31
Misir bilen ittipaqlashmanglar! •••• Xuda Özi Asuriyeni yiqitidu
— Yardem izdep Misirgha barghanlarning haligha way!
Ular atlargha tayinip,
Köp bolghanliqidin jeng harwilirigha,
Intayin küchlük bolghanliqidin atliq eskerlerge ishinip ketti!
Biraq Israildiki Muqeddes Bolghuchigha qarimaydu,
Perwerdigarni izdimeydu. Zeb. 20:7; 33:16-17; Pend. 21:31; Yer. 17:5
Biraq Umu danadur!
U külpet élip kélidu,
Dégenlirini qayturuwalmaydu;
U buzuqlarning jemetige,
Shundaqla qebihlik qilghuchilargha yardemde bolghanlargha qarshi ornidin qozghilidu. «Biraq Umu danadur!» — «Umu» dégen söz kinayilik, hejwiy gep: «Sen Israil bek ekillik, shundaq emesmu? Lékin Umu (Xudamu) danaliqghu!» dégendek. Israilning héch danaliqi yoq idi.
Misirliqlar Tengri emes, ademler xalas;
Ularning atliri bolsa rohtin emes, ettin xalas;
Perwerdigar bolsa qolini uzartidu,
Yardem bergüchi bolsa putlishidu;
Yardem bérilgüchi bolsa yiqilidu;
Ular hemmisi biraqla yoqilidu.
Chünki Perwerdigar manga mundaq dégen: —
«Owni tutuwalghan shir yaki arslanni bir terep qilishqa top-top padichilar chaqirilghanda,
Shir yaki arslan ularning awazliridin héch qorqmay,
Shawqunliridin héch hoduqmay,
Belki owni astigha bésiwélip ghar-ghur talighinidek,
Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigarmu oxshashla Zion téghi we égizlikliri üchün chüshüp jeng qilidu. «top-top padichilar» — bu ibare Misirni körsetse, nahayiti kinayilik gep bolidu; chünki Misirliqlar qoy we padichilargha öch idi («Yar.» 46:34ni körüng). Belkim mushu temsilning awwalqi yérimi, Xuda Israilni (shirdek, Asuriye arqiliq) jazalimaqchi bolsa, Misirliqlarni yardem bérishke chaqirish bihudiliktur. Ikkinchi yérimi bolsa, Xuda axirda Özi (qushtek Öz qaniti astigha élip — 31-ayet) Israilni Asuriyedin qutquzidu, dégen menide. «shawqunliridin héch hoduqmay,...» — yaki «ularning aldida yolni boshatmaydighan,...». «U (Perwerdigar) Zion téghi ... üchün chüshüp jeng qilidu» — Perwerdigar kimge qarshi chiqip jeng qilidu? Yuqiriqi ayetke qarighanda, u awwal shirdek (Asuriye arqiliq) Öz oljisi qilmaqchi bolghan Yérusalémni qoligha élish üchün küresh qilip, andin «owgha yardemchi süpitide» «uni shirdin qutquzimiz» dégen Misir bilen jeng qilidu. Héchbolmighanda, Yérusalém Xudaning (Asuriyelikler arqiliq bolghan) terbiye jazasidin özini qutquzalmaydu. Biraq 5-ayette, Xuda axirida ularni Asuriyening bésip kirishidin qutquzidu, deydu.
Üstide perwaz qilidighan qushlardek samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar Öz qaniti astigha Yérusalémni alidu;
Qaniti astigha élip, Zionni qutquzidu;
Uning «ötüp kétishi» bilen Zion nijatliqqa érishidu. «Uning (Perwerdigarning) «ötüp kétishi» bilen Zion nijatliqqa érishidu» — Xuda Musa peyghember dewride Israilni Misirdin qutquzghanda, Israillarning öyliridin «ötüp kétish»i bilen ularni jazalimay, ularni qutquzghan. Tepsilatliri üchün «Mis.» 12:23 we «Zeb.» 78:49ni körüng — U Özi ewetken «halak qilghuchi perishte» Israillarning öylirige yétip kelgende Özi ularning öylirining ishikining aldigha «ötüp turush»i bilen halak qilghuchi perishtining yolini tosup, muhapizet qilip ularni saq qaldurghan. «Ötüp kétish» dégen söz Israilni mushu ish toghruluq eskertken bolsa kérek. «Mis.» 12:13, 23-ayet we izahatlirini körüng.   Qan. 32:11
 
Xudaning towa qilishqa chaqirishi
Siler dehshetlik asiyliq qilghan Igenglarning yénigha towa qilip qaytinglar,
I Israil baliliri!
Chünki shu künide insanlar herbiri özi üchün öz qoli bilen yasighan kümüsh butlarni we altun butlarni: — «Gunahtur!» dep tashliwétidu». Yesh. 2:20
 
«Shu chaghda Asuriye qilich bilen yiqilidu,
Biraq baturning qilichi bilen emes;
Bir qilich uni yutuwalidu, biraq qilich adettiki ademningki bolmaydu;
U jénini élip qilichtin qachmaqchi bolidu,
Arisidiki yigitliri alwan’gha sélinidu. «Asuriye qilich bilen yiqilidu, biraq baturning qilichi bilen emes; ... qilich adettiki ademningki bolmaydu» — démek, qilich insan teripidin emes, belki Xuda teripidin ishlitilidu (36-, 37-babni körüng).
Wehimidin uning «ul téshi» yoqaydu;
Uning serdarliri jeng tughidin alaqzadilishidu» — dep jakarlaydu Zionda oti köyiwatqan,
Yérusalémda xumdéni yalqunlawatqan Perwerdigar. «Wehimidin uning «ul téshi» yoqaydu...» — «ul téshi» ularning padishahi bolushi kérek.   2Pad. 19:36,37
 
 

31:1 Zeb. 20:7; 33:16-17; Pend. 21:31; Yer. 17:5

31:2 «Biraq Umu danadur!» — «Umu» dégen söz kinayilik, hejwiy gep: «Sen Israil bek ekillik, shundaq emesmu? Lékin Umu (Xudamu) danaliqghu!» dégendek. Israilning héch danaliqi yoq idi.

31:4 «top-top padichilar» — bu ibare Misirni körsetse, nahayiti kinayilik gep bolidu; chünki Misirliqlar qoy we padichilargha öch idi («Yar.» 46:34ni körüng). Belkim mushu temsilning awwalqi yérimi, Xuda Israilni (shirdek, Asuriye arqiliq) jazalimaqchi bolsa, Misirliqlarni yardem bérishke chaqirish bihudiliktur. Ikkinchi yérimi bolsa, Xuda axirda Özi (qushtek Öz qaniti astigha élip — 31-ayet) Israilni Asuriyedin qutquzidu, dégen menide. «shawqunliridin héch hoduqmay,...» — yaki «ularning aldida yolni boshatmaydighan,...». «U (Perwerdigar) Zion téghi ... üchün chüshüp jeng qilidu» — Perwerdigar kimge qarshi chiqip jeng qilidu? Yuqiriqi ayetke qarighanda, u awwal shirdek (Asuriye arqiliq) Öz oljisi qilmaqchi bolghan Yérusalémni qoligha élish üchün küresh qilip, andin «owgha yardemchi süpitide» «uni shirdin qutquzimiz» dégen Misir bilen jeng qilidu. Héchbolmighanda, Yérusalém Xudaning (Asuriyelikler arqiliq bolghan) terbiye jazasidin özini qutquzalmaydu. Biraq 5-ayette, Xuda axirida ularni Asuriyening bésip kirishidin qutquzidu, deydu.

31:5 «Uning (Perwerdigarning) «ötüp kétishi» bilen Zion nijatliqqa érishidu» — Xuda Musa peyghember dewride Israilni Misirdin qutquzghanda, Israillarning öyliridin «ötüp kétish»i bilen ularni jazalimay, ularni qutquzghan. Tepsilatliri üchün «Mis.» 12:23 we «Zeb.» 78:49ni körüng — U Özi ewetken «halak qilghuchi perishte» Israillarning öylirige yétip kelgende Özi ularning öylirining ishikining aldigha «ötüp turush»i bilen halak qilghuchi perishtining yolini tosup, muhapizet qilip ularni saq qaldurghan. «Ötüp kétish» dégen söz Israilni mushu ish toghruluq eskertken bolsa kérek. «Mis.» 12:13, 23-ayet we izahatlirini körüng.

31:5 Qan. 32:11

31:7 Yesh. 2:20

31:8 «Asuriye qilich bilen yiqilidu, biraq baturning qilichi bilen emes; ... qilich adettiki ademningki bolmaydu» — démek, qilich insan teripidin emes, belki Xuda teripidin ishlitilidu (36-, 37-babni körüng).

31:9 «Wehimidin uning «ul téshi» yoqaydu...» — «ul téshi» ularning padishahi bolushi kérek.

31:9 2Pad. 19:36,37