The last week
12
Mary anoints Jesus’ feet
οὖν Ἰησοῦς, πρὸ ἓξ ἡμερῶν τοῦ Πάσχα, ἦλθεν εἰς Βηθανίαν, ὅπου ἦν Λάζαρος ( τεθνηκώς,* ὃν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν). Ἐποίησαν οὖν αὐτῷ δεῖπνον ἐκεῖκαὶ Μάρθα διηκόνει, δὲ Λάζαρος εἷς ἦν τῶν ἀνακειμένων σὺν§ αὐτῷ. οὖν Μαρία,* λαβοῦσα λίτραν μύρου νάρδου, πιστικῆς πολυτίμου, ἤλειψεν τοὺς πόδας τοῦ Ἰησοῦ, καὶ ἐξέμαξεν ταῖς θριξὶν αὐτῆς τοὺς πόδας αὐτοῦ. δὲ οἰκία ἐπληρώθη ἐκ τῆς ὀσμῆς τοῦ μύρου.
Judas has a problem
Λέγει οὖν εἷς ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, Ἰούδας Σίμωνος Ἰσκαριώτης ( μέλλων αὐτὸν παραδιδόναι), «Διὰ τί τοῦτο τὸ μύρον οὐκ ἐπράθη τριακοσίων δηναρίων καὶ ἐδόθη πτωχοῖς (Εἶπεν δὲ τοῦτο, οὐχ ὅτι περὶ τῶν πτωχῶν ἔμελεν§ αὐτῷ, ἀλλ᾿ ὅτι κλέπτης ἦν καὶ τὸ γλωσσόκομον εἶχεν, καὶ* τὰ βαλλόμενα ἐβάσταζεν.) Εἶπεν οὖν Ἰησοῦς· «Ἄφες αὐτήν· εἰς τὴν ἡμέραν τοῦ ἐνταφιασμοῦ μου τετήρηκεν αὐτό. Τοὺς πτωχοὺς γὰρ πάντοτε ἔχετε μεθ᾿ ἑαυτῶν, ἐμὲ δὲ οὐ πάντοτε ἔχετε
Lazarus is a problem
Ἔγνω οὖν§ ὄχλος πολὺς ἐκ τῶν Ἰουδαίων ὅτι ἐκεῖ ἐστιν· καὶ ἦλθον, οὐ διὰ τὸν Ἰησοῦν μόνον, ἀλλ᾿ ἵνα καὶ τὸν Λάζαρον ἴδωσιν, ὃν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν. 10 Ἐβουλεύσαντο δὲ οἱ ἀρχιερεῖς ἵνα καὶ τὸν Λάζαρον ἀποκτείνωσιν, 11 ὅτι πολλοὶ δι᾿ αὐτὸν ὑπῆγον τῶν Ἰουδαίων καὶ ἐπίστευον εἰς τὸν Ἰησοῦν.
The ‘Triumphal’ Entry
12 Τῇ ἐπαύριον* ὄχλος πολὺς ἐλθὼν εἰς τὴν ἑορτήν, ἀκούσαντες ὅτι ἔρχεται Ἰησοῦς εἰς Ἱεροσόλυμα, 13 ἔλαβον τὰ βαΐα τῶν φοινίκων καὶ ἐξῆλθον εἰς ἀπάντησιν αὐτῷ. Καὶ ἔκραζον·§ «Ὡσαννά.» «Εὐλογημένος ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου* «Βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ 14 Εὑρὼν δὲ Ἰησοῦς ὀνάριον, ἐκάθισεν ἐπ᾿ αὐτῷ· καθώς ἐστιν γεγραμμένον· 15 «Μὴ φοβοῦ, θύγατερ§ Σιών· ἰδού, Βασιλεύς σου ἔρχεται, καθήμενος ἐπὶ πῶλον ὄνου 16 (Ταῦτα δὲ* οὐκ ἔγνωσαν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ τὸ πρῶτον· ἀλλ᾿ ὅτε ἐδοξάσθη Ἰησοῦς, τότε ἐμνήσθησαν ὅτι ταῦτα ἦν ἐπ᾿ αὐτῷ γεγραμμένα, καὶ ταῦτα ἐποίησαν αὐτῷ.)
17 Ἐμαρτύρει οὖν ὄχλος ὢν μετ᾿ αὐτοῦ ὅτε τὸν Λάζαρον ἐφώνησεν ἐκ τοῦ μνημείου καὶ ἤγειρεν αὐτὸν ἐκ νεκρῶν. 18 Διὰ τοῦτο καὶ ὑπήντησεν αὐτῷ§ ὄχλος, ὅτι ἤκουσεν* τοῦτο αὐτὸν πεποιηκέναι τὸ σημεῖον. 19 Οἱ οὖν Φαρισαῖοι εἶπον πρὸς ἑαυτούς· «Θεωρεῖτε ὅτι οὐκ ὠφελεῖτε οὐδέν· ἴδε, κόσμος ὀπίσω αὐτοῦ ἀπῆλθεν
Some Greeks
20 Ἦσαν δέ τινες Ἕλληνες ἐκ τῶν ἀναβαινόντων ἵνα προσκυνήσωσιν ἐν τῇ ἑορτῇ. 21 Οὗτοι οὖν προσῆλθον Φιλίππῳ τῷ ἀπὸ Βηθσαϊδὰ τῆς Γαλιλαίας, καὶ ἠρώτων αὐτὸν λέγοντες, «Κύριε, θέλομεν τὸν Ἰησοῦν ἰδεῖν 22 Ἔρχεται Φίλιππος καὶ λέγει τῷ Ἀνδρέᾳ, καὶ πάλιν§ Ἀνδρέας καὶ Φίλιππος* λέγουσιν τῷ Ἰησοῦ. 23  δὲ Ἰησοῦς ἀπεκρίνατο αὐτοῖς λέγων· «Ἐλήλυθεν ὥρα ἵνα δοξασθῇ Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου. 24 Ἀμήν, ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ κόκκος τοῦ σίτου, πεσὼν εἰς τὴν γῆν, ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει. 25  φιλῶν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἀπολέσει αὐτήν, καὶ μισῶν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, εἰς ζωὴν αἰώνιον φυλάξει αὐτήν. 26 Ἐὰν ἐμοὶ διακονῇ τις,§ ἐμοὶ ἀκολουθείτω· καὶ ὅπου εἰμὶ ἐγώ, ἐκεῖ καὶ διάκονος ἐμὸς ἔσται. Καί,* ἐάν τις ἐμοὶ διακονῇ, τιμήσει αὐτὸν Πατήρ.
A Voice out of Heaven
27 »Νῦν ψυχή μου τετάρακται, καὶ τί εἴπω—‹Πάτερ, σῶσον με ἐκ τῆς ὥρας ταύτης›; Ἀλλὰ διὰ τοῦτο ἦλθον εἰς τὴν ὥραν ταύτην 28 Πάτερ, δόξασόν σου τὸ ὄνομα.› » Ἦλθεν οὖν φωνὴ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, «Καὶ ἐδόξασα καὶ πάλιν δοξάσω 29  οὖν ὄχλος ἑστὼς καὶ ἀκούσας ἔλεγεν βροντὴν γεγονέναι. Ἄλλοι ἔλεγον, «Ἄγγελος αὐτῷ λελάληκεν 30 Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν· «Οὐ δι᾿ ἐμὲ αὕτη φωνὴ γέγονεν, ἀλλὰ δι᾿ ὑμᾶς. 31 Νῦν κρίσις ἐστὶν τοῦ κόσμου τούτου·§ νῦν ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου ἐκβληθήσεται ἔξω. 32 Κἀγώ, ἐὰν ὑψωθῶ ἐκ τῆς γῆς, πάντας ἑλκύσω πρὸς ἐμαυτόν 33 (Τοῦτο δὲ ἔλεγεν σημαίνων ποίῳ θανάτῳ ἤμελλεν* ἀποθνήσκειν.) 34 Ἀπεκρίθη αὐτῷ ὄχλος· «Ἡμεῖς ἠκούσαμεν ἐκ τοῦ νόμου ὅτι Χριστὸς μένει εἰς τὸν αἰῶνα· καὶ πῶς σὺ λέγεις,Δεῖ§ ὑψωθῆναι τὸν Υἱὸν τοῦ Ἀνθρώπου›; Τίς ἐστιν οὗτος Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου
35 Εἶπεν οὖν αὐτοῖς Ἰησοῦς· «Ἔτι μικρὸν χρόνον τὸ φῶς μεθ᾿ ὑμῶν* ἐστιν. Περιπατεῖτε ἕως τὸ φῶς ἔχετε, ἵνα μὴ σκοτία ὑμᾶς καταλάβῃ· καὶ περιπατῶν ἐν τῇ σκοτίᾳ οὐκ οἶδεν ποῦ ὑπάγει. 36 Ἕως τὸ φῶς ἔχετε, πιστεύετε εἰς τὸ φῶς, ἵνα υἱοὶ φωτὸς γένησθεΤαῦτα ἐλάλησεν § Ἰησοῦς, καὶ ἀπελθὼν ἐκρύβη ἀπ᾿ αὐτῶν.
An editorial comment
37 Τοσαῦτα δὲ αὐτοῦ σημεῖα πεποιηκότος ἔμπροσθεν αὐτῶν, οὐκ ἐπίστευον εἰς αὐτόν· 38 ἵνα λόγος Ἡσαΐου τοῦ προφήτου πληρωθῇ, ὃν εἶπεν· «Κύριε, τίς ἐπίστευσεν τῇ ἀκοῇ ἡμῶν; Καὶ βραχίων Κυρίου τίνι ἀπεκαλύφθη 39 Διὰ τοῦτο οὐκ ἠδύναντο πιστεύειν, ὅτι πάλιν εἶπεν Ἡσαΐας· 40 «Τετύφλωκεν αὐτῶν τοὺς ὀφθαλμούς, καὶ πεπώρωκεν* αὐτῶν τὴν καρδίαν, ἵνα μὴ ἴδωσιν τοῖς ὀφθαλμοῖς, καὶ νοήσωσιν τῇ καρδίᾳ καὶ ἐπιστραφῶσιν, καὶ ἰάσωμαι αὐτούς 41 Ταῦτα εἶπεν Ἡσαΐας ὅτε§ εἶδεν τὴν δόξαν αὐτοῦ καὶ ἐλάλησεν περὶ αὐτοῦ.
42 Ὅμως μέντοι καὶ ἐκ τῶν ἀρχόντων πολλοὶ ἐπίστευσαν εἰς αὐτόν, ἀλλὰ διὰ τοὺς Φαρισαίους οὐχ ὡμολόγουν, ἵνα μὴ ἀποσυνάγωγοι γένωνται· 43 ἠγάπησαν γὰρ τὴν δόξαν τῶν ἀνθρώπων μᾶλλον ἤπερ τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ.
The last public word
44 Ἰησοῦς δὲ ἔκραξεν καὶ εἶπεν· « πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ πιστεύει εἰς ἐμὲ ἀλλ᾿* εἰς τὸν πέμψαντά με. 45 Καὶ θεωρῶν ἐμὲ θεωρεῖ τὸν πέμψαντά με. 46 Ἐγώ, φῶς, εἰς τὸν κόσμον ἐλήλυθα, ἵνα πᾶς πιστεύων εἰς ἐμὲ ἐν τῇ σκοτίᾳ μὴ μείνῃ. 47 Καί, ἐάν τίς μου ἀκούσῃ τῶν ῥημάτων καὶ μὴ πιστεύσῃ, ἐγὼ οὐ κρίνω αὐτόν· οὐ γὰρ ἦλθον ἵνα κρίνω τὸν κόσμον, ἀλλ᾿ ἵνα σώσω τὸν κόσμον. 48  ἀθετῶν ἐμὲ καὶ μὴ λαμβάνων τὰ ῥήματά μου ἔχει τὸν κρίνοντα αὐτόν λόγος ὃν ἐλάλησα, ἐκεῖνος κρινεῖ αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ· 49 ὅτι ἐγὼ ἐξ ἐμαυτοῦ οὐκ ἐλάλησα, ἀλλ᾿ πέμψας με Πατήρ, αὐτός μοι ἐντολὴν ἔδωκεν, τί εἴπω καὶ τί λαλήσω. 50 Καὶ οἶδα ὅτι ἐντολὴ αὐτοῦ ζωὴ αἰώνιός ἐστιν. οὖν λαλῶ ἐγώ,§ καθὼς εἴρηκέν μοι Πατήρ, οὕτως λαλῶ
* 12:1 ο τεθνηκως f35 𝕻66A,D [99.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ — ℵB,W [0.5%] NU 12:1 εκ νεκρων f35 [95%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ 12 ιησους 𝕻66B [alone] NU ¦ 12 ο ιησους A,D,W [5%] ¦ ιησους 12 ℵ 12:2 ην f35 A,D,W [99.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ 1 εκ ℵB [0.5%] NU ¦ εκ 𝕻66 § 12:2 ανακειμενων συν rell ¦ συνανακειμενων W [10%] TR * 12:3 μαρια f35 𝕻66ℵA,D,W [99%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ μαριαμ B [1%] NU 12:4 ουν f35 A,D,Q [99%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ δε 𝕻66ℵB,W [0.5%] NU ¦ — [0.5%] 12:4 εις εκ των μαθητων αυτου ιουδας σιμωνος ισκαριωτης f35 A [97.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ 1234567 ο 8 [1%] ¦ ~ 6 ο 812345 ℵ [0.5%] [NU] ¦ ~ 6 ο 81345 𝕻66,75vB,W [1%] ¦ 1345678 Q ¦ three other variants § 12:6 εμελεν f35 𝕻66,75ℵA,B,D,Q,W [40%] HF,RP,OC,TR,NU ¦ εμελλεν f35pt [60%] CP ¦ one other variant * 12:6 ειχεν και f35 𝕻66A [98.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ εχων 𝕻75ℵB,D,Q,W [1%] NU ¦ εχων 2 [0.5%] 12:7 αυτην f35 A [97%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ 1 ινα 𝕻66,75ℵB,D,Q,W [2%] NU ¦ 1 οτι [1%] 12:7 τετηρηκεν f35 A [98%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ τηρηση 𝕻66,75ℵB(D)Q,W [2%] NU § 12:9 ουν f35 𝕻66,75A,Q [99.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ 1 ο ℵB,W [0.5%] [NU] ¦ δε (D) * 12:12 επαυριον f35 ℵA,D,Q,W [99.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ επαυριον ο 𝕻66B [0.5%] NU 12:12 ο f35 𝕻66,75B [40%] CP,TR,NU ¦ — ℵ(A)D,Q,W [60%] HF,RP,OC 12:13 απαντησιν f35 A [38%] ¦ υπαντησιν 𝕻66,75ℵB,Q,W [60%] CP,HF,RP,OC,TR,NU ¦ συναντησιν D [2%] [Moulton & Milligan (p. 53) opine that απαντησις “seems to have been a kind of t.t. for the official welcome of a newly arrived dignitary—a usage which accords excellently with its NT usage”.] § 12:13 εκραζον f35 A [98.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ εκραυγαζον 𝕻75ℵD,W [1%] NU ¦ εκραυγασαν 𝕻66B,Q [0.5%] * 12:13 κυριου f35 A [95%] CP,HF,RP,OC ¦ 1 ο 𝕻66D [4%] TR ¦ 1 και ο 𝕻75ℵB,Q,W [1%] [NU] 12:14 εκαθισεν rell ¦ εκαθησεν [10%] CP 12:14 αυτω f35 [30%] CP ¦ αυτο 𝕻66,75ℵA,B,D,Q,W [70%] HF,RP,OC,TR,NU [The dative fits better with verse 15 than does the accusative.] § 12:15 θυγατερ f35 ℵ [97%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ θυγατηρ 𝕻66A,B,D,Q,W [3%] NU * 12:16 δε f35 A,D [99.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ — 𝕻66ℵB,Q,W [0.5%] NU 12:16 οι μαθηται αυτου f35 𝕻66A,D,Q,W [97.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ~ 312 𝕻75ℵB [0.5%] NU ¦ 12 [2%] 12:16 ο f35 D,W [80%] CP,HF,OC,TR ¦ — 𝕻66,75ℵA,B,Q [20%] RP,NU § 12:18 και υπηντησεν αυτω f35 ℵA(D)Q,W [99%] CP,HF,RP,OC,TR[NU] ¦ 23 𝕻66,75 [1%] ¦ ~ 231 B * 12:18 ηκουσεν f35 [90%] CP,HF,RP,TR ¦ ηκουσαν 𝕻66,75ℵA,B,D,Q,W [10%] OC,NU 12:20 τινες ελληνες f35 A [97%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ~ 21 𝕻66,75ℵB,Q,W [3%] NU ¦ ~ και 21 D 12:22 ερχεται f35 ℵA,D,W [99%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ 1 ο 𝕻66,75B [1%] NU § 12:22 και παλιν f35 𝕻66W [99%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ερχεται 𝕻75A,B [0.5%] NU ¦ 12 ερχεται ℵ [0.5%] ¦ 2 D * 12:22 φιλιππος f35 𝕻66D,W [99%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ 1 και 𝕻75ℵA,B [1%] NU 12:23 απεκρινατο f35 A,D [98%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ αποκρινεται 𝕻66,75ℵ(B)W [1%] NU ¦ απεκριθη [1%] 12:25 απολεσει f35 A,D [98.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ απολλυει 𝕻66,75ℵB,W [1%] NU ¦ two other variants [0.5%] § 12:26 διακονη τις f35 [90%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ~ 21 𝕻66,75ℵA,B(D)W [9%] NU ¦ διακονει 2 [1%] * 12:26 και f35 A [95%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ — 𝕻66,75ℵB,D,W [5%] NU 12:30 ιησους και ειπεν f35 𝕻66D,W [50%] CP,RP,NU ¦ ο 123 A [50%] HF,OC,TR ¦ ~ 231 𝕻75B ¦ 1 ℵ 12:30 αυτη η φωνη f35 [97%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ~ 231 𝕻66,75ℵA,B,D,W [3%] NU § 12:31 τουτου rell ¦ — 𝕻66D,W,CP * 12:33 ημελλεν f35 𝕻66,75A,B,D,W [60%] CP,OC,TR,NU ¦ εμελλεν ℵ [40%] HF,RP 12:34 απεκριθη f35 A,D [99%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ 1 ουν 𝕻66,75vℵB,W [1%] NU 12:34 συ λεγεις f35 𝕻66ℵA,D [99.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ~ 21 𝕻75B,W [0.5%] NU § 12:34 δει f35 𝕻75 [70%] CP,HF,RP,OC ¦ οτι 1 𝕻66ℵA,B,D,W [30%] TR,NU * 12:35 μεθ υμων f35 A [90%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ εν υμιν 𝕻66,75ℵB,D,W [10%] NU 12:35 εως f35 𝕻66ℵ [97%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ως 𝕻75A,B,W [3%] NU ¦ ουν ως D 12:36 εως f35 𝕻66 [98%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ως 𝕻75ℵA,B,D,W [2%] NU § 12:36 ο f35 𝕻75A,W [99.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ — 𝕻66ℵB,D [0.5%] NU * 12:40 πεπωρωκεν f35 [95.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ επωρωσεν A,B [2%] NU ¦ επηρωσεν 𝕻66,75ℵW [2%] ¦ — D ¦ four other variants 12:40 επιστραφωσιν f35 A [95.5%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ στραφωσιν 𝕻66,75v(ℵ)B,D [0.5%] NU ¦ επιστρεψωσιν W [2%] ¦ at least four further variants [2%] 12:40 ιασωμαι f35 [80%] CP,HF,RP,TR ¦ ιασομαι 𝕻66,75ℵA,B,D,W [20%] OC,NU § 12:41 οτε f35 D [98%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ οτι 𝕻66,75ℵA,B [2%] NU ¦ επει W * 12:44 αλλ f35 𝕻66A [99%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ αλλα 𝕻75ℵB,D,W [1%] NU 12:47 πιστευση f35 [90%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ φυλαξη 𝕻(66)75ℵA,B,D,W [10%] NU 12:49 εδωκεν f35 D [95%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ δεδωκαν 𝕻66ℵA,B,W [5%] NU § 12:50 λαλω εγω f35 [96%] CP,HF,RP,OC,TR ¦ ~ 21 𝕻66,75vℵA,B,W [4%] NU ¦ 1 D