21
Qanaaniylarning meghlup qilinishi
1 Jenubta turushluq Arad memlikitining Qanaaniylardin bolghan padishahi Israillarning Atarim yoli bilen kéliwatqanliqini anglap, chiqip ular bilen soqushup, nechcheylenni tutqun qilip ketti.□«Jenubta» — ibraniy tilida «Negewde». Negew bolsa Pelestin zéminining jenub teripidiki chong chöllük yerdur. 2 Andin Israillar Perwerdigargha qesem ichip: «Eger bu xelqni bizning qolimizgha pütünley tapshuridighan bolsang, ularning sheherlirini weyran qilip tashlaymiz» — dédi. 3 Perwerdigar Israillarning peryadini anglap, Qanaanliylarni ularning qoligha tapshurdi, shuning bilen ular Qanaaniylarni ularning sheherliri bilen qoshup weyran qildi; shu sewebtin ular shu yerni «Xormah» dep atidi.□«Xormah» — dégenning menisi «weyrane».
Zeherlik yilanlar bilen mis yilan
4 Ular Hor téghidin yolgha chiqip, Édom zéminini aylinip ötüsh üchün, Qizil déngiz boyidiki yolni boylap mangdi; xelq mushu yol sewebidin könglide tolimu taqetsiz bolup, 5 Xudagha we Musagha qarshi chiqip: — Siler néme üchün bizni chöl-jeziride ölsun dep Misir zéminidin bashlap chiqqansiler? Bu yerde ya ashliq, ya su yoq, könglimiz bu erzimes nanlardin bizar boldi, déyishti.□«erzimes nanlar» — bu söz Xuda ularning üstige her küni chüshüridighan «manna»ni körsitidu. «Mis.» 16:13-36ni körüng. 6 Shu sewebtin Perwerdigar ularning arisigha zeherlik yilanlarni ewetti; yilanlar ularni chaqti, shu sewebtin Israillardin nurghun adem ölüp ketti.□«zeherlik yilanlar» —— Ibraniy tilida «ot yilanlar». ■1Kor. 10:9 7 Xelq Musaning aldigha kélip uninggha: — Biz aghzimizni buzup, Perwerdigargha hem sanga hujum qilip, yaman gep qilip gunah qilduq; Perwerdigargha tilawet qilsang, u bu yilanlarni arimizdin élip ketkey, — déwidi, Musa xelq üchün dua qildi.
8 Perwerdigar Musagha: —
Sen bir zeherlik yilanning sheklini yasap xadigha ésip qoyghin; yilan chéqiwalghan herbiri uninggha qarisila qayta hayatqa érishidu, — dédi.■Yuh. 3:14 9 Musa mistin bir yilan yasitip xadigha ésip qoydi; we shundaq boldiki, yilan birkimni chéqiwalghan bolsa, u bu mis yilan’gha qarisila, ular hayat qaldi.□«mistin bir yilan... yasitip xadigha ésip qoyghin» — bu weqe toghruluq yene «Yh.» 3:14-15ni körüng. ■2Pad. 18:4; Yuh. 3:14
Obottin Pisgahghiche méngish
10 Israillar yene yolgha chiqip Obotqa kélip chédir tikti.■Chöl. 33:43 11 Yene Obottin yolgha chiqip, Moab zéminining udulida kün chiqish tereptiki Iye-Ibarimgha kélip chédir tikti. 12 Ular yene u yerdin yolgha chiqip Zered jilghisida chédir tikti. 13 Yene u yerdin méngip Amoriylarning zéminining chétidin chiqip chöl-bayawandin ötüp, éqip turghan Arnon deryasining u qétida chédir tikti (chünki Arnon deryasi Moabiylarning chégrisi bolup, Moabiylar bilen Amoriylarning otturisida idi. ■Hak. 11:18 14-15 Shunga «Perwerdigarning jengnamisi» dégen kitabta: —
«Sufahdiki Waheb we derya-wadiliri,
Arnon deryasi we jilghilirining yanbaghirliri,
Arning turalghusighiche yétip,
Moabning chégrisigha chüshidu» dep pütülgenidi).□«terjime» — bu qedimki shéirning birnechche xil terjimiliri bar. Bu yerde Musa peyghemberning uni neqil keltürüshining meqsiti, shübhisizki, Perwerdigar qedimdin tartip Moab üchün békitken chégraning Arnon deryasi bilen Ar shehiri ikenlikini ispatlash üchündur.
16 Israillar yene u yerdin méngip Beerge keldi; «Beer» quduq dégen menide bolup, ilgiri Perwerdigar Musagha: «Sen xelqni yigh, Men ulargha ichidighan su bérey» dégende shu quduqni közde tutqan. 17 Shu chaghda Israillar munu naxshini éytishqan: —
«Ah quduq, chiqsun süyüng bulduqlap,
Naxsha éytinglar, quduqqa béghishlap:
18 Bu quduqni emirler,
Xelqning kattiliri qazghan,
Qanun chiqarghuchining sözi bilen,
Hasiliri bilen qazghan».
Israillar chöl-bayawandin yene Mattanahqa,□«qanun chiqarghuchining sözi bilen» — bashqa birxil terjimisi: — «tayaqliri bilen». «xelqning kattiliri qazghan, ... hasiliri bilen qazghan» — bu ishning shu alahidiliki barki, peqet addiy puxralarla emes, xelqning kattilirimu emgek qilip quduq kolashti. 19 Mattanahtin Nahaliyelge, Nahaliyeldin Bamotqa, 20 Bamottin Moab dalasidiki jilghigha, yene chöl-bayawan terepke qarap turghan Pisgah téghining choqqisigha yétip bardi.
Amoriylarning padishahi bilen Bashan padishahini yenggenliki
21 Israillar Amoriylarning padishahi Sihonning aldigha elchilerni ewetip:□«izahat» — «Qan.» 2:26-3:11nimu körüng. ■Qan. 2:26; Hak. 11:19 22 — Bizning öz zéminliridin ötüwélishimizge ijazet bergeyla; biz silining étizliqlirigha we üzümzarliqlirigha kirmeymiz, quduqliridin sumu ichmeymiz; teweliridin ötüp ketküche «Xan yoli»din chiqmaymiz, — dédi.■Chöl. 20:17 23 Sihon Israillarni öz chégrisidin ötkili qoymayla qalmastin, eksiche u Israillar bilen soqushimen dep, özining barliq xelqini yighip chölge qarap atlandi. U Yahazgha kélip Israilgha hujum qildi.■Qan. 2:30; 29:7; Ye. 24:8; Hak. 11:20 24 Israillar uni qilich bilen chépip öltürüp, uning yurtini Arnon deryasidin Yabbok deryasighiche, yeni Ammoniylarning chégrisighiche igilidi; Ammoniylarning chégrisi bolsa bek mustehkem idi.□«Ammoniylarning chégrisighiche igilidi» — bashqa birxil terjimisi: «Ammoniylarning chégrisi Yaazer idi» (32-ayetni körüng). ■Qan. 2:33,37; 29:7; Ye. 12:2; 24:8; Hak. 11:2; Zeb. 135:10-12; 136:19-21; Am. 2:9 25 Israillar bu yerdiki hemme sheherni igilidi hem Amoriylarning sheherlirige, yeni Heshbon’gha we uninggha tewe barliq yéza-qishlaqlarghimu kirip orunlashti.■Qan. 2:34, 35 26 Chünki Heshbon eslide Amoriylarning padishahi Sihonning merkiziy shehiri idi; Sihon eslide Moabning ilgiriki padishahi bilen soqushqan, uning Arnon deryasighiche bolghan hemme zéminini tartiwalghanidi. 27 Shu sewebtin shairlar: —
«Heshbon’gha kélinglar!
Mana Sihonning shehiri yéngiwashtin qurulsun,
Sihonning shehiri mehkem qilinsun.
28 Chünki Heshbonning özidin chiqti bir ot,
Sihonning shehiridin bir yalqun yalqunlap,
Yutuwetti Moabtiki Ar shehirini,
Arnondiki égiz jaylarning emirlirini.■Yesh. 48:45
29 Way sanga ey Moab!
Hey Kémoshning ümmiti, tügeshtinglar!
Chünki Kémosh öz oghullirini qachqun’gha aylandurdi,
Qizlirini esirlikke bérip, Amoriylarning padishahi Sihon’gha tutup berdi!□«Kémosh» — Kémosh Moab choqun’ghan but idi. Moabiylarning uninggha öz balilirini qurbanliq qilish aditi bar idi («2Pad.» 3:27ni körüng). Bu tarixqa qarighanda, Kémoshning «öz xelqige» héch paydisi bolmighanidi! ■1Pad. 11:7, 33 30 Biz ularni yiqitiwettuq,
Heshbon taki Dibon’ghiche halak boldi;
Biz hetta Nofahqiche (Nofahtin Medebagha yétidu) ularning yurtini weyran qiliwettuq!» — dep shéir yézishqanidi.□«biz ularni yiqitiwettuq» — yaki «biz ulargha attuq».
31 Shuning bilen Israillar ene shu teriqide Amoriylarning yurtigha orunlashti. 32 Musa Yaazerni charlap kélishke charlighuchilarni ewetti; andin Israillar Yaazerning yéza-qishlaqlirini ishghal qilip, u yerlerdiki Amoriylarni yéridin qoghliwetti. 33 Shuningdin kéyin Israillar burulup, Bashanning yolini boylap mangdi; Bashanning padishahi Og we uning barliq xelqi chiqip Edreyde Israillar bilen jeng qilishqa sep tüzdi.■Qan. 3:1; 29:7 34 Perwerdigar Musagha: — Qorqma, Men uni, uning barliq xelqi hem zéminini qolunggha tapshurimen; sen uni ilgiri Heshbonda turushluq Amoriylarning padishahi Sihonni qilghandek qilisen, — dédi.■Zeb. 136:20 35 Shuning bilen ular Og bilen uning oghullirini hem barliq xelqining birini qoymay qirip tashlidi we uning zéminini igilidi.■Zeb. 136:20, 21, 22
□21:1 «Jenubta» — ibraniy tilida «Negewde». Negew bolsa Pelestin zéminining jenub teripidiki chong chöllük yerdur.
□21:3 «Xormah» — dégenning menisi «weyrane».
□21:5 «erzimes nanlar» — bu söz Xuda ularning üstige her küni chüshüridighan «manna»ni körsitidu. «Mis.» 16:13-36ni körüng.
□21:6 «zeherlik yilanlar» —— Ibraniy tilida «ot yilanlar».
□21:9 «mistin bir yilan... yasitip xadigha ésip qoyghin» — bu weqe toghruluq yene «Yh.» 3:14-15ni körüng.
□21:14-15 «terjime» — bu qedimki shéirning birnechche xil terjimiliri bar. Bu yerde Musa peyghemberning uni neqil keltürüshining meqsiti, shübhisizki, Perwerdigar qedimdin tartip Moab üchün békitken chégraning Arnon deryasi bilen Ar shehiri ikenlikini ispatlash üchündur.
□21:18 «qanun chiqarghuchining sözi bilen» — bashqa birxil terjimisi: — «tayaqliri bilen». «xelqning kattiliri qazghan, ... hasiliri bilen qazghan» — bu ishning shu alahidiliki barki, peqet addiy puxralarla emes, xelqning kattilirimu emgek qilip quduq kolashti.
□21:21 «izahat» — «Qan.» 2:26-3:11nimu körüng.
■21:23 Qan. 2:30; 29:7; Ye. 24:8; Hak. 11:20
□21:24 «Ammoniylarning chégrisighiche igilidi» — bashqa birxil terjimisi: «Ammoniylarning chégrisi Yaazer idi» (32-ayetni körüng).
■21:24 Qan. 2:33,37; 29:7; Ye. 12:2; 24:8; Hak. 11:2; Zeb. 135:10-12; 136:19-21; Am. 2:9
■21:25 Qan. 2:34, 35
□21:29 «Kémosh» — Kémosh Moab choqun’ghan but idi. Moabiylarning uninggha öz balilirini qurbanliq qilish aditi bar idi («2Pad.» 3:27ni körüng). Bu tarixqa qarighanda, Kémoshning «öz xelqige» héch paydisi bolmighanidi!
■21:29 1Pad. 11:7, 33
□21:30 «biz ularni yiqitiwettuq» — yaki «biz ulargha attuq».
■21:35 Zeb. 136:20, 21, 22