Amos
1
Amos peyghemberning béxaretliri
Uzziya Yehudagha, Yoashning oghli Yeroboam Israilgha padishah bolghan waqitlarda, yer tewreshtin ikki yil ilgiri, Tekoadiki charwichilar arisidiki Amosning Israil toghruluq éytqan sözliri: — «Amosning Israil toghruluq éytqan sözliri» — adette bu kitabta «Israil» Israilning «shimaliy padishahliqi»ni körsitidu. Amos Yehudaning Tekoa yézisidin bolghini bilen yetküzidighan bésharetlirining köpinchisi «shimaliy padishahliq» toghruluqtur.   Zek. 14:5
U: «Perwerdigar Zion téghidin hörkireydu,
Yérusalémdin awazini qoyuwétidu;
Padichilarning otlaqliri matem tutidu,
Karmel choqqisi ghazanglishidu» — dédi. «Perwerdigar Zion téghidin hörkireydu, Yérusalémdin awazini qoyuwétidu» — bu bésharet yer tewreshni körsetse kérek.
«Karmel» bolsa Israilda höl-yéghin eng köp bolidighan jay; u «ghazanglashqan» bolsa, bashqa jaylar téximu shundaq bolatti.
   Yer. 25:30; Yo. 3:16
 
Xudaning Israilgha qoshna qowmlar üstidin hökümi •••• Suriye heqqide
Perwerdigar mundaq deydu: —
«Demeshqning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki ular Giléadtikilerni tömür tirniliq söremler bilen soqqanidi; «ular (Suriyelikler) Giléadtikilerni tömür tirniliq söremler bilen soqqanidi» — «2Pad.» 10:32-33, 13:3-5-ayette Giléadtikilerning Suriye teripidin tartqan azab-oqubetliri xatirilen’gen; mushu ayette tilgha élin’ghini shu bozek qilinishni körsetse kérek.
Shundaqla Hazaelning öyige bir ot ewetimen,
U Ben-Hadadning ordilirini yutuwalidu. «Hazael» — Demeshq padishahi bolup, «Ben-Hadad» uning oghli idi.
Demeshq derwazisidiki tömür baldaqni sunduriwétimen,
Awen jilghisida turghuchini, Beyt-Édende shahane hasisini tutquchini üzüp tashlaymen;
Suriyening xelqi esirge chüshüp kirgha élip kétilidu, — deydu Perwerdigar. «Awen jilghisida turghuchi» — bashqa birhil terjimisi «Rezillik jilghisida turghuchi» — démek, yeni Demeshqning padishahini ipadileydu. «Suriyening xelqi esirge chüshüp kirgha élip kétilidu» — «Kir» Mésopotamiye (hazirqi iraq)diki bir yurt. Suriyelikler eslide shu jaydin chiqqanidi (9:7-ayetni körüng).   2Pad. 16:9; Yesh. 17:1-11; Yer. 49:23-27
 
Filistiye heqqide
Perwerdigar mundaq deydu: —
«Gaza shehirining üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki ular Édomgha tapshurup bérishke, barliq tutqunlarni esir qilip élip ketti. «Chünki ular Édomgha tapshurup bérishke, barliq tutqunlarni esir qilip élip ketti» — «tutqunlar» Israildin yaki Yehudadin tutqun qilin’ghan bir türküm kishiler bolsa kérek. Qarighanda Gazaning (yeni Filistiylerning) meqsiti Israillardin öch élish idi.   2Tar. 21:16, 17; 28:18
Hem Men Gazaning sépiligha ot ewetimen,
U uning ordilirini yutuwalidu;
Men Ashdodta turghuchini, Ashkélonda shahane hasini tutquchini üzüp tashlaymen,
Ekron shehirige qarshi qol kötürimen;
Filistiylerning qalduqi yoqilidu, — deydu Reb Perwerdigar.
 
Tur shehiri heqqide
Perwerdigar mundaq deydu: —
«Turning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki ular barliq tutqunlarni Édomgha tapshuruwetti,
Shundaqla qérindashliq ehdisini ésige almidi. «Chünki ular barliq tutqunlarni Édomgha tapshuruwetti, shundaqla qérindashliq ehdisini ésige almidi» — bu «tutqunlar» belkim yene Israildin kelgen bolushi mumkin. «Ehde» — Sulayman padishah esli Turning padishahi bilen ehde tüzgenidi. Biraq tutqunlarning nedin kélishi, Turning kim bilen ehde tüzgenliki anche muhim emes; muhimi, Xuda ularni wediside turmasliqtek wijdansizliqi üchün jazalaydu.
10 Hem Men Turning sépiligha ot ewetimen,
Ot uning ordilirini yutuwalidu.
 
Édom heqqide
11 Perwerdigar mundaq deydu: —
«Édomning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki u barliq rehim-shepqetni tashliwétip,
Qilich bilen öz qérindishini qoghlighan;
U yirilghudek ghezepte bolup,
Derghezipte bolghan halitini hemishe saqlaydu; «U yirilghudek ghezepte bolup,...» — bashqa birxil terjimisi: «U ghezep bilen hemishe ademlerni yirtiwétip,...».
12 Hem Men Téman shehirige ot ewetimen,
Ot Bozrahning ordilirini yutuwalidu».
 
Ammoniylar heqqide
13 Perwerdigar mundaq deydu: —
«Ammonning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,
Chünki ular chégrimizni kéngeytimiz dep, Giléadtiki hamilidar ayallarning qorsaqlirini yériwetti. «Chünki u chégrimizni kéngeytimiz dep, Giléadtiki hamilidar ayallarning qorsaqlirini yériwetti» — ular Giléadta turuwatqan bashqilarnimu öltürgen, elwette. Biraq ularning bu ajayib rehimsizlikning meqsiti, ulargha qayturma zerbe bergüdek héch adem, hetta bowaqlarningmu qalmasliqi üchün idi. Babilning padishahi Néboqadnesar miladiyedin ilgiriki 582-yili Rabbah shehirini weyran qiliwetti.
14 Hem Men Rabbahning sépiligha ot yaqimen,
Jeng künide qiya-chiyalar ichide,
Qara quyunning künide qattiq boran ichide,
Ot uning ordilirini yutuwalidu;
15 Hem ularning padishahi esirge chüshidu,
— U emirliri bilen bille esirge chüshidu, — deydu Perwerdigar.
 
 

1:1 «Amosning Israil toghruluq éytqan sözliri» — adette bu kitabta «Israil» Israilning «shimaliy padishahliqi»ni körsitidu. Amos Yehudaning Tekoa yézisidin bolghini bilen yetküzidighan bésharetlirining köpinchisi «shimaliy padishahliq» toghruluqtur.

1:1 Zek. 14:5

1:2 «Perwerdigar Zion téghidin hörkireydu, Yérusalémdin awazini qoyuwétidu» — bu bésharet yer tewreshni körsetse kérek. «Karmel» bolsa Israilda höl-yéghin eng köp bolidighan jay; u «ghazanglashqan» bolsa, bashqa jaylar téximu shundaq bolatti.

1:2 Yer. 25:30; Yo. 3:16

1:3 «ular (Suriyelikler) Giléadtikilerni tömür tirniliq söremler bilen soqqanidi» — «2Pad.» 10:32-33, 13:3-5-ayette Giléadtikilerning Suriye teripidin tartqan azab-oqubetliri xatirilen’gen; mushu ayette tilgha élin’ghini shu bozek qilinishni körsetse kérek.

1:4 «Hazael» — Demeshq padishahi bolup, «Ben-Hadad» uning oghli idi.

1:5 «Awen jilghisida turghuchi» — bashqa birhil terjimisi «Rezillik jilghisida turghuchi» — démek, yeni Demeshqning padishahini ipadileydu. «Suriyening xelqi esirge chüshüp kirgha élip kétilidu» — «Kir» Mésopotamiye (hazirqi iraq)diki bir yurt. Suriyelikler eslide shu jaydin chiqqanidi (9:7-ayetni körüng).

1:5 2Pad. 16:9; Yesh. 17:1-11; Yer. 49:23-27

1:6 «Chünki ular Édomgha tapshurup bérishke, barliq tutqunlarni esir qilip élip ketti» — «tutqunlar» Israildin yaki Yehudadin tutqun qilin’ghan bir türküm kishiler bolsa kérek. Qarighanda Gazaning (yeni Filistiylerning) meqsiti Israillardin öch élish idi.

1:6 2Tar. 21:16, 17; 28:18

1:9 «Chünki ular barliq tutqunlarni Édomgha tapshuruwetti, shundaqla qérindashliq ehdisini ésige almidi» — bu «tutqunlar» belkim yene Israildin kelgen bolushi mumkin. «Ehde» — Sulayman padishah esli Turning padishahi bilen ehde tüzgenidi. Biraq tutqunlarning nedin kélishi, Turning kim bilen ehde tüzgenliki anche muhim emes; muhimi, Xuda ularni wediside turmasliqtek wijdansizliqi üchün jazalaydu.

1:11 «U yirilghudek ghezepte bolup,...» — bashqa birxil terjimisi: «U ghezep bilen hemishe ademlerni yirtiwétip,...».

1:13 «Chünki u chégrimizni kéngeytimiz dep, Giléadtiki hamilidar ayallarning qorsaqlirini yériwetti» — ular Giléadta turuwatqan bashqilarnimu öltürgen, elwette. Biraq ularning bu ajayib rehimsizlikning meqsiti, ulargha qayturma zerbe bergüdek héch adem, hetta bowaqlarningmu qalmasliqi üchün idi. Babilning padishahi Néboqadnesar miladiyedin ilgiriki 582-yili Rabbah shehirini weyran qiliwetti.