74
74-küy •••• Tajawuzqiliⱪⱪa uqriƣan qaƣdiki azabliⱪ dua
Asaf yazƣan «Masⱪil»: —
I Huda, Sǝn nemixⱪa mǝnggügǝ bizni taxliwǝtting?
Nemixⱪa ƣǝzipingni tütün qiⱪarƣandǝk Ɵz yayliⱪingdiki ⱪoyliringƣa qiⱪirisǝn? «I Huda, Sǝn nemixⱪa mǝnggügǝ bizni taxliwǝtting? Nemixⱪa ƣǝzipingni tütün qiⱪarƣandǝk Ɵz yayliⱪingdiki ⱪoyliringƣa qiⱪirisǝn?» — bu küy bǝlkim Babil padixaⱨi Neboⱪadnisar miladiyǝdin ilgiriki 597-yili Yerusalemni, jümlidin muⱪǝddǝs ibadǝthanini wǝyran ⱪilip, kɵp Israillarni ǝsirgǝ elip Babilƣa sürgün ⱪilƣandin keyin yezilƣan.
Ɵzüng rǝnǝ tɵlǝp azad ⱪilƣan jamaitingni,
Yǝni Ɵz mirasing boluxⱪa ⱪǝdimdǝ ularƣa ⱨǝmjǝmǝt bolup ⱪutⱪuzƣan ⱪǝbilini,
Ɵzüng makan ⱪilƣan Zion teƣini yadingƣa kǝltürgǝysǝn!
Ⱪǝdǝmliringni muxu mǝnggülük harabliⱪlarƣa ⱪaratⱪaysǝn,
Düxmǝnlǝr muⱪǝddǝs jayingda gumran ⱪilƣan barliⱪ nǝrsilǝrgǝ ⱪariƣaysǝn;
Rǝⱪibliring jamaǝtgaⱨingning otturisida ⱨɵr-pɵr ⱪilidu;
Mɵjizatlar saⱪlanƣan orunƣa ular ɵz tuƣlirini tikti. «mɵjizatlar saⱪlanƣan orunƣa ular (düxmǝnlǝr) ɵz tuƣlirini tikti» — Hudaning ibadǝhanidiki «muⱪǝddǝs jay»ida Israil hǝlⱪining tarihidiki birnǝqqǝ «mɵjizatlar» saⱪlinip kǝlgǝnidi. Mǝsilǝn, Musa pǝyƣǝmbǝr dǝwridiki ««manna»ƣa tolƣan altun ⱪaqa», «Ⱨarunning bihliƣan ⱨasisi» ⱪatarliⱪlar. Bularni wǝyran ⱪilip, düxmǝnlǝr axu yǝrdǝ ɵz tuƣlirini tikti. Ibraniy tilida «tuƣ» wǝ «karamǝt» degǝn sɵzlǝr birla sɵz bilǝn ipadilinidu.
Ⱨǝrbiri ɵzlirini kɵrsitixip, palta oynitip orman kǝsküqidǝk,
Ular ⱨazir muⱪǝddǝs jayingdiki nǝⱪixlǝrni ala ⱪoymay, palta-bolⱪilar bilǝn qeⱪiwǝtti;
Ular muⱪǝddǝs jayingƣa ot ⱪoydi;
Ɵz namingdiki makanni bulƣap, yǝr bilǝn tǝng ⱪiliwǝtti. 2Pad. 25:9
Ular kɵnglidǝ: «Biz bularning ⱨǝmmisini yoⱪitayli» dǝp,
Tǝngrining zemindiki jamaǝtgaⱨlirining ⱨǝrbirini kɵydürüwǝtti. «Ular kɵnglidǝ: «Biz bularning ⱨǝmmisini yoⱪitayli» dǝp, Tǝngrining zemindiki jamaǝtgaⱨlirining ⱨǝrbirini kɵydürüwǝtti» — Hudaning pǝⱪǝt birla (Sulayman ⱪurƣan) ibadǝthanisi bar idi. Biraⱪ uningdin ilgirimu Hudaƣa ibadǝt ⱪilidiƣan jaylar mǝwjut idi — mǝsilǝn: «Xiloⱨ» degǝn jayda «muⱪǝddǝs qedir» bar idi («Yǝ.» 18:1). Hudaning namini yoⱪitix üqün düxmǝnlǝr bularning ⱨǝmmisini kɵydürüwǝtti.
Bizgǝ ǝslǝtmǝ bolƣan mɵjizatlarni ⱨeq kɵrǝlmǝymiz;
Pǝyƣǝmbǝrlǝrmu kǝlmǝskǝ kǝtti;
Arimizdimu bu ixlarning ⱪaqanƣiqǝ bolidiƣanliⱪini bilidiƣan birsi yoⱪtur. «Pǝyƣǝmbǝrlǝrmu kǝlmǝskǝ kǝtti» — Babil padixaⱨi Neboⱪadnisar Daniyal ⱨǝm Əzakiyal pǝyƣǝmbǝrlǝrni sürgün ⱪilip Babilƣa baldur elip kǝtkǝnidi. Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr bolsa bir türküm lükqǝklǝr tǝripidin Misirƣa elip ketilgǝnidi.
10 Ⱪaqanƣiqǝ, i Huda, rǝⱪibing Seni mǝshirǝ ⱪilidu?
Düxmǝn namingni mǝnggügǝ ⱨaⱪarǝtlǝmdu?
11 Sǝn ⱪolungni, yǝni ong ⱪolungni nemixⱪa tartiwalisǝn?
Ⱪolungni ⱪoynungdin elip, ularni yoⱪatⱪaysǝn!
12 Biraⱪ Huda ⱪǝdimdin padixaⱨim bolup kǝlgǝn,
Yǝr yüzining otturisida ⱪutⱪuzuxlarni elip barƣuqi Udur. «Yǝr yüzining otturisida ⱪutⱪuzuxlarni elip barƣuqi Udur» — «yǝr yüzining otturisi» bǝlkim «ottura xǝrⱪ»ni kɵrsitixi mumkin.
13 Sǝn dengiz süyini küqüng bilǝn bɵldung,
Sulardiki ǝjdiⱨalarning baxlirini yarding. Mis. 14:21-31
14 Dengizdiki lewiatanning baxlirini qeⱪip,
Uning gɵxini ozuⱪ ⱪilip qɵldiki yawayilarƣa bɵlüp bǝrding. «Dengizdiki lewiatanning baxlirini qeⱪip,...» — «lewiatan» dengiz qongⱪur tǝktidǝ yaxaydiƣan ⱪorⱪunqluⱪ ǝjdiⱨaƣa ohxap ketidiƣan ⱨaywan. Tɵwǝndiki izaⱨatni, «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng. «...Uning gɵxini ozuⱪ ⱪilip qɵldiki yawayilarƣa bɵlüp bǝrding» — «ǝjdiⱨalar» (13-ayǝt) ⱨǝm «lewiatan» — xübⱨisizki, bu yǝrdǝ jin-xǝytanlarning küq-ⱪudrǝtlirini kɵrsitidu. Huda Israilni Misirdin azad ⱪilƣanda, u muxu ⱪudrǝtlǝr üstidin ƣǝlibǝ ⱪildi. Muxu ayǝt boyiqǝ «lewiatan»ning bexi kɵp bolidu. Injil «Wǝⱨiy» ⱪismida uning bexi yǝttǝ ikǝnliki kɵrsitilidu. Tǝwrat «Ayup» 41-bab, 1-ayǝttiki, «Yǝx,» 27:1-ayǝttiki izaⱨatlirimizni ⱨǝm Injildiki «Wǝⱨiy» 12- ⱨǝm 13-bablarni kɵrüng.
15 Yǝrni yerip bulaⱪlarni, eriⱪlarni aⱪⱪuzdung,
Sǝn tohtimay eⱪiwatⱪan dǝryalarni ⱪurutuwǝtting. «Yǝrni yerip bulaⱪlarni, eriⱪlarni aⱪⱪuzdung, Sǝn tohtimay eⱪiwatⱪan dǝryalarni ⱪurutuwǝtting» — muxu wǝⱪǝlǝrning tǝpsilatlirini qüxinix üqün, Tǝwrattiki «Misirdin qiⱪix» ⱨǝm «Yǝxua» degǝn ⱪisimlarni kɵrüng.   Mis. 17:5, 6; Qɵl. 20:11; Yǝ. 3:13; Zǝb. 105:41; Yǝx. 48:21
16 Kün Sening, tünmu Seningkidur;
Ay bilǝn ⱪuyaxni orunlaxturdung. Yar. 1:14-19
17 Yǝr yüzining qegralirini bǝlgiliding;
Yaz bilǝn ⱪixni — Sǝn xǝkillǝndürdüng.
18 Xuni esingdǝ tutⱪaysǝn, i Pǝrwǝrdigar: —
Bir düxmǝn Seni mǝshirǝ ⱪildi,
Ⱨamaⱪǝt bir hǝlⱪ namingni ⱨaⱪarǝtlidi.
19 Pahtikingni yirtⱪuq ⱨaywanlarƣa tutup bǝrmigǝysǝn;
Ezilgǝn mɵminliringning ⱨayatini mǝnggü untumiƣaysǝn.
20 Ɵz ǝⱨdǝnggǝ ⱪariƣaysǝn,
Qünki zemindiki ⱪarangƣu bulung-puqⱪaⱪlar zorluⱪ-zumbuluⱪning turalƣuliri bilǝn toldi.
21 Ezilgüqilǝrni nomus bilǝn yandurmiƣaysǝn;
Ezilgǝnlǝr, yoⱪsullar namingni mǝdⱨiyiligǝy.
22 Ornungdin turƣin, i Huda,
Ɵz dǝwayingni soriƣaysǝn;
Ⱨamaⱪǝt kixining Ɵzüngni kün boyi mǝshirǝ ⱪiliwatⱪinini esingdǝ tutⱪaysǝn.
23 Düxmǝnliringning quⱪanlirini untumiƣaysǝn;
Sanga ⱪarxi ⱪozƣalƣanlarning dawrangliri tohtimay kɵtürülmǝktǝ.
 
 

74:1 «I Huda, Sǝn nemixⱪa mǝnggügǝ bizni taxliwǝtting? Nemixⱪa ƣǝzipingni tütün qiⱪarƣandǝk Ɵz yayliⱪingdiki ⱪoyliringƣa qiⱪirisǝn?» — bu küy bǝlkim Babil padixaⱨi Neboⱪadnisar miladiyǝdin ilgiriki 597-yili Yerusalemni, jümlidin muⱪǝddǝs ibadǝthanini wǝyran ⱪilip, kɵp Israillarni ǝsirgǝ elip Babilƣa sürgün ⱪilƣandin keyin yezilƣan.

74:4 «mɵjizatlar saⱪlanƣan orunƣa ular (düxmǝnlǝr) ɵz tuƣlirini tikti» — Hudaning ibadǝhanidiki «muⱪǝddǝs jay»ida Israil hǝlⱪining tarihidiki birnǝqqǝ «mɵjizatlar» saⱪlinip kǝlgǝnidi. Mǝsilǝn, Musa pǝyƣǝmbǝr dǝwridiki ««manna»ƣa tolƣan altun ⱪaqa», «Ⱨarunning bihliƣan ⱨasisi» ⱪatarliⱪlar. Bularni wǝyran ⱪilip, düxmǝnlǝr axu yǝrdǝ ɵz tuƣlirini tikti. Ibraniy tilida «tuƣ» wǝ «karamǝt» degǝn sɵzlǝr birla sɵz bilǝn ipadilinidu.

74:7 2Pad. 25:9

74:8 «Ular kɵnglidǝ: «Biz bularning ⱨǝmmisini yoⱪitayli» dǝp, Tǝngrining zemindiki jamaǝtgaⱨlirining ⱨǝrbirini kɵydürüwǝtti» — Hudaning pǝⱪǝt birla (Sulayman ⱪurƣan) ibadǝthanisi bar idi. Biraⱪ uningdin ilgirimu Hudaƣa ibadǝt ⱪilidiƣan jaylar mǝwjut idi — mǝsilǝn: «Xiloⱨ» degǝn jayda «muⱪǝddǝs qedir» bar idi («Yǝ.» 18:1). Hudaning namini yoⱪitix üqün düxmǝnlǝr bularning ⱨǝmmisini kɵydürüwǝtti.

74:9 «Pǝyƣǝmbǝrlǝrmu kǝlmǝskǝ kǝtti» — Babil padixaⱨi Neboⱪadnisar Daniyal ⱨǝm Əzakiyal pǝyƣǝmbǝrlǝrni sürgün ⱪilip Babilƣa baldur elip kǝtkǝnidi. Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr bolsa bir türküm lükqǝklǝr tǝripidin Misirƣa elip ketilgǝnidi.

74:12 «Yǝr yüzining otturisida ⱪutⱪuzuxlarni elip barƣuqi Udur» — «yǝr yüzining otturisi» bǝlkim «ottura xǝrⱪ»ni kɵrsitixi mumkin.

74:13 Mis. 14:21-31

74:14 «Dengizdiki lewiatanning baxlirini qeⱪip,...» — «lewiatan» dengiz qongⱪur tǝktidǝ yaxaydiƣan ⱪorⱪunqluⱪ ǝjdiⱨaƣa ohxap ketidiƣan ⱨaywan. Tɵwǝndiki izaⱨatni, «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng. «...Uning gɵxini ozuⱪ ⱪilip qɵldiki yawayilarƣa bɵlüp bǝrding» — «ǝjdiⱨalar» (13-ayǝt) ⱨǝm «lewiatan» — xübⱨisizki, bu yǝrdǝ jin-xǝytanlarning küq-ⱪudrǝtlirini kɵrsitidu. Huda Israilni Misirdin azad ⱪilƣanda, u muxu ⱪudrǝtlǝr üstidin ƣǝlibǝ ⱪildi. Muxu ayǝt boyiqǝ «lewiatan»ning bexi kɵp bolidu. Injil «Wǝⱨiy» ⱪismida uning bexi yǝttǝ ikǝnliki kɵrsitilidu. Tǝwrat «Ayup» 41-bab, 1-ayǝttiki, «Yǝx,» 27:1-ayǝttiki izaⱨatlirimizni ⱨǝm Injildiki «Wǝⱨiy» 12- ⱨǝm 13-bablarni kɵrüng.

74:15 «Yǝrni yerip bulaⱪlarni, eriⱪlarni aⱪⱪuzdung, Sǝn tohtimay eⱪiwatⱪan dǝryalarni ⱪurutuwǝtting» — muxu wǝⱪǝlǝrning tǝpsilatlirini qüxinix üqün, Tǝwrattiki «Misirdin qiⱪix» ⱨǝm «Yǝxua» degǝn ⱪisimlarni kɵrüng.

74:15 Mis. 17:5, 6; Qɵl. 20:11; Yǝ. 3:13; Zǝb. 105:41; Yǝx. 48:21

74:16 Yar. 1:14-19