2
Perwerdigarning Perishtisining Israilgha tenbih bérishi
Perwerdigarning Perishtisi Gilgaldin Bokimgha kélip: — Men silerni Misirdin chiqirip, ata-bowiliringlargha qesem qilip bergen zémin’gha élip kélip: «Men siler bilen qilghan ehdemni ebedgiche bikar qilmaymen; «Perwerdigarning Perishtisi» — «tebirler»ni körüng.   Yar. 17:7; Mis. 23:20-22; Qan. 29:13, 14 Lékin siler bu zéminning xelqi bilen héchqandaq ehde baghlimanglar, belki ularning qurban’gahlirini buzup tashlishinglar kérek» — dégenidim; lékin siler Méning awazimgha qulaq salmidinglar. Bu silerning néme qilghininglar?! Qan. 7:2; 12:3 Shunga Men shu chaghda silerge: «Shundaq qilsanglar ularni silerning aldinglardin qoghliwetmeymen; ular biqininglargha yantaq bolup sanjilidu, ularning ilahliri silerge tor-tuzaq bolidu» — dep agahlandurdum, — dédi. «ular biqininglargha yantaq bolup sanjilidu» — yaki «ular silerni qiltaqlargha chüshüridu».   Mis. 23:33; 34:12; Qan. 7:16; Ye. 23:13
Perwerdigarning Perishtisi barliq Israillargha bularni dégende, ular ün sélip yighlap kétishti. Shuning bilen bu jayning nami «Bokim» dep qoyuldi; ular shu yerde Perwerdigargha atap qurbanliqlarni sundi. «Bokim» — menisi «yighlighuchilar». «... ular shu yerde Perwerdigargha atap qurbanliqlarni sundi» — bu ishqa qarighanda, «Perwerdigarning Perishtisi» ayan bolghan chaghda, shu yerlerde qurbanliq qilsa bolatti. Adette peqet Xuda békitken jaydila qurbanliq sunushqa bolatti («Qan.» 12:5-14ni körüng).
 
Yeshua peyghemberning dewridin kéyin bolghan ishlar
Yeshua xelqni tarqitiwétiwidi, Israillar herqaysisi özlirige miras qilin’ghan zéminni igilesh üchün qaytip kétishti. Ye. 24:28 Yeshuaning pütkül hayat künliride, shundaqla Yeshuadin kéyin qalghan, Perwerdigarning Israil üchün qilghan hemme karamet emellirini obdan bilgen aqsaqallarning pütkül hayat künliridimu Israil xelqi Perwerdigarning ibaditide bolup turdi. Emdi Nunning oghli, Perwerdigarning quli Yeshua bir yüz on yéshida wapat boldi. Ular uni élip bérip, Efraim taghliq rayonida, Gaash téghining shimal teripidiki öz miras ülüshi bolghan Timnat-Sérah dégen jayda depne qildi. «Timnat-Serah» — yaki «Timnat-Heres». 10 Bu dewrdikilerning hemmisi ölüp öz ata-bowilirigha qoshulup ketti; ulardin kéyin Perwerdigarnimu tonumaydighan, shundaqla uning Israil üchün qilghan emellirini bilmigen bir dewr peyda boldi.
 
Israilning gunahni üzlüksiz tekrarlishi
11 Shuningdin tartip Israil Perwerdigarning neziride rezil bolghanni qilip Baal-butlarning ibaditige kirishti. 12 Ular özlirini Misir zéminidin chiqirip élip kelgen ata-bowilirining Xudasi Perwerdigarni tashlap, etrapidiki taipilerning ilahliridin bolghan yat ilahlargha egiship, ulargha bash urup, Perwerdigarning ghezipini qozghidi. 13 Ular Perwerdigarni tashlap, Baal we Asherahlarning qulluqigha kirishti. ««Asherahlar» yaki Asherah butlar» — belkim butpereslikke béghishlan’ghan derexliklerdur. Derexler belkim ayal but sheklide oyulghan yaki neqishlen’gen bolushi mumkin.
14 Buning bilen Perwerdigarning ghezipi Israilgha tutiship, xarab qilinsun dep, u ularni talan-taraj qilghuchilarning qoligha tashlap berdi, yene etrapidiki düshmenlirining qoligha tapshurup berdi; shuning bilen ular düshmenlirining aldida bash kötürelmidi. Zeb. 44:12-14; Yesh. 50:1 15 Ular qeyerge barmisun, Perwerdigarning qoli ularni apet bilen urdi, xuddi Perwerdigarning déginidek, we Perwerdigarning ulargha qesem qilghinidek, ular tolimu azabliq haletke chüshüp qaldi. Law. 26; Qan. 28 16 Andin Perwerdigar ularning arisidin batur hakimlarni turghuzdi, ular Israillarni talan-taraj qilghuchilarning qolidin qutquzup chiqti.
17 Shundaqtimu, ular öz hakimlirigha qulaq salmidi; eksiche ular yat ilahlargha egiship buzuqluq qilip, ulargha bash urup choqundi; ata-bowilirining mangghan yolidin, yeni Perwerdigarning emrlirige itaet qilish yolidin tézla chiqip ketti; ular héch itaet qilmidi. 18 Perwerdigar qachaniki ular üchün batur hakimlarni turghuzsa, Perwerdigar haman shu batur hakim bilen bille bolatti, batur hakimning hayat künliride ularni düshmenlirining qolidin qutquzup chiqatti; chünki ularni xarlap ezgenler tüpeylidin kötürülgen ah-zarlarni anglighan Perwerdigar ulargha ichini aghritatti.
19 Lékin batur hakim ölüp kétishi bilenla, ular arqisigha yénip, yat ilahlargha egiship, ularning qulluqigha kirip, ulargha bash urushup, özlirini ata-bowiliridinmu ziyade bulghaytti; ular ne shu qilmishliridin toxtimaytti, ne öz jahil yolidin héch yanmaytti. Hak. 3:12 20 Shuning bilen Perwerdigarning ghezipi Israilgha qattiq tutashti, U: — «Bu xelq Men ularning ata-bowilirigha tapilighan ehdemni buzup, awazimgha qulaq salmighini üchün, 21 buningdin kéyin Men Yeshua ölgende bu yurtta qaldurghan taipilerdin héchbirini ularning aldidin qoghliwetmeymen; Ye. 23:13 22 buningdiki meqset, Men shular arqiliq Israilning ularning ata-bowiliri tutqandek, Men Perwerdigarning yolini tutup mangidighan-mangmaydighanliqini sinaymen» — dédi.
23 Shuning bilen Perwerdigar shu taipilerni qaldurup, ularni ne derhalla zéminidin mehrum qilip qoghliwetmidi ne Yeshuaning qolighimu tapshurup bermigenidi. «Shuning bilen Perwerdigar shu taipilerni qaldurup, ularni ... ne Yeshuaning qolighimu tapshurup bermigenidi» — bu ayetler, yeni 10-23-ayetler «Batur Hakimlar» dégen kitabning qisqa yekünidin ibarettur.
 
 

2:1 «Perwerdigarning Perishtisi» — «tebirler»ni körüng.

2:1 Yar. 17:7; Mis. 23:20-22; Qan. 29:13, 14

2:2 Qan. 7:2; 12:3

2:3 «ular biqininglargha yantaq bolup sanjilidu» — yaki «ular silerni qiltaqlargha chüshüridu».

2:3 Mis. 23:33; 34:12; Qan. 7:16; Ye. 23:13

2:5 «Bokim» — menisi «yighlighuchilar». «... ular shu yerde Perwerdigargha atap qurbanliqlarni sundi» — bu ishqa qarighanda, «Perwerdigarning Perishtisi» ayan bolghan chaghda, shu yerlerde qurbanliq qilsa bolatti. Adette peqet Xuda békitken jaydila qurbanliq sunushqa bolatti («Qan.» 12:5-14ni körüng).

2:6 Ye. 24:28

2:9 «Timnat-Serah» — yaki «Timnat-Heres».

2:13 ««Asherahlar» yaki Asherah butlar» — belkim butpereslikke béghishlan’ghan derexliklerdur. Derexler belkim ayal but sheklide oyulghan yaki neqishlen’gen bolushi mumkin.

2:14 Zeb. 44:12-14; Yesh. 50:1

2:15 Law. 26; Qan. 28

2:19 Hak. 3:12

2:21 Ye. 23:13

2:23 «Shuning bilen Perwerdigar shu taipilerni qaldurup, ularni ... ne Yeshuaning qolighimu tapshurup bermigenidi» — bu ayetler, yeni 10-23-ayetler «Batur Hakimlar» dégen kitabning qisqa yekünidin ibarettur.