Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝxaya 37

Ⱨǝzǝkiyaning dua ⱪilixi — Pǝrwǝrdigarning jawabi

2Pad. 19

1 Xundaⱪ boldiki, Ⱨǝzǝkiya buni angliƣanda, kiyim-keqǝklirini yirtip, ɵzini bɵz bilǝn ⱪaplap Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kirdi. □ 2 U Ⱨilⱪiyaning oƣli, ordini baxⱪuridiƣan Eliakim, orda diwanbegi Xǝbna wǝ kaⱨinlarning aⱪsaⱪallirini bɵz yepinqaⱪliƣan peti Amozning oƣli Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrgǝ ǝwǝtti. 3 Ular uningƣa: —

«Ⱨǝzǝkiya mundaⱪ dǝydu: —

«Balilar tuƣulay dǝp ⱪalƣanda anining tuƣⱪudǝk ⱨali ⱪalmiƣandǝk, muxu kün külpǝt qüxidiƣan, rǝswa wǝ mazaⱪ ⱪilinidiƣan bir kündur. 4 Ɵz hojisi bolƣan Asuriyǝ padixaⱨi tirik Hudani mazaⱪ ⱪilixⱪa ǝwǝtkǝn Rab-Xakǝⱨning gǝplirini Pǝrwǝrdigar Hudaying nǝzirigǝ elip tingxisa, bularni angliƣan Pǝrwǝrdigar Hudaying xu gǝplǝr üqün uning dǝkkisini berǝrmikin? Xunga ⱪep ⱪalƣan ⱪaldilar üqün awazingni kɵtürüp, bir duayingni bǝrsǝng»» — dedi.

5 Xu gǝplǝr bilǝn Ⱨǝzǝkiyaning hizmǝtkarliri Yǝxayaning aldiƣa kǝldi. 6 Yǝxaya ularƣa: —

«Hojayininglarƣa: — «Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dedi: —

«Asuriyǝ padixaⱨining qaparmǝnlirining sǝn angliƣan axu manga kupurluⱪ ⱪilƣuqi gǝpliridin ⱪorⱪma; □ 7 Mana, Mǝn uningƣa bir roⱨni kirgüzimǝn; xuning bilǝn u iƣwani anglap, ɵz yurtiƣa ⱪaytidu. U ɵz zeminida turƣanda uni ⱪiliq bilǝn ɵltürgüzimǝn» — dǝnglar» — dedi.

8 Rab-Xakǝⱨ kǝlgǝn yoli bilǝn ⱪaytip mangƣanda, Asuriyǝ padixaⱨining Laⱪix xǝⱨiridin qekingǝnlikini anglap, uning yeniƣa kǝldi; Asuriyǝ padixaⱨi Libnaⱨ xǝⱨirigǝ ⱪarxi jǝng ⱪiliwatⱪanidi. 9 Andin padixaⱨ: «Efiopiyǝ padixaⱨi Tirⱨakaⱨ sizgǝ ⱪarxi jǝng ⱪilmaⱪqi bolup yolƣa qiⱪti» degǝn hǝwǝrni anglidi. Xu hǝwǝrni angliƣanda u yǝnǝ Ⱨǝzǝkiyaƣa ǝlqilǝrni mundaⱪ hǝt bilǝn ǝwǝtti: —□

10 «Silǝr Yǝⱨuda padixaⱨi Ⱨǝzǝkiyaƣa mundaⱪ dǝnglar: —

«Sǝn tayinidiƣan Hudayingning sanga: «Yerusalem Asuriyǝ padixaⱨining ⱪoliƣa tapxurulmaydu» deginigǝ aldanma; 11 Mana, sǝn Asuriyǝ padixaⱨlirining ⱨǝmmǝ ǝl-yurtlarni nemǝ ⱪilƣanlirini, ularni ilaⱨ-butliriƣa atap ⱨalak ⱪilƣanliⱪini angliƣansǝn; ǝmdi ɵzüng ⱪandaⱪmu ⱪutⱪuzulisǝn? □ 12 Ata-bowilirim ⱨalak ⱪilƣan ǝllǝrni bolsa, ularning ilaⱨ-butliri ⱪutⱪuzƣanmu? Gozan, Ⱨaran, Rǝzǝf xǝⱨiridikilǝrniqu? Telassarda turƣan Edǝnlǝrniqu? 13 Hamat padixaⱨi, Arpad padixaⱨi, Sǝfarwaim, Hena ⱨǝm Iwwaⱨ xǝⱨǝrlirining padixaⱨliri ⱪeni?»».□

14 Ⱨǝzǝkiya hǝtni ǝkǝlgüqilǝrning ⱪolidin elip oⱪup qiⱪti. Andin u Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kirip, Pǝrwǝrdigarning aldiƣa hǝtni yeyip ⱪoydi. 15 Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarƣa dua ⱪilip mundaⱪ dedi: —

16 «I kerublar otturisida turƣan, samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar, Israilning Hudasi: —

Sǝn Ɵzüngdursǝn, jaⱨandiki barliⱪ ǝl-yurtlarning üstidiki Huda pǝⱪǝt Ɵzüngdursǝn; asman-zeminni Yaratⱪuqisǝn. □ 17 I Pǝrwǝrdigar, ⱪuliⱪingni tɵwǝn ⱪilip angliƣaysǝn; kɵzüngni aqⱪaysǝn, i Pǝrwǝrdigar, kɵrgǝysǝn; Sǝnnaheribning adǝm ǝwǝtip mǝnggü ⱨayat Hudani ⱨaⱪarǝtlǝp eytⱪan ⱨǝmmǝ gǝplirini angliƣaysǝn! 18 I Pǝrwǝrdigar, Asuriyǝ padixaⱨliri ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ⱨǝmmǝ yurtlarni wǝ xularƣa beⱪindi bolƣan yurtlarnimu harabǝ ⱪilip, □ 19 Ularning ilaⱨ-butlirini otⱪa taxliwǝtkǝn; qünki ularning ilaⱨliri ilaⱨ ǝmǝs, bǝlki insan ⱪoli bilǝn yasalƣanlar, yaƣaq wǝ tax, halas; xunga Asuriyǝliklǝr ularni ⱨalak ⱪildi. 20 Əmdi, i Pǝrwǝrdigar Hudayimiz, jaⱨandiki barliⱪ ǝl-yurtlarƣa Sening, pǝⱪǝt Seningla Pǝrwǝrdigar ikǝnlikingni bildürüx üqün, bizni uning ⱪolidin ⱪutⱪuzƣaysǝn!».

21 Xuning bilǝn Amozning oƣli Yǝxaya Ⱨǝzǝkiyaƣa sɵz ǝwǝtip mundaⱪ dedi: —

— Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

«Sǝn Manga Sǝnnaherib toƣruluⱪ dua ⱪilixing bilǝn,

22 Pǝrwǝrdigarning uningƣa ⱪarita degǝn sɵzi xudurki: —

«Pak ⱪiz, yǝni Zionning ⱪizi seni kǝmsitidu,

Seni mazaⱪ ⱪilip külidu;

Yerusalemning ⱪizi kǝyninggǝ ⱪarap bexini qayⱪaydu;

23 Sǝn kimni mazaⱪ ⱪilip kupurluⱪ ⱪilding?

Sǝn kimgǝ ⱪarxi awazingni kɵtürüp,

Nǝziringni üstün ⱪilding?

Israildiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqiƣa ⱪarxi!□

24 Ⱪulliring arⱪiliⱪ sǝn Rǝbni mazaⱪ ⱪilip: —

«Mǝn nurƣunliƣan jǝng ⱨarwilirim bilǝn taƣ qoⱪⱪiliriƣa,

Liwan taƣ baƣirliriƣa yetip kǝldimki,

Uning egiz kedir dǝrǝhlirini, esil ⱪariƣaylirini kesiwetimǝn;

Mǝn uning ǝng yuⱪiri egizlikigǝ yamixip qiⱪip,

Uning ǝng bük-baraⱪsan ormanzarliⱪiƣa kirip yetimǝn.□

25 Ɵzüm ⱪuduⱪ kolap su iqtim;

Putumning uqidila mǝn Misirning barliⱪ dǝrya-ɵstǝnglirini ⱪurutuwǝttim — deding.□

26 — Sǝn xuni anglap baⱪmiƣanmiding?

Uzundin buyan Mǝn xuni bekitkǝnmǝnki,

Ⱪǝdimdin tartip xǝkillǝndürgǝnmǝnki,

Ⱨazir uni ǝmǝlgǝ axurdumki,

Mana, sǝn ⱪǝl’ǝ-ⱪorƣanliⱪ xǝⱨǝrlǝrni harabilǝrgǝ aylandurdung;

27 Xuning bilǝn u yǝrdǝ turuwatⱪanlar küqsizlinip,

Yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoyuldi, xǝrmǝndǝ ⱪilindi;

Ular etizdiki ottǝk,

Yumran kɵk qɵplǝrdǝk,

Ɵgzidiki ot-qɵplǝr ɵsmǝy ⱪurup kǝtkǝndǝk boldi.□

28 Biraⱪ sening olturƣiningni, ornungdin turƣiningni, qiⱪip-kirginingni wǝ Manga ⱪarxi ƣaljirlixip kǝtkiningni bilimǝn;

29 Manga ⱪarxi ƣaljirlixip kǝtkǝnlikingning, ⱨakawurlixip kǝtkǝnlikingning ⱪuliⱪimƣa yǝtkini tüpǝylidin,

Mǝn ⱪarmiⱪimni burningdin ɵtküzimǝn,

Yüginimni aƣzingƣa salimǝn,

Ɵzüng kǝlgǝn yol bilǝn seni ⱪayturimǝn.□

30 I Ⱨǝzǝkiya, xu ix sanga alamǝt bexarǝt boliduki, —

Muxu yili ɵzlükidin ɵskǝn,

Ikkinqi yili xulardin qiⱪⱪanlarmu rizⱪinglar bolidu;

Üqinqi yili bolsa teriysilǝr, orisilǝr, üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr;

Ulardin qiⱪⱪan mewilǝrni yǝysilǝr.□

31 Yǝⱨuda jǝmǝtidiki ⱪutulƣan ⱪaldisi bolsa yǝnǝ tɵwǝngǝ ⱪarap yiltiz tartidu,

Yuⱪiriƣa ⱪarap mewǝ beridu;

32 Qünki Yerusalemdin bir ⱪaldisi,

Zion teƣidin ⱪeqip ⱪutulƣanlar qiⱪidu;

Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarning otluⱪ muⱨǝbbiti muxuni ada ⱪilidu.

33 Xunga Pǝrwǝrdigar Asuriyǝ padixaⱨi toƣruluⱪ mundaⱪ dǝydu: —

U nǝ muxu xǝⱨǝrgǝ yetip kǝlmǝydu,

Nǝ uningƣa bir tal oⱪmu atmaydu;

Nǝ ⱪalⱪanni kɵtürüp aldiƣa kǝlmǝydu,

Nǝ uningƣa ⱪarita ⱪaxalarnimu yasimaydu.

34 U ⱪaysi yol bilǝn kǝlgǝn bolsa,

Xu yol bilǝn ⱪaytidu wǝ muxu xǝⱨǝrgǝ kǝlmǝydu, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.

35 — Qünki Ɵzüm üqün wǝ Mening ⱪulum Dawut üqün bu xǝⱨǝrni ǝtrapidiki sepildǝk ⱪoƣdap ⱪutⱪuzimǝn». ■

36 Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi qiⱪip, Asuriyǝliklǝrning bargaⱨida bir yüz sǝksǝn bǝx ming ǝskǝrni urdi. Mana, kixilǝr ǝtigǝndǝ ornidin turƣanda, ularning ⱨǝmmisining ɵlgǝnlikini kɵrdi! □ ■ 37 Xunga Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib qekinip, yolƣa qiⱪip, Ninǝwǝ xǝⱨirigǝ ⱪaytip turdi. 38 Xundaⱪ boldiki, u ɵz buti Nisroⱪning buthanisida uningƣa qoⱪunuwatⱪanda, oƣulliri Adrammǝlǝk ⱨǝm Xarezǝr uni ⱪiliqlap ɵltürüwǝtti; andin ular Ararat degǝn yurtⱪa ⱪeqip kǝtti. Uning oƣli Esarⱨaddon uning ornida padixaⱨ boldi. □

□37:1 «Pǝrwǝrdigarning ɵyi» — Uning (Sulayman padixaⱨ ⱪurƣan) ibadǝthanisi.

□37:6 «Hojayininglarƣa: — «Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dedi: — «Asuriyǝ padixaⱨining qaparmǝnlirining sǝn angliƣan axu manga kupurluⱪ ⱪilƣuqi gǝpliridin ⱪorⱪma...» — Yǝxayaning muxu jawab sɵzlirini (6-7-ayǝtlǝrni) diⱪⱪǝt bilǝn oⱪusingiz, u Ⱨǝzǝkiyaning tǝlipi boyiqǝ dua ⱪilmay, bǝlki biwasitǝ hǝwǝrqilǝrgǝ jawab bǝrdi. Qünki u alliburun hǝlⱪⱪe wǝ Ⱨǝzǝkiya Asuriyǝ toƣruluⱪ nurƣun bexarǝtlǝrni ⱪilƣan. Huda muxu pǝyt-ǝⱨwal toƣruluⱪ Israilƣa uⱪturƣanidi (mǝsilǝn, 10-bab, 5-21-ayǝtlǝrni, 14-bab, 24-25-ayǝtlǝrni kɵrüng). Biraⱪ Ⱨǝzǝkiya wǝ ordisidikilǝr muxularni wǝ uningdin baxⱪa kɵrgǝn karamǝt mɵjizilǝrni (keyinki 38-babnimu kɵrüng) pütünlǝy untup ⱪalƣandǝk ⱪilatti.

□37:9 «Efiopiyǝ padixaⱨi Tirⱨakaⱨ sizgǝ ⱪarxi jǝng ⱪilmaⱪqi bolup yolƣa qiⱪti» — bu ix ǝmǝliyǝt ǝmǝs, ⱨǝmdǝ xu qaƣda mumkin bolmiƣanidi. Biraⱪ Huda Ɵzi ǝwǝtküzgǝn «aldamqi roⱨ»ning tǝsiri bilǝn uni ixǝndürgǝn.

□37:11 «ularni ilaⱨ-butliriƣa atap ⱨalak ⱪilƣanliⱪi angliƣansǝn» — «ilaⱨ-butliriƣa atap ⱨalak ⱪilix» degǝn sɵz, ibraniy tilida pǝⱪǝt bir sɵz bilǝnla, yǝni ««ⱨaram» ⱪilix» yaki ««ⱨǝrǝm» ⱪilix» bilǝnla ipadilinidu.

□37:13 «Gozan, Ⱨaran, Rǝzǝf xǝⱨiri.. Telassar... Hamat.., Arpad ..., Sǝfarwaim, Hena ⱨǝm Iwwaⱨ...» — (12-13-ayǝtlǝrdǝ kɵrsitilgǝn) muxu xǝⱨǝrlǝrning bǝzilirining nǝdǝ ikǝnlikini hǝritidin kɵrgili bolidu, bǝziliri bizgǝ bügüngǝ ⱪǝdǝr namǝlum.

□37:16 «I kerublar otturisida turƣan... Pǝrwǝrdigar» — muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki ǝng iqkiri ɵy, yǝni «ǝng muⱪǝddǝs jay» degǝn ɵydǝ, Hudaning «rǝⱨim kɵrsitidiƣan orun-tǝhti» («kafarǝt tǝhti») («rǝⱨimgaⱨ») bar idi. Muxu orunda Huda Israilning alaⱨidǝ ⱪurbanliⱪlirining ⱪanlirini ⱪobul ⱪilatti. Orunning ikki tǝripining ⱨǝrbiridǝ altundin yasalƣan, tǝhtkǝ ⱪaritilƣan birdin «kerub» bar idi. Musaning dǝwridin Əzakiyal pǝyƣǝmbǝr dǝwrigiqǝ Hudaning parlaⱪ xan-xǝripi sirliⱪ ⱨalda «kafarǝt tǝhti»ning üstidǝ, yǝni «kerublar otturisida» turatti. Kerublar bolsa intayin küqlük birhil pǝrixtilǝr bolup, Hudaning qiⱪarƣan ⱨɵküm-jazalirini bejiridu. «Kerublar otturisida turƣan» degini, «Sǝn bizgǝ yeⱪinlaxⱪan ⱨǝm bizgǝ rǝⱨim kɵrsǝtmǝkqi bolƣan Hudasǝn» degǝnliktur.

□37:18 «xularƣa beⱪindi bolƣan yurtlar..» — ibraniy tilida sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda «beⱪindi» degǝn sɵz yoⱪ. Baxⱪa birhil tǝrjimisi «xularƣa ait». Biz xǝrⱨlǝx üqün «beⱪindi» ⱪoxtuⱪ.

□37:23 «kupurluⱪ» — kim ɵzini Hudaning ornida ⱪoyup, «ⱨǝmmǝ ixni ⱪilalaymǝn» desǝ, kupurluⱪ ⱪilƣan bolidu, xundaⱪla ⱨaman bir küni yiⱪitilidu.

□37:24 «Uning ǝng bük-baraⱪsan ormanzarliⱪi» — bu ayǝttiki «bük-baraⱪsan» degǝn sɵz ibraniy tilida «Karmǝl» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Karmǝl bolsa Israilning ǝng munbǝt wǝ qirayliⱪ jayi idi. Xuning bilǝn padixaⱨning «uning «Karmǝl» ormanzarliⱪiƣa kirimǝn» degini «uning (Liwanning) ǝng qirayliⱪ jayiƣa (ⱨeq tosalƣusiz) barimǝn» degǝndǝk po atidiƣan mǝnini ipadilǝytti; qünki Liwanda «Karmǝl» degǝn jay yoⱪ.

□37:25 «...putumning uqidila mǝn Misirning barliⱪ dǝrya-ɵstǝnglirini ⱪurutuwǝttim» — yuⱪiriⱪi 24-ayǝttǝ padixaⱨ ɵzining tǝs ixlarni ⱪilalaydiƣanliⱪini, mǝsilǝn, Liwan rayonidiki ǝng yuⱪiri taƣlarƣa qiⱪalaydiƣanliⱪini (kɵqmǝ mǝnisi, bǝlkim aliyjanap, küqlük padixaⱨlardin üstünlükkǝ erixidiƣanliⱪini kɵrsitidu), ǝng esil nǝrsilǝrgǝ erixidiƣanliⱪini tǝswirlǝydu. Muxu 25-ayǝttiki «putum... ⱪurutiwǝttim» degini, deⱨⱪanning puti bilǝnla topini ittirip eriⱪni tosup, suni ⱪurutiwǝtkinidǝk, «Mǝn halisamla naⱨayiti asanla ⱨǝrⱪandaⱪ ixni ⱪilalaymǝn, ⱨǝtta Nil dǝryasinimu ⱪurutiwetǝlǝymǝn» degǝn mǝnmǝnlikni bildürmǝkqi.

□37:27 «ɵgzidiki ot-qɵplǝr...» — bu ibarining baxⱪa hil tǝrjimilirini uqritix mumkin.

□37:29 «Mǝn ⱪarmiⱪimni burningdin ɵtküzimǝn, yüginimni aƣzingƣa salimǝn...» — Asuriyǝ padixaⱨliri muxundaⱪ rǝⱨimsiz yol bilǝn ǝsirlǝrni yalap mangatti.

□37:30 «I Ⱨǝzǝkiya, xu ix sanga alamǝt bexarǝt boliduki, — muxu yili ɵzlükidin ɵskǝn, ikkinqi yili xulardin qiⱪⱪanlarmu rizⱪinglar bolidu; üqinqi yili bolsa teriysilǝr, orisilǝr, üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr; ulardin qiⱪⱪan mewilǝrni yǝysilǝr» — muxu mɵjizǝ ixǝnq-etiⱪadni küqǝytix üqün ⱨǝm hǝlⱪni ⱪutⱪuzux üqün berilgǝn. Urux waⱪtida teriⱪqiliⱪ ⱪilix mumkin ǝmǝs; Asuriyǝ ⱪoxuni kǝtkǝndin keyinki yilidimu, bǝlkim ⱪoxunidin ⱪalƣan ⱪisimliri yǝnila parakǝndiqilik ⱪilixi mumkin idi. Xunga mɵjizǝ üqinqi yilƣiqǝ sozulidu. «Üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr... mewisini yǝysilǝr» degǝn wǝdǝ, tinqliⱪ mǝzgilning uzun bolidiƣanliⱪini kɵrsitidu (üzüm tallirini ɵstürüxkǝ uzun waⱪit ketidu, ǝlwǝttǝ). Kixilǝrning Asuriyǝ ⱪoxunlirining tuyuⱪsiz qekinixini «tasadipiyliⱪtin» demǝsliki üqün, bu ikkinqi mɵjizǝ berildi. Xundaⱪtimu, Tǝwrattiki «Padixaⱨlar» degǝn ⱪisimƣa ⱪariƣanda, hǝlⱪlǝr yǝnila ikki mɵjizini tezla untup Hudaƣa wapasizliⱪ ⱪiliwǝrdi.

■37:35 2Pad. 20:6

□37:36 «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» — Tǝwrat dǝwridǝ intayin alaⱨidǝ xǝhs idi. Bǝzi ixlarda U Hudaning ornida kɵrünǝtti (mǝsilǝn, «Yar.» 18-babni kɵrüng).

■37:36 2Pad. 19:35

□37:38 «U ɵz buti Nisroⱪning buthanisida uningƣa qoⱪunuwatⱪanda, oƣulliri Adrammǝlǝk ⱨǝm Xarezǝr uni ⱪiliqlap ɵltürüwǝtti» — muxu wǝⱪǝ, Sǝnnaherib Israildin qekinixtin 20 yil keyin (miladiyǝdin ilgiriki 681-yili) boldi.