Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Padixaⱨlar «2» 19

Ⱨǝzǝkiya Hudadin yol soraydu

2Tar. 32:20-21; Yǝx. 37:1-38

1 Xundaⱪ boldiki, Ⱨǝzǝkiya buni angliƣanda, kiyim-keqǝklirini yirtip, ɵzini bɵz bilǝn ⱪaplap Pǝrwǝrdigarning ibadǝthanisiƣa kirdi. 2 U Ⱨilⱪiyaning oƣli, ordini baxⱪuridiƣan Eliakim, orda diwanbegi Xǝbna wǝ kaⱨinlarning aⱪsaⱪallirini bɵz ⱪaplanƣan peti Amozning oƣli Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrgǝ ǝwǝtti.■

3 Ular uningƣa: —

Ⱨǝzǝkiya mundaⱪ dǝydu: —

«Balilar tuƣulay dǝp ⱪalƣanda anining tuƣⱪudǝk ⱨali ⱪalmiƣandǝk, muxu kün awariqilik, rǝswa ⱪilinidiƣan, mazaⱪ ⱪilinidiƣan bir künidur. 4 Ɵz hojayini bolƣan Asuriyǝ padixaⱨi tirik Hudani mazaⱪ ⱪilixⱪa ǝwǝtkǝn Rab-Xakǝⱨning muxu barliⱪ gǝplirini Pǝrwǝrdigar Hudaying nǝzirigǝ elip tingxisa, bularni angliƣan Pǝrwǝrdigar Hudaying xu gǝplǝr üqün uning dǝkkisini berǝrmikin? Xunga ⱪelip ⱪalƣan ⱪaldisi üqün awazingni kɵtürüp, bir duayingni bǝrsǝng» — dedi.

5 Xu gǝplǝr bilǝn Ⱨǝzǝkiyaning hizmǝtkarliri Yǝxayaning aldiƣa kǝldi. 6 Yǝxaya ularƣa: —

«Hojayininglarƣa: — Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dedi: —

«Asuriyǝ padixaⱨining qaparmǝnlirining sǝn angliƣan axu Manga kupurluⱪ ⱪilƣuqi gǝpliridin ⱪorⱪma; 7 Mana, Mǝn uningƣa bir roⱨni kirgüzimǝn; xuning bilǝn u bir iƣwani anglap, ɵz yurtiƣa ⱪaytidu. Mǝn uni ɵz zeminida turƣuzup ⱪiliq bilǝn ɵltürgüzimǝn» — dǝnglar» — dedi.□

8 Rab-Xakǝⱨ ɵzi kǝlgǝn yoli bilǝn ⱪaytip mangƣanda, Asuriyǝ padixaⱨining Laⱪix xǝⱨiridin qekingǝnlikini anglap, Libnaⱨ xǝⱨirigǝ ⱪarxi jǝng ⱪiliwatⱪan padixaⱨning yeniƣa kǝldi. 9 Qünki padixaⱨ: «Mana, Efiopiyǝ padixaⱨi Tirⱨakaⱨ sizgǝ ⱪarxi jǝng ⱪilmaⱪqi bolup yolƣa qiⱪti» degǝn hǝwǝrni angliƣanidi. Lekin u yǝnǝ Ⱨǝzǝkiyaƣa ǝlqilǝrni mundaⱪ hǝt bilǝn ǝwǝtti: —□

10 «Silǝr Yǝⱨuda padixaⱨi Ⱨǝzǝkiyaƣa mundaⱪ dǝngarisaldilar: —

«Sǝn tayinidiƣan Hudayingning sanga: «Yerusalem Asuriyǝ padixaⱨining ⱪoliƣa tapxurulmaydu» deginigǝ aldanma; 11 mana, sǝn Asuriyǝ padixaⱨlirining ⱨǝmmǝ ǝl-yurtlarni nemǝ ⱪilƣanlirini, ularni ɵz ilaⱨ-butliriƣa atap ⱨalak ⱪilƣanliⱪini angliƣansǝn; ǝmdi ɵzüng ⱪutⱪuzulamsǝn? □ 12 Ata-bowilirim ⱨalak ⱪilƣan ǝllǝrning ɵz ilaⱨ-butliri ularni ⱪutⱪuzƣanmu? Gozan, Ⱨaran, Rǝzǝf xǝⱨiridikilǝrniqu, Telassarda turƣan Edǝnlǝrniqu? 13 Hamat padixaⱨi, Arpad padixaⱨi, Sǝfarwaim, Hena ⱨǝm Iwwaⱨ xǝⱨǝrlirining padixaⱨliri ⱪeni?»».□

14 Xuning bilǝn Ⱨǝzǝkiya hǝtni ǝkǝlgüqilǝrning ⱪolidin elip oⱪup qiⱪti. Andin u Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kirip, Pǝrwǝrdigarning aldiƣa hǝtni yeyip ⱪoydi. 15 Wǝ Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarƣa dua ⱪilip mundaⱪ dedi: —

«I kerublar otturisida turƣan Pǝrwǝrdigar, Israilning Hudasi: —

Sǝn Ɵzüngdursǝn, jaⱨandiki barliⱪ ǝl-yurtlarning üstidiki Huda pǝⱪǝt Ɵzüngdursǝn; asman-zeminni Yaratⱪuqisǝn. □ 16 I Pǝrwǝrdigar, ⱪuliⱪingni tɵwǝn ⱪilip angliƣaysǝn; kɵzüngni aqⱪaysǝn, i Pǝrwǝrdigar, kɵrgǝysǝn; Sǝnnaheribning adǝm ǝwǝtip mǝnggü ⱨayat Hudani ⱨaⱪarǝtlǝp eytⱪan gǝplirini angliƣaysǝn! 17 I Pǝrwǝrdigar, Asuriyǝ padixaⱨliri ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ⱨǝmmǝ yurtlarni, xularƣa beⱪindi bolƣan yurtlarnimu harabǝ ⱪilip, □ 18 ularning ilaⱨ-butlirini otⱪa taxliwǝtkǝn; qünki ularning ilaⱨliri ilaⱨ ǝmǝs, bǝlki insan ⱪoli bilǝn yasalƣanliri, yaƣaq wǝ tax, halas; xunga asuriylar ularni ⱨalak ⱪildi. 19 Əmdi, i Pǝrwǝrdigar Hudayimiz, jaⱨandiki barliⱪ ǝl-yurtlarƣa Sening, pǝⱪǝt Seningla Pǝrwǝrdigar ikǝnlikingni bildürüx üqün, bizni uning ⱪolidin ⱪutⱪuzƣaysǝn!».

20 Xuning bilǝn Amozning oƣli Yǝxaya Ⱨǝzǝkiyaƣa sɵz ǝwǝtip mundaⱪ dedi: —

— Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

«Sening Manga Sǝnnaherib toƣruluⱪ ⱪilƣan duayingni anglidim. 21 Pǝrwǝrdigarning uningƣa ⱪarita degǝn sɵzi xudurki: —

«Pak ⱪiz, yǝni Zionning ⱪizi seni kǝmsitidu,

Seni mazaⱪ ⱪilip külidu;

Yerusalemning ⱪizi kǝyninggǝ ⱪarap bexini qayⱪaydu;

22 sǝn kimni mazaⱪ ⱪilip kupurluⱪ ⱪilding?

Sǝn kimgǝ ⱪarxi awazingni kɵtürüp,

Nǝziringni üstün ⱪilding?

Israildiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqiƣa ⱪarxi!□

23 Əlqiliring arⱪiliⱪ sǝn Rǝbni mazaⱪ ⱪilip; —

«Mǝn nurƣunliƣan jǝng ⱨarwilirim bilǝn taƣ qoⱪⱪisiƣa,

Liwan taƣ baƣriliriƣa yetip kǝldimki,

Uning egiz kedir dǝrǝhlirini, esil ⱪariƣaylirini kesiwetimǝn;

Mǝn uning ǝng qǝt turalƣusiƣa,

Uning ǝng bük-baraⱪsan ormanzarliⱪiƣa kirip yetimǝn.□

24 Ɵzüm ⱪuduⱪ kolap yaⱪa yurtning süyini iqtim;

Putumning uqidila mǝn Misirning barliⱪ dǝrya-ɵstǝnglirini ⱪurutiwǝttim — deding.□

25 — Sǝn xuni anglap baⱪmiƣanmiding?

Uzundin buyan Mǝn xuni bekitkǝnmǝnki,

Ⱪǝdimdin tartip xǝkillǝndürgǝnmǝnki,

Ⱨazir uni ǝmǝlgǝ axurdumki,

Mana, sǝn ⱪǝl’ǝ-ⱪorƣanliⱪ xǝⱨǝrlǝrni harabilǝrgǝ aylandurdung;

26 Xuning bilǝn u yǝrdǝ turuwatⱪanlar küqsizlinip,

Yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoyuldi, xǝrmǝndǝ ⱪilindi;

Ular ɵsiwatⱪan ot-qɵptǝk,

Yumran kɵk qɵplǝrdǝk,

Ɵgzidiki ot-qɵplǝr ɵsmǝy ⱪurup kǝtkǝndǝk boldi.□

27 Biraⱪ sening olturƣiningni, ornungdin turƣiningni, qiⱪip-kirginingni wǝ Manga ⱪarxi ƣaljirlixip kǝtkiningni bilimǝn;

28 Sening Manga ⱪarxi ƣaljirlixip kǝtkǝnlikingning, ⱨakawurlixip kǝtkǝnlikingning ⱪuliⱪimƣa yǝtkǝnliki tüpǝylidin,

Mǝn ⱪarmiⱪimni burningdin ɵtküzimǝn,

Yüginimni aƣzingƣa salimǝn,

Wǝ ɵzüng kǝlgǝn yol bilǝn seni ⱪayturimǝn.□

29 I Ⱨǝzǝkiya, xu ix sanga alamǝt bexarǝt boliduki,

Muxu yili ɵzlükidin ɵskǝn,

Ikkinqi yili xulardin qiⱪⱪanlarmu silǝrning rizⱪinglar bolidu;

Üqinqi yili bolsa teriysilǝr, orisilǝr, üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr;

Ulardin qiⱪⱪan mewilǝrni yǝysilǝr.□

30 Yǝⱨuda jǝmǝtining ⱪeqip ⱪutulƣan ⱪaldisi bolsa yǝnǝ tɵwǝngǝ ⱪarap yiltiz tartidu,

Yuⱪiriƣa ⱪarap mewǝ beridu;

31 Qünki Yerusalemdin bir ⱪaldisi,

Zion teƣidin ⱪeqip ⱪutulƣanlar qiⱪidu;

Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarning otluⱪ muⱨǝbbiti muxuni ada ⱪilidu.

32 Xunga, Pǝrwǝrdigar Asuriyǝ padixaⱨi toƣruluⱪ mundaⱪ dǝydu: —

U nǝ muxu xǝⱨǝrgǝ yetip kǝlmǝydu,

Nǝ uningƣa bir tal oⱪmu atmaydu;

Nǝ ⱪalⱪanni kɵtürüp aldiƣa kǝlmǝydu,

Nǝ uningƣa ⱪarita ⱪaxalarnimu yasimaydu.

33 U ⱪaysi yol bilǝn kǝlgǝn bolsa,

U yol bilǝn ⱪaytidu wǝ muxu xǝⱨǝrgǝ kǝlmǝydu — dǝydu Pǝrwǝrdigar,

34 — Qünki Ɵzüm üqün wǝ Mening ⱪulum Dawut üqün uni ǝtrapidiki sepildǝk ⱪoƣdap ⱪutⱪuzimǝn». ■

35 Xu keqǝ xundaⱪ boldiki, Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi qiⱪip, Asuriyǝliklǝrning bargaⱨida bir yüz sǝksǝn bǝx ming ǝskǝrni urdi; mana, kixilǝr ǝtigǝndǝ ornidin turƣanda, ularning ⱨǝmmisining ɵlgǝnlikini kɵrdi!□ ■

36 Xunga Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib qekinip, yolƣa qiⱪip, Ninǝwǝ xǝⱨirigǝ ⱪaytip turdi. 37 Wǝ xundaⱪ boldiki, u ɵz buti Nisroⱪning buthanisida uningƣa qoⱪunuwatⱪanda, oƣulliri Adrammǝlǝk ⱨǝm Xarezǝr uni ⱪiliqlap ɵltürüwǝtti; andin ular bolsa Ararat degǝn yurtⱪa ⱪeqip kǝtti. Uning oƣli Esarⱨaddon uning ornida padixaⱨ boldi.□ ■

■19:2 Yǝx. 1:1

□19:7 «... Mǝn uningƣa bir roⱨni kirgüzimǝn; xuning bilǝn u bir iƣwani anglap, ɵz yurtiƣa ⱪaytidu. Mǝn uni ɵz zeminida turƣuzup ⱪiliq bilǝn ɵltürgüzimǝn» — Yǝxayaning muxu wǝⱨiyini diⱪⱪǝt bilǝn oⱪusingiz, u Ⱨǝzǝkiyaning (6-ayǝttiki) tǝlipi boyiqǝ dua ⱪilmay, bǝlki biwasitǝ hǝwǝrqilǝrgǝ jawab bǝrdi. Qünki u alliburun Asuriyǝ toƣruluⱪ nurƣun bexarǝtlǝrni ⱪilƣan. Huda muxu pǝyt-ǝⱨwal toƣruluⱪ Israilƣa uⱪturƣan (mǝsilǝn, «Yǝx.» 10:5-21, 14:24-25ni kɵrüng). Biraⱪ Ⱨǝzǝkiya wǝ ordisidikilǝr muxularni wǝ uningdin baxⱪa kɵrgǝn karamǝt mɵjizilǝrni («Yǝx.» 38-babnimu kɵrüng) pütünlǝy untup ⱪalƣan ohxaydu.

□19:9 «Efiopiyǝ padixaⱨi Tirⱨakaⱨ sizgǝ ⱪarxi jǝng ⱪilmaⱪqi bolup yolƣa qiⱪti» — bu ix ǝmǝliyǝt ǝmǝs, ⱨǝmdǝ xu qaƣda mumkin bolmiƣanidi. Biraⱪ Huda Ɵzi ǝwǝtküzgǝn «aldamqi roⱨ»ning tǝsiri bilǝn uni ixǝndürgǝn.

□19:11 «ɵz ilaⱨ-butliriƣa atap ⱨalak ⱪilix» — bu degǝnlik ibraniy tilida pǝⱪǝt bir sɵz bilǝnla, yǝni ««ⱨaram» ⱪilix» yaki ««ⱨǝrǝm» ⱪilix» bilǝnla ipadilinidu.

□19:13 «Hamat, Arpad, Sǝfarwaim, Hena wǝ Iwwaⱨ» — muxu xǝⱨǝrlǝrning bǝzilirining nǝdǝ ikǝnlikini hǝritidin kɵrgili bolidu, bǝziliri bizgǝ bügüngǝ ⱪǝdǝr namǝlum.

□19:15 «kerublar otturisida turƣan» — muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki ǝng iqkiri ɵy, yǝni «ǝng muⱪǝddǝs jay» degǝn ɵydǝ, Hudaning «rǝⱨim kɵrsitidiƣan orun-tǝhti» («kafarǝt tǝhti») («rǝⱨimgaⱨ») bar idi. Muxu orunda Huda Israilning alaⱨidǝ ⱪurbanliⱪlirining ⱪanlirini ⱪobul ⱪilatti. Ornining ikki tǝripining ⱨǝrbiridǝ altundin yasalƣan, tǝhtkǝ ⱪaritilƣan birdin «kerub» bar idi. Musaning dǝwridin tartip Hudaning parlaⱪ xan-xǝripi sirliⱪ ⱨalda xu tǝhtning üstidǝ, yǝni «kerublar otturisida» turƣanidi. Kerublar bolsa intayin küqlük birhil pǝrixtilǝr bolup, Hudaning qiⱪarƣan ⱨɵküm-jazalirini bejiridu. «Kerublar otturisida turƣan» degini, sǝn bizgǝ yeⱪinlaxⱪan ⱨǝm bizgǝ rǝⱨim kɵrsǝtmǝkqi bolƣan Hudasǝn» degǝnliktur.

□19:17 «xularƣa beⱪindi bolƣan yurtlar» — muxu ibarini sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda «beⱪindi» degǝn sɵz yoⱪ. Biz xǝrⱨlǝx üqün uni ⱪoxtuⱪ.

□19:22 «kupurluⱪ» — kim ɵzini Hudaning ornida ⱪoyup, «ⱨǝmmǝ ixni ⱪilalaymǝn» desǝ, kupurluⱪ ⱪilƣan bolidu, xundaⱪla ⱨaman bir küni yiⱪitilidu.

□19:23 «Uning ǝng bük-baraⱪsan ormanzarliⱪi» — bu ayǝttiki «bük-baraⱪsan» degǝn sɵz ibraniy tilida «karmǝl» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Karmǝl bolsa Israilning ǝng munbǝt wǝ qirayliⱪ jayi idi. Xuning bilǝn padixaⱨning «uning «Karmǝl» ormanzarliⱪiƣa kirimǝn» degini «uning (Liwanning) ǝng qirayliⱪ jayiƣa (ⱨeq tosalƣusiz) barimǝn» degǝndǝk po atidiƣan mǝnini ipadilǝytti. Liwanda «Karmǝl» degǝn jay yoⱪ.

□19:24 «... Putumning uqidila mǝn Misirning barliⱪ dǝrya-ɵstǝnglirini ⱪurutiwǝttim» — yuⱪiriⱪi 22-ayǝttǝ padixaⱨ ɵzining tǝs ixlarni ⱪilalaydiƣanliⱪini, mǝsilǝn Liwan rayonidiki ǝng yuⱪiri taƣlarƣa qiⱪalaydiƣanliⱪini (kɵqmǝ mǝnisi, bǝlkim aliyjanap, küqlük padixaⱨlardin üstünlükkǝ erixidiƣanliⱪini kɵrsitidu), ǝng esil nǝrsilǝrgǝ erixidiƣanliⱪini tǝswirlǝydu. Muxu 24-ayǝttiki «putum... ⱪurutiwǝttim» degini, deⱨⱪanning puti bilǝnla topini ittirip eriⱪni tosup, suni ⱪurutiwǝtkinidǝk, «Mǝn halisamla naⱨayiti asanla ⱨǝrⱪandaⱪ ixni ⱪilalaymǝn, ⱨǝtta Nil dǝryasinimu ⱪurutiwetǝlǝymǝn» degǝn mǝnmǝnlikni bildürmǝkqi.

□19:26 «ɵgzidiki ot-qɵplǝr...» — bu degǝnlikning baxⱪa hil tǝrjimilirini uqritix mumkin.

□19:28 «Mǝn ⱪarmiⱪimni burningdin ɵtküzimǝn, yüginimni aƣzingƣa salimǝn...» — Asuriyǝ padixaⱨliri muxundaⱪ rǝⱨimsiz yol bilǝn ǝsirlǝrni yalap mangatti.

□19:29 «Muxu yili ɵzlükidin ɵskǝn, ikkinqi yili xulardin qiⱪⱪanlarmu silǝrning rizⱪinglar bolidu; üqinqi yili bolsa teriysilǝr, orisilǝr, üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr; ulardin qiⱪⱪan mewilǝrni yǝysilǝr» — muxu mɵjizǝ ixǝnq-etiⱪadni küqǝytix üqün ⱨǝm hǝlⱪni ⱪutⱪuzux üqün berilgǝn. Urux waⱪtida teriⱪqiliⱪ ⱪilix mumkin ǝmǝs; Asuriyǝ ⱪoxuni kǝtkǝndin keyinki yilidimu, ⱪoxunidin ⱪelip ⱪalƣanliri parakǝndiqilik ⱪilixi mumkin idi. Xunga mɵjizǝ üqinqi yilƣiqǝ sozulidu. «Üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr... mewisini yǝysilǝr» degǝn wǝdǝ, tinqliⱪ mǝzgilning uzun bolidiƣanliⱪini kɵrsitidu (üzüm tallirini ɵstürüxkǝ uzun waⱪit ketidu, ǝlwǝttǝ). Kixilǝrning Asuriyǝ ⱪoxunlirining tuyuⱪsiz qekinixini «tasadipiyliⱪtin» demǝsliki üqün, bu ikkinqi mɵjizǝ berildi. Xundaⱪtimu, mǝzkur «Padixaⱨlar» degǝn kitabⱪa ⱪariƣanda, hǝlⱪlǝr yǝnila ikki mɵjizini tezla untuydu, Hudaƣa wapasizliⱪ ⱪiliweridu.

■19:34 2Pad. 20:6

□19:35 «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» — Tǝwrat dǝwridǝ intayin alaⱨidǝ xǝhs idi. Bǝzi ixlarda u Hudaning ornida kɵrünǝtti (mǝsilǝn, Tǝwrattiki «Yar.» 18-babni kɵrüng). «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng.

■19:35 Yǝx. 37:36

□19:37 «U ɵz buti Nisroⱪning buthanisida uningƣa qoⱪunuwatⱪanda, oƣulliri Adrammǝlǝk ⱨǝm Xarezǝr uni ⱪiliqlap ɵltürüwǝtti» — muxu wǝⱪǝ Sǝnnaherib Israildin qekinixtin 20 yil keyin (miladiyǝdin ilgiriki 681-yili) boldi.

■19:37 2Tar. 32:21; Yǝx. 37:38