11
Na balu vure tara loghoa na puku ni taluutuni
?Na hava na taluutuni? Aeni na ghanaghana te mava ge a God ke vaheghita na lei totobo ta pitudilai, maia na ghilalaana ge na lei totobo ta mua righighi kara tate utuni. Mana pukuna na lei kukuada idania tara taluutuni ngasilia God te vagha keri, gaia te nira togotogo.
Na pukuna ighita ta loghoa na taluutuni, ta ghilalaa na maramana te puputu mai nia na bosa tana mangana God, keri ge na hava ta righia i taeni tara vaa butu mai tana hava ta mua righia.+
Na pukuna Abel te taluutunia God idania ke, ge hea na puku ni sukaghi God te liona, me uto vulea nina sukaghi Cain. God te holopangotia nina sukaghi Abel ge ke tatea te mane maemane gaia. Sakai vamua Abel te mate hau mai tua, na tutuguna nina taluutuni te ngasi te taraighita so itaeni.+
Na pukuna Enoch te taluutuni kakaia God idania ke, God te hola datoa ikokou tana bona te vola, keri ge ke mua mate.+ Taho siki sakai tana maramana te ghoi righia na pukuna God te holadatoa. Inaghona Enoch te dato ikokou, God te nia togotogo gaia. God ke nira togotogo vamua rahei tara taluutuni kakaia, na pukuna siki sakai ke liona na mai tatana ke, me ke taluutunia mughua gaia God i tatada, me ke vahera na taba vanira rahei tara lavilaga na mai tatana.
Na pukuna Noah te taluutunia God, gaia te taonia tana bona God te diki bosatatei vania na lei totobo kara mai i naghona ge ra kale, tana bona te taho siki sakai ke righighi mua. Gaia te talumavaa God, keri ge gonia na vaka ge kara vola ilokana, gaia Noah kolura tauna mana lei dalena, tana bona te saopoa na beti na maramana. Mana pukuna gaia te taluutunia na bosana God, Noah te talutatea ge rana vure tara ghahara tana bongi kiri tara dika. Mana pukuna nina taluutuni te maemane tana matana God.+
Na pukuna Abraham te taluutunia God, ge taonia na bosana, tana bona God te bosa vania ge ke sania na komuna, me ke tona tana komu keha, na komu aeni, a God te bahua ge ke hea a Abraham. Ma gaia te tona, sakai vamua te mua ghilalaa ivei ke va sara.+ Ma gaia te va sara tana komu te bahua nia God ge kabu igaa vaghaa na tinoni tona mai vamua. Mana pukuna gaia na tinoni tona mai ke, ge mua kabu ilokana na puku ni vale. Te kabu vamua tana vale tapole. Ma Isaac na dalena, ma Jacob na kukuana, gaira ghua toro kabu lokana na vale tapole vaghaa Abraham, sakai vamua God te baubahu vanira ge ke hera ghua na komu keri.+ 10 Abraham te nea te vaghaa eni, na pukuna te pitudilaa na komu sule te kasila, God te kagea me kisu sokoa tua.
11 Sakai vamua Sarah ma Abraham toro tonikama hau tua, me mua loghoa gari tua a Sarah, na pukuna Abraham te taluutunia God, God te nera ge ro tangomana na logho gari. Aeni te kale na pukuna Abraham te taluutunia God ge ke nea vania na hava te nia baubahu.* 12 Sakai vamua Abraham te tonikama hau tua, gaia keri ge subo na vure tara vahura mai tana kemana, tara subo vaghara na lei veitughu tana oka, mana saghalea ghua, te vahola tua na idumiani.+
13 Na vure raini tai tutugu alaala vanira, tara taluutunia God ritini na mate, tana bona tara vola, tara mua lavia na hava te bahura nia God. Hauvaa, gaira tara righi kalea na taba ge ra lavighi tana lei bongi ikise, mara togotogo. Gaira tara bosatatea tara sinogho, ma rana tinoni tona mai iani tana maramana.+ 14 Na vure tara bosa vaghaa keri, tara talutatea te liodira na saraviana na puku ni komudira. 15 Kara ba ghanaghana olia na komu tara va rughuhoru mai ga ke, me malumu vanira so na oli tana komu keri. 16 Hauvaa, mara kenea na komu uto vaa, na puku ni komudira te gonidila tua i kokou. Mana pukuna keri, ge ra mua nia maa God tana bona tara holoa nia “Nimami God.” Ighita ta ghilala keri na pukuna gaia te gonidila vanira tua na komusule i kokou.
17 Na pukuna Abraham te taluutunia God ke, ge nia hevei Isaac a dalena, na vatei sukaghi tana bona God te tabotaboa. Eo, gaia te rongovighi tua na lei baubahu hauva me gonidila ge ke dutuvia na nia sukaghi dalena,+ 18 sakai vamua te diki ghilalaa tua nina bosa ni baubahu God vuvungana Isaac, “Tu bahugho nia, na lei vinavahuhumu kara vahura mai tana kemana Isaac heghena.”+ 19 Abraham te ghanaghana ke ba mate a Isaac ke, ma God ke ghoi vola olia. Aeni te vagha na bosa vavaghaha, ge Abraham heghena te lavi olia tana mate a dalena.
20 Na pukuna Isaac te taluutunia God, ge vautora erua dalena, a Jacob ma Esau, na pukuna te ghilalaa God ke gonighi vanira so na lei totobo uto tana voladira tana lei bongi kara mai.+
21 Na pukuna Jacob te taluutunia God, tana bona te tonikama tua me dutu na mate ge tabea nina totoghona, ge sopa vautora erua na dalena Joseph, ge kokoeliulivuti me holohabaa God.+
22 Na pukuna Joseph te taluutunia God, tana bona te dutu ni mate ge nia kokoe a God ke lavikehara i Egypt na vure ni Israel. Me keikerira ghua ge kara holai na huli ni hulina tana bona kara tona.+
23 Na pukuna a tinana ma tamana Moses toro taluutunia God, moro poloa tana tolu na vula imurina toro vahua. Gaira toro ghilalaa a God te hera sakai na garimane te utoutoa, keri ge ro mua mataghunia tua na hava ke ba gonia vanira na vunaghi haba ni Egypt na pukuna toro diua nina vetena nia na mateadira na lei garimane ni Jew.+
24 Na pukuna Moses te taluutunia God, tana bona te sule dato mai, te mua liona ge na lei tinoni kara holoa nia na kukuana na Vunaghi haba ni Egypt. 25 Keri ge vilia heghena ge ke kabu vahaghitaili vaghara nina vure God. Gaia te ghilala tua ge na vahaghitaili eni te uto vaa taonighi na lei nilabu dika tara nei rana vure ge ra togotogo tana pile bona vamua. 26 Moses te ghanaghana ke, me uto vaa ge ke vahaghitaili na pukuna gaia ilokana nina vure Christ, vulei na holaani na lei lologho i Egypt. Gaia te ghanaghana te vagha keri, na pukuna te diki ghilalaa tua God ke hea na tabana tana ngiha.
27 Na pukuna Moses te taluutunia God, tana bona te rughuhoru Egypt me mua mataghu sakai vamua na vunaghi haba ni Egypt te rutu vania. Gaia te tughuru ngasi, na pukuna te ghanaghana mavaa tua God, sakai vamua te taho ahei te puku ni righikaleana. 28 Na pukuna nina taluutuni, Moses te keikerira na vure ni Israel ge kara vuivunia na Gougonu ni Lovovule te vagha God te bosaa. Moses te bosa vanira na vure ni Israel, ge kara seburukaghinia na ghabu ni dalei sheep tana mataula ni valedira ge na angel ni mate ke mua matera didira na lei mane kamanagho.+
29 Na pukuna na vure ni Israel tara taluutunia God, ara tangomana na sakutua halavu ilokana na Horara Sisi, vaghaa tara sakutua tana parilee vamua. Hauva tana bona rana malaghai ni Egypt tara sogha halavu vaghara ghua, gaira udolu tara luvu mara mate.+
30 Na pukuna na vure ni Israel tara taluutunia God, ara sakutua talighutia na komu i Jericho ilokana ra vitu na bongi, ge dudura horu na vokovokona na komu.+
31 Na pukuna na rebi Rahab te taluutunia God, te holopangotira erua na sigho ni Israel, keri ge mua mate kolura na vure ni komuna tara diua nina vetena God.+
32 Me subo na lei totobo ku bosa vanighau ghua, hauva te manana tua. E daro ni bona mughua ge ke manana na ghoi righi oliani didira taluutunia Gideon, Barak, Samson Jephthah, David, Samuel ma rana prophet ghua.+ 33 Na pukuna na vure raini tara taluutunia God, ara laga vulera na lei kema, mara vunaghi pungisira rana vure nia na nilabudira te maemane, mana laviana na hava te bahura nia God. Gaira tara kapui na mangadira na lion,+ 34 mara matei na lapilapi ni lake.+ Mara huali itadira didira na isi ghadira na levunimate, mara mua mate. Sakai vamua tara labe, God te ghoi lagara so, ge ra vola tana gehemate, mara lagavulera na lei kema tara gehemate kolura. 35 Mana balu vaivine tara laviolira kuladira tara mate tua na pukuna God te ghoi volaolira ghua.
Hauva na balu tara taluutunia God, mana ghadira levunimate tara vahaghitailira, mara bosa vanira kara tatavahalera ta didira na vahaghitaili ke vagha kara sania didira na taluutuni. Hauva tara mua gonia te vagha keri, mara mate tua. Tara pitudilaa ge ra lavia na vola kasila, imurina God ke tughuru olira tana mate.+ 36 Na balu tara batobatora mara ramusira. Balu tara pitira nia na talihalo, mara sonihaghera tana vale pipiti.+ 37 Balu taluutuni tara petamatera, mana balu tara sagilevura mara matera nia na isi. Mana balu tara bona mara nighi pupulu na ghuighuli ni sheep mana goat. Tara vitolo, mara vahaghitaili, ma ghadira na levunimate tara dikalara.+ 38 Mana balu tara taluutuni gaira tara ole kolili tana lei bona aroha mana ghotu, mara polo vanira rana levunimate ilokana na vatuluma mana baba. Mana vure vaho tua raini tara puku ni uto, mana vure ni maramana eni tara mua manadira ge kara kabu kolura.
39 Gaira ta bosara raini te nira togo a God na pukuna tara taluutunia. Hauvaa, tana bona tara vola so, me taho tua siki sakai tadira ke lavia na hava te bahura nia God. 40 Tara mua lavia na pukuna God te gonidilai tua lei totobo uto vaa vanighita. God te liona ge kara pitughita, keri ge ke neghita ighita udolu ka kabu maemane ta sakai na bona.
+ 11:3 Vuivuni 1:1; Buka Linge 33:6, 9; John 1:3 + 11:4 Vuivuni 4:3-10 + 11:5 Vuivuni 5:24 + 11:7 Vuivuni 6:13-22 + 11:8 Vuivuni 12:1-5 + 11:9 Vuivuni 35:27 * 11:11 Na Leu ni Greek te mua maghora, keri ge balu na vure tara bosa kalea na tete eni te vagha nina taluutuni Sarah. Righia Vuivuni 18:11-14; 21:2 + 11:12 Vuivuni 15:5; 22:17; 32:12 + 11:13 Vuivuni 23:4; 1 Vavata 29:15; Buka Linge 39:12 + 11:17 Vuivuni 22:1-14 + 11:18 Vuivuni 21:12 + 11:20 Vuivuni 27:27-29, 39-40 + 11:21 Vuivuni 47:31 (LXX); 48:1-20 + 11:22 Vuivuni 50:24-25; Buka Rughuhoru 13:19 + 11:23 Buka Rughuhoru 2:2; 1:22 11:24 Moses te mua na puku ni kukuana, vunaghi haba ni Egypt. Hauva na dalena vaivine a vunaghi haba ni Egypt te kukutia Moses imurina te sodoa ilokana na betitina sule Nile ilokana na kei. Keri ke te sule dato ilokana na valena ni vunaghi haba ni Egypt. Righia Buka Rughuhoru 2:1-12 + 11:28 Buka Rughuhoru 12:21-30 + 11:29 Buka Rughuhoru 14:21-31 + 11:30 Joshua 6:12-21 + 11:31 Joshua 2:1-21; 6:22-25 + 11:32 Dete 6:11—8:32; 4:6—5:31; 13:2—16:31; 11:1—12:7; 1 Samuel 16:1—1 Vunaghi Haba 2:11; 1 Samuel 1:1—25:1 + 11:33 Daniel 6:1-27 + 11:34 Daniel 3:1-30 + 11:35 1 Vunaghi Haba 17:17-24; 2 Vunaghi Haba 4:25-37 + 11:36 1 Vunaghi Haba 22:26-27; 2 Vavata 18:25-26; Jeremiah 20:2; 37:15; 38:6 + 11:37 2 Vavata 24:21