21
Manassǝⱨning Yǝⱨudaning üstidiki sǝltǝniti
2Tar. 33:1-9, 20
Manassǝⱨ padixaⱨ bolƣanda on ikki yaxta bolup, Yerusalemda ǝllik bǝx yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Ⱨǝfzibaⱨ idi. 2Tar. 33:1 U Pǝrwǝrdigar Israillarning aldidin ⱨǝydǝp qiⱪiriwǝtkǝn yat ǝlliklǝrning yirginqlik adǝtlirigǝ ohxax ixlar bilǝn Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪildi. U atisi Ⱨǝzǝkiya buzup yoⱪatⱪan «yuⱪiri jaylar»ni ⱪaytidin yasatti; u Baalƣa atap ⱪurbangaⱨlarni saldurup, Israilning padixaⱨi Aⱨab ⱪilƣandǝk bir Axǝraⱨ mǝbud yasidi; u asmandiki nurƣunliƣan ay-yultuzlarƣa bax urdi wǝ ularning ⱪulluⱪiƣa kirdi. «asmandiki nurƣunliƣan ay-yultuzlar» — ««asmanning ⱪoxuni» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Tǝwrattin bilimizki, asmandiki yultuzlarning pǝrixtilǝr wǝ bǝzi ǝⱨwalda asmandiki yaman küqlǝr, yǝni jin-xǝytanlar bilǝnmu munasiwiti bar («Zǝb.» 147:4, «Ayup» 38:4-7, «Wǝⱨ.» 12:4ni kɵrüng).  2Pad. 18:4 U Pǝrwǝrdigarning ɵyidimu ⱪurbangaⱨlarni yasatti. Xu ibadǝthana toƣruluⱪ Pǝrwǝrdigar: Mǝn Yerusalemda Mening namimni ⱪoyimǝn, degǝnidi. Ⱪan. 12:5, 11; 2Sam. 7:13; 1Pad. 8:29; 9:3; 2Tar. 7:12; Zǝb. 132:13, 14; Yǝr. 32:34 U Pǝrwǝrdigarning ɵyining ikki ⱨoylisida «asmanning ⱪoxuni»ƣa ⱪurbangaⱨlarni atap yasatti. «asmanning ⱪoxuni» — muxu yǝrdǝ ⱪuyax, ay wǝ yultuzlarni kɵrsitidu. Ɵz oƣlini ottin ɵtküzdi; jadugǝrqilik bilǝn palqiliⱪ ixlǝtti, ɵzigǝ jinkǝxlǝr bilǝn ǝpsunqilarni bekitti; u Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ san-sanaⱪsiz rǝzillikni ⱪilip uning ƣǝzipini ⱪozƣidi. U yasatⱪan «Axǝraⱨ» oyma mǝbudni Hudaning ɵyigǝ ⱪoydi. Xu ɵy toƣruluⱪ Pǝrwǝrdigar Dawutⱪa wǝ uning oƣli Sulaymanƣa: — «Bu ɵydǝ, xundaⱪla Israilning ⱨǝmmǝ ⱪǝbililirining zeminliri arisidin Mǝn talliƣan Yerusalemda Ɵz namimni ǝbǝdgiqǝ ⱪaldurimǝn; 2Sam. 7:10; 1Pad. 8:16, 29; 9:3; 2Pad. 23:27 ǝgǝr Israil pǝⱪǝt Mǝn ularƣa tapiliƣan barliⱪ ǝmrlǝrgǝ, yǝni Ɵz ⱪulum Musa ularƣa buyruƣan barliⱪ ⱪanunƣa muwapiⱪ ǝmǝl ⱪilixⱪa kɵngül ⱪoysila, Mǝn ularning putlirini ata-bowiliriƣa tǝⱪsim ⱪilƣan bu zemindin ⱪaytidin neri ⱪilmaymǝn», degǝnidi. Lekin ular ⱪulaⱪ salmaytti; xunglaxⱪimu, Manassǝⱨ ularni xundaⱪ azdurdiki, ular Pǝrwǝrdigar Israillarning aldidin ⱨalak ⱪilƣan yat ǝlliklǝrdin axurup rǝzillik ⱪilatti.
10 Xunga Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱪulliri bolƣan pǝyƣǝmbǝrlǝrning wasitisi arⱪiliⱪ mundaⱪ dedi: —
11 Yǝⱨudaning padixaⱨi Manassǝⱨ bu yirginqlik ixlarni ⱪilip, ⱨǝtta uningdin ilgiri ɵtkǝn Amoriylar ⱪilƣan barliⱪ rǝzilliktin ziyadǝ rǝzillik ⱪilip, uning butliri bilǝn Yǝⱨudanimu gunaⱨⱪa azdurƣini üqün Yǝr. 15:4 12 Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —
«Mana, Yerusalem bilǝn Yǝⱨudaning üstigǝ xundaⱪ balayi’apǝt kǝltürimǝnki, kimki uni anglisila ⱪulaⱪliri zingildap ketidu. 13 Mǝn Samariyǝni ɵlqigǝn tana wǝ Aⱨabning jǝmǝtini tǝkxürgǝn tik ɵlqigüq yip bilǝn Yerusalemni tǝkxürtimǝn; kixi ⱪaqini qayⱪap sürtkǝndin keyin düm kɵmtürüp ⱪoyƣandǝk, Yerusalemni qayⱪap ɵrüymǝn. «Samariyǝni ɵlqigǝn tana» — xübⱨisizki, Hudaning Samariyǝning üstigǝ qüxürgǝn jaza ⱨɵkümini kɵrsitidu; «Aⱨabning jǝmǝtini tǝkxürgǝn tik ɵlqigüq yip» — Hudaning Aⱨabning jǝmǝtining üstigǝ qüxürgǝn jaza ⱨɵkümini kɵrsitidu. «Am.» 7:7-8ni kɵrüng. «kixi ⱪaqini qayⱪap sürtkǝndin keyin düm kɵmtürüp ⱪoyƣandǝk, Yerusalemni qayⱪap ɵrüymǝn» — bu sɵz, bǝlkim, Hudaning Yerusalemdin barliⱪ aⱨalisini yiraⱪ ⱪilip, uni astin-üstin ⱪiliwetidiƣanliⱪini kɵrsitidu. 14-ayǝtni kɵrüng. 14 Mǝn mirasimning ⱪalƣanliridinmu waz keqip, düxmǝnlirining ⱪoliƣa tapxurimǝn; ularni ⱨǝmmǝ düxmǝnlirigǝ bulang-talang obyekti wǝ olja ⱪilip berimǝn; «mirasim» — Israildiki on ikki ⱪǝbilǝ; «mirasimning ⱪalƣanliri» — Israildin yalƣuz ⱪalƣan ⱪǝbilǝ, yǝni Yǝⱨudani kɵrsitidu. 15 Qünki ular Mening nǝzirimdǝ rǝzil bolƣanni ⱪilip, ularning ata-bowiliri Misirdin qiⱪⱪan kündin tartip bügüngiqǝ ƣǝzipimni ⱪozƣap kǝldi».
16 Manassǝⱨ ǝmdi pütkül Yerusalemni bir qetidin yǝnǝ bir qetigiqǝ ⱪanƣa toldurup, kɵp naⱨǝⱪ ⱪan tɵkküzdi wǝ ohxaxla ɵzi ⱪiliwatⱪan gunaⱨi bilǝn Yǝⱨudalarni azdurup, ularning Pǝrwǝrdigarning nǝziridiki rǝzillikni ⱪilixiƣa sǝwǝb boldi.
17 Manassǝⱨning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi, jümlidin u sadir ⱪilƣan gunaⱨ «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?
18 Manassǝⱨ ata-bowilirining arisida uhlidi wǝ ɵz ɵyining beƣida, yǝni Uzzaⱨning beƣida dǝpnǝ ⱪilindi. Andin oƣli Amon uning ornida padixaⱨ boldi.2Tar. 33:20
 
Amonning Yǝⱨudaning üstidiki sǝltǝniti
2Tar. 33:21-25
19 Amon padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ ikki yaxta bolup, Yerusalemda ikki yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Mǝxullǝmǝt idi; u Yotbaⱨliⱪ Ⱨaruzning ⱪizi idi. 20 Amon atisi Manassǝⱨ ⱪilƣandǝk Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilatti. 21 U atisi mangƣan barliⱪ yollarda mangatti; u atisi ⱪulluⱪida bolƣan butlarning ⱪulluⱪida bolup, ularƣa sǝjdǝ ⱪilip, 22 Pǝrwǝrdigarning yolida yürmǝy, ɵz ata-bowilirining Hudasi Pǝrwǝrdigarni tǝrk ⱪildi. 23 Əmdi Amonning hizmǝtkarliri padixaⱨni ⱪǝstlǝp, uni ɵz ordisida ɵltürdi. 24 Lekin yurt hǝlⱪi Amon padixaⱨni ⱪǝstligǝnlǝrning ⱨǝmmisini ɵltürdi; andin yurt hǝlⱪi uning ornida oƣli Yosiyani padixaⱨ ⱪildi.
25 Amonning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?
26 U Uzzaⱨning beƣida ɵz ⱪǝbrisidǝ dǝpnǝ ⱪilindi. Andin oƣli Yosiya uning ornida padixaⱨ boldi.Mat. 1:10
 
 

21:1 2Tar. 33:1

21:3 «asmandiki nurƣunliƣan ay-yultuzlar» — ««asmanning ⱪoxuni» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Tǝwrattin bilimizki, asmandiki yultuzlarning pǝrixtilǝr wǝ bǝzi ǝⱨwalda asmandiki yaman küqlǝr, yǝni jin-xǝytanlar bilǝnmu munasiwiti bar («Zǝb.» 147:4, «Ayup» 38:4-7, «Wǝⱨ.» 12:4ni kɵrüng).

21:3 2Pad. 18:4

21:4 Ⱪan. 12:5, 11; 2Sam. 7:13; 1Pad. 8:29; 9:3; 2Tar. 7:12; Zǝb. 132:13, 14; Yǝr. 32:34

21:5 «asmanning ⱪoxuni» — muxu yǝrdǝ ⱪuyax, ay wǝ yultuzlarni kɵrsitidu.

21:7 2Sam. 7:10; 1Pad. 8:16, 29; 9:3; 2Pad. 23:27

21:11 Yǝr. 15:4

21:13 «Samariyǝni ɵlqigǝn tana» — xübⱨisizki, Hudaning Samariyǝning üstigǝ qüxürgǝn jaza ⱨɵkümini kɵrsitidu; «Aⱨabning jǝmǝtini tǝkxürgǝn tik ɵlqigüq yip» — Hudaning Aⱨabning jǝmǝtining üstigǝ qüxürgǝn jaza ⱨɵkümini kɵrsitidu. «Am.» 7:7-8ni kɵrüng. «kixi ⱪaqini qayⱪap sürtkǝndin keyin düm kɵmtürüp ⱪoyƣandǝk, Yerusalemni qayⱪap ɵrüymǝn» — bu sɵz, bǝlkim, Hudaning Yerusalemdin barliⱪ aⱨalisini yiraⱪ ⱪilip, uni astin-üstin ⱪiliwetidiƣanliⱪini kɵrsitidu. 14-ayǝtni kɵrüng.

21:14 «mirasim» — Israildiki on ikki ⱪǝbilǝ; «mirasimning ⱪalƣanliri» — Israildin yalƣuz ⱪalƣan ⱪǝbilǝ, yǝni Yǝⱨudani kɵrsitidu.

21:18 2Tar. 33:20

21:26 Mat. 1:10