EGETABU GIA
TOBITI
Ogochaakera
Egetabu gia Tobiti n’omogano igoro y’omonto oyomo. Narengeo omonto oyomo ase ense ya Ninawi ore korokwa Tobiti. Ere nigo arenge oyo bw’egesaku kia Nafutali. Oyo nigo airetwe obosomba ase ense eyio. Ere nigo arenge omonto orendete amachiiko, nigo arenge gokonya abataka korende akanyora omochando bw’ogoukora amaiso. Aria ase omochie bw’Ekbatana namenyete aroro omoamate oye ore korokwa Ragueli, oyio obwate omoiseke ore korokwa Sara. Sara nere akanyorwa n’omochando: abasacha batano na babere bakamonywoma, korende kera oyomo nyuma ataraba nere ase obotuko boria bw’enywomo nigo aitetwe n’ekerecha kiare korokwa Asmodeo. Bono aba babere Tobiti na Sara, kera omonto nigo are komorera Nyasae ase emechando yaye, nigo bare gosaba bakwe. Korende Nyasae akaigwa ogosaba kwabo. Agatoma Omomalaika oye ore korokwa Rafaeli (engencho yaye “Oyokogwenia Nyasae”) oyio akaraa Tobiti goika o Ragueli, akamoira goika akarora Sara na komonywoma boigo agaseria ekerecha keria erio akamogwenia na akamoirania gochia ase ise.
Omogano oyo nigo ogotwegeria buna togwenerete korenda abataka boigo n’ensemo togwenerete gokora ase abakuure; boigo omogano oyo nigo ore ekiorokererio ekiya ki’obogima bw’eamate. Goetania aya onsi, obuya bwa Nyasae nigo bokoorokigwa goetera ase Omomalaika Rafaeli, oyio ore omotomwa omuya o Nyasae. Eke nigo kegotoorokia buna obuya bwaye na oborendi nigo bire naitwe amatuko onsi.
Okobagwa kw’egetabu eke
Tobiti na Sara ase ense ya Ninawi n’ogochandeka kwabo 1:1—3:15
Ogosaba kwabo gokoiranerigwa 3:16—11:18
a. Ase okoiraneria ogosaba kwabo Nyasae agatoma Omomalaika Rafaeli 3:16,17
b. Tobiti okoa omwana oye Tobia oboseemia 4:1-21
c. Rafaeli na Tobiti bakogenda Media 5:1—7:12
d. Tobia okonywoma Sara 7:13—9:6
e. Rafaeli na Tobia na Sara bakoirana na kogwenia Tobiti amaiso 10:1—11:18
Omomalaika Rafaeli okoerokia buna ere ning’o 12:1-22
Tobiti ogotogia Nyasae na koa Tobia oboseemia 13:1—14:15
Ⅰ Oyo nomogano igoro y’obogima bwa Tobiti omwana o Tobieli, omwana bw’Ananieli, omwana o Adueli, omwana o Gabaeli, bw’ororeria rwa Asaeli bw’egesaku kia Nafutali, Ⅱ oyio ase chingaki Salimaneseri arenge omorwoti bw’Abasiria aosetwe korwa Tisbe eyio ere Irianyi ya Kedesh aria ase ense ya Nafutali sugugu ya Galili bosongo yomochie bwa Hazori boigo na sugusu ya Shefati.
Obogima bw’obosae bwa Tobiti
Ⅲ Inche Tobiti nabwatirie chinchera chi’ekeene na gokora amaya ase obogima bwane bwonsi. Chingaki chinyinge nigo nakonyete abaminto boigo n’bayahudi baminto abataka abwo bang’anyetigwe amo nainche gochia ase omochie o Ninawi agwo ase ense ya Asuri. Ⅳ Ekero narenge ase ense yaito aria Israeli ekero narenge omosae, ebisaku bionsi bi’Abaisraeli nigo biatakeire korwera Omonene ekengwanso aria Yerusalemu oyio orenge omochie omochore Omonene Nyasae achorete korwa ase emechie yonsi y’Abaisraeli, ase hekalu yaye yarenge gocha kwagachwa agwo nao obomenyo bwaye bwarenge. Korende egesaku kiane kia Nafutali kegeatanana korwa ase omochie o Yerusalemu amo negesaku gionsi gia Daudi Ⅴ Abaminto bonsi negesaku kia Nafutali bakarwera emori eria omorwoti Jeroboam o Israeli atenenetie aria ase omochie o Dan ase egetunwa kia Galili.
Okwegena gwa Tobiti ase Edini yaye
Ⅵ Ase abanto baminto bonsi ninche bweka narenge kogenda Yerusalemu kera engaki goikerania keria ogochika kwa Musa koria kwabwatete Abaisraeli bonsi kwaganetie. Nigo nare kwayerera gochia Yerusalemu nokwama kwane kw’eritang’ani, nogwechitugo chiane, boigo namarionya yechingondi. Erio natenena ase egesasiimero ase Hekalu narua ekengwanso ase Abakuani, n’abamura ba Aroni. Ⅶ Ebinto ebi nigo narenge koa abakuani abana ba Aroni ase engencho ya amatabau. Nigo narenge kobaa ensemo yane ya ikomi yokwama kwane, edivai, engano, amasautuni, amakomamanga, boigo namatunda ande. Ase emiaka etano nomo nigo narenge koira chifeta nechisadaka narwa aria Yerusalemu. Ⅷ Ensemo ya gatato yokorwa nigo nare koa chintakana ababoraka boigo nabamenyi abwo bamenyete ase egati yabaanto baane. Nigo narenge koyereta ase omwaka ogatato na kobaa buna ekeegwa erio twayeria kobwatekana namachiiko a Musa boigo n’oboseemia nanyorete korwa ase Debora ng’ina sokoro yane Ananieli, ekiagera konya tata ominto okuure ontigire inde entakana.
Obwegenwa bwa Tobiti ekero aosotwe
Ⅸ Ekero nabeete omonto omonene ’nkanywoma Anna oyio orenge omoiseke korwa ase egesaku giaito, erio togasesenigwa nomwana tokamoroka Tobiasi. Ⅹ Magega yaye ’nkairwa obosomba ase ense ya Ninawi. Ekero tore ase ense eyio, abanto bonsi baminto nigo bare koria chindagera chi’abaanto b’ebisaku. Ⅺ Korende inche ’nkanga koria endagera eria, Ⅻ ase engencho nasigete mono amachiiko a Nyasae ore igoro, ⅩⅢ ere agakora omorwoti Shalmanesa gonsika mono erio nkabekwa gotenenera ebinto bionsi ebio biare kogorwa ase enka yomorwoti. ⅩⅣ Magega omorwoti Shalimanesa ataarakwa nigo narenge kogenda nonya ngoika ense ya’Bamidia komogorera ebinto aroro. Rituko erimo konde ase omochie oyomo ore korokwa Rage ase ense ya Midia, nkamotigera Gabaeli momura omwabo Gabria chifeta chiarenge emebuko ime nkamoboria angachere. Ime ase emebuko eyio ’chiarengeo chishaba ange chikiro 300. ⅩⅤ Ekero Shalmanesa akwete, momura oye ore korokwa Senakeribu akaba omorwoti ribaga riaye nagwo chinchera chiare kogenda media chigasiekwa ase engencho abauri nigo bare koboera abanto ase chinchera echio, erio inche ngasinywa kogenda aroro.
Tobiti ogotindeka abakuure
ⅩⅥ Ase chingaki chiria Shalimanesa arenge omorwoti nigo nabete ngokorera abanto baminto Abayahudi abwo barenge abataka amaya. ⅩⅦ Nigo narenge koa baria barenge nenchara endagera yane boigo na koa baria baare getirianda chianga chiane. Ekero nare konyora emebere yoyomo bw’abaanto baane otugutire isiko y’orwaki rw’omochie, nigo nare koyobogoria na koyotindeka ase amasikani. ⅩⅧ Ekero omorwoti Senakeribu are goita monto onde bwensi ore gotamera ense yaye korwa Yudea, inche nigo nare komotindeka bobisi. Omorwoti nigo aitete abanto abange mono erio gokendia endamwamu yaye. Magega yaye ekero are korigia emebere ya baria aitire tare koyenyora. ⅩⅨ Korende omonto oyomo o Ninawi agateebia omorwoti buna ninche nare gotindeka emebere y’Abaisraeli baria bare goitwa. Ekero namanya buna omorwoti omanyire amang’ana ane onsi, na abanto nigo bare kondigia bang’ite, ngasogwa nobwoba ngatama. ⅩⅩ Ebinto biane bionsi bikabwatwa bikairwa ase enyomba yomorwoti bikagachwa aroro. Kende tikeri giatigarete ase inde otatiga omong’ina one Anna nomwana one Tobia.
Tobiti ogotorigwa nomoigwa oye
ⅩⅪ Magega yechichuma ange isano nemo, abana babere b’omorwoti Senakeribu bagaita ise erio bagatama gochia ase ebitunwa bia Ararati. Esarhadoni omwana onde bw’omorwoti akaba omorwoti erio akabeka Ahika omwana omomura ominto Anaeli koba omoteneneri bwe chitaabu boigo namang’ana onsi y’oborwoti. ⅩⅫ Ahika akandwanerera erio nkairana Ninawi. Eri neriakabere Ahika koba nekerogo eke, ekiagera konya obeire omoteneneri omonene bw’edivai, omoteneneri bwe chitaabu, boigo nomoteneneri bw’ekemanyererio ki’omorwoti, inse y’oborwoti bwa Senakeribu erio na Esarhadoni akamobeka emeremo eyio. Aika nigo arenge omoigwa one.