa wi wán, ó o za na sãní wi ũ wán á le mún dúɓuaa yi. 43 Ĩnɛ́n lée wée á ĩ Ɲúhṹso ɓàn nu ló ɓuararáa ĩ cɔ̃́n! 44 Loń! Pã̀ahṹ na á ĩ ɲá ũ tɛ̀ɛníi sã, á ĩ za sĩi wan wan á kùrúnna ĩ yi. 45 Yìa tà le bìo ó o Ɲúhṹso bía nɔn mí yi á à wé máa khí ɓɛ̀ntĩ́n bìo se.»

Le Dónbeenì khòoníló leni na ó o Mari sía

46 Ó o Mari wã́a bía:

Ĩnɛ́n wee dé o Ɲúhṹso yèni wán,

47 á ĩ sĩi mún wan le Dónbeenì

na lé ĩ kã̀nílo bìo yi.

48 Lé bìo le lora mí ton-sá hã́a

na bìo ɲúhṹ mía.

Bìo kà wán á ɓa nùpua ɓúenɓúen

na wee te lè mí pɔ̃̀nna

á à bío lé ĩ bìo se.

49 Lé bìo le Dónbeenì na dà mu bìo ɓúenɓúen

á wó mu bè-beera nɔn miì.

Le yèni po hã yènnáa ɓúenɓúen.

50 Le sãamu á bɛ̀nbɛ́ra fò ɓa nùpua

na wa le á wee kɔ̃̀nbi

hã pɔ̃̀nna ɓúenɓúen yi.

51 Le wee wé zéení mí pànká

bìa wee ɓùaaní míten wán

á ɲa ɓa vĩ́nvĩ́ná.

52 Le wee wé liiní ɓa bá-zàwa mí kanmúiní wán

à hóoní ɓa yídàwa ɲúná.

53 Bìa le hĩni wee ɓúe

á le wee wé síiní níní

lè mu bè-tentewà cɛ̀rɛ̀ɛ,

à ɲa ho nàfòró ɓànsowà

á ɓa lɛ́n lè mí nín-kã́amáa.

54 Le séenía mí ton-sá *Isirayɛɛle,

à zéenínáa le le yi yí nɔnsãa mu sãamu

55 na le wee wé là a *Abarahaamu lè mí mɔ́n yi fúuu,

làa bìo le hĩ́a dóráa mí ɲii nɔn wàn maáwà yi.

56 Ó o Mari wã́a kará là a Elizabɛɛti á yú hã pĩina tĩn síi, bṹn mɔ́n ó o bĩnía wà ɓon.

O Zãn Batiisi teró

57 Bìo ó o Elizabɛɛti teró dɔ̃n, ó o ton mí za báa. 58 Á bìa làa wó kará ɓó mín yi lè ɓàn temínlowà ɲá le o Ɲúhṹso wó mí sãamu làa wo, á ɓa páanía wee zã̀maka làa wo. 59 O kúnkúza mu teró wizooní bìo hètĩn zoǹ á ɓa ɓuan wo ɓueé *kúio,* à ɓa le mí ì cé ɓàn maá Zakari yèni á à na a yi. 60 Á ɓàn nu Elizabɛɛti pã́ ò o bía: «Ɓùeé. O yèni ɓa le Zãn.» 61 Á ɓa bía nɔn wo yi; «Lée webio? Le yèni mu ɓa yèn-ɓua mía mìn zĩi.» 62 Á ɓa wã́a wee tùa ɓàn maá yi lè mí níní le lé le yèni yɛ́n ó o le mí ì cé á à na mí za yi. 63 Ó o Zakari le ɓa lá le dɛ̀ɛ na wee túa wán na mí yi, á bìo kà lé bìo ó o túara: «O yèni ɓa le Zãn.» Á mu wó ɓa coon. 64 Lé bṹn wán ó o Zakari ɲii dɛ̀ɛnía feera wee bío, á wee ɓùaaní le Dónbeenì. 65 Á bìa sùarákaa bĩ́n ɓúenɓúen zã́na, á ho *Zudee kɔ̃hṹ ɓúaa lùa ɓúenɓúen yi á ɓa wee bío bìo wó. 66 Á bìa wee ɲí mu ɓúenɓúen wee ɓua mu mí sĩa yi. Ɓa wee tùa míten yi: «O kúnkúza mu bìo khíi wé kaka coon?» O Ɲúhṹso pànká ɓɛ̀ntĩ́n wi làa wo.

Le Dónbeenì khòoníló leni na ó o Zakari sía

67 Ó o kúnkúza mu ɓàn maá Zakari á le Dónbeenì Hácírí sú á le le o bío hã bíoní na kà:

68 «Mi wé sío ɓùaaní a Isirayɛɛle nìpomu

ɓàn Dónbeenì na lé o Ɲúhṹso.

Lé bìo le ɓuara kã̀nía mí nìpomu

á mu wi míten.

69 Le nɔn ò kã̀nílo na pànká wi wɛn

na ló le ton-sá *Daviide zĩ-ɲúhṹ yi.

70 Le yánkaa bía bìo kà hàánì

mí ɲi-cúa fɛɛrowà ɲiní yi:

71 Ĩ khíi kã̀ní mia mi zúkúsa

làa bìa ɲina mia ɓúenɓúen níní yi.

72-73 Bṹn sãamu so lé bìo le hĩ́a wó,

le hĩ́a wó mu á nɔn wàn ɓùaawa yi.

Le yi pá yí nɔnsãa bìo lerɛ́n làa ba ɲiní tò wán

le mí ì ɓua làa mín yi.

Le yáanía báa lè wàn ɓùaa *Abarahaamu

74-75 le mí ì fé wɛn wà zúkúsa níní yi,

Á wa à dàń ǹ dĩ̀n wé è sá a na le yi

wa mukãnì wizooní ɓúenɓúen yi.

Mu húaaràmu lè mu tentemu yi

le yahó ká zã́níi mía wɛn.

76 Ũnɛ́n háyónza mu, ɓa khíi ve

làa yìa dà mu bìo ɓúenɓúen wán ɲi-cúa fɛɛro.

Fo khíi dí o Ɲúhṹso yahó loo

á à wíoka a wɔ̃hṹ á à na a yi.

77 Ò o nìpomu à zũń ho fenló

bìo ɓa bè-kora sɛ́ndíaró bìo yi.

78 Wàn Dónbeenì sĩi se, á hii wi

le lée waminì ɓànso.

Le wó á mu khoomu ló ho wáayi

lè le wii na lií hà bìo síi.

79 Le khoomu mu ù lé á à kúia

bìa kará le tíbírí yi wán

làa bìa na wi mu húmú yuumu yi,

á à dí wa yahó ho hɛ́ɛrà wɔ̃hṹ wán.»

80 Ó o háyónza mu wã́a wee dã á hácírí wee dé wán ká le wà. Ò o ò kɛɛní hã mana tá henì yi fúaa nɔ̀nzoǹ na ó o khíi dĩ̀n o Isirayɛɛle nìpomu yahó á ɓa a mi.

* 1:1-2 Tiofiile: Le yèni mu kúará lé bìo kà: ‹Yìa le Dónbeenì wa›. Yìa ó o Luki von lè le yèni mu á bìo yí tà yí zũ sese. † 1:9 Le sòobá-lùe: Lé le Dónbeenì zĩ-beenì lahó ɓúi na á nùpue woon yí dà máa zo yi ká mu yínɔń le Dónbeenì yankarowà mí dòn. ‡ 1:25 Ɓa zúifùwa cɔ̃́n ó o hã́a na ton hĩ́nɔn yòó kĩ́na ò o yí fò za hùúu á bìo fù lée nìyio na ɓùaa dàkhĩína. § 1:27 Mi loń Matiye vũahṹ 1.18 * 1:59 Mu lé o nùpue bámu dɛ̀ɛ ɓàn ɲii sãahṹ wèndíaró. Ɓa zúifùwa cɔ̃́n á mu fù lée bìo na ɓa wee wé à zéenínáa mu temínmu na yánkaa wi le Dónbeenì là a Abarahaamu lè mí mɔ́n nùpua pã̀ahṹ. Hàrí ho zuia á ɓa mɔ́n nùpua pá wee wé mu. Mi loń Levii nùwã vũahṹ (Lévitique) 12.3