LUKE
KIPANA THUPHA
Mijouse dinga huhhingpu
Thusim'a thilsoh gilpen Pathen amangsa holdoh le huhhing dinga ahunglut
Gospel Luke lekhabu sung thu umdan
Gospel khatcheh hin ama ama al-na khatcheh aneiyuve, ajehchu alekhabu sunhon Jesu hinkho le anatoh atahlang dan'u lamdang cheh ahi. Luke hi Paul nungjui ho lah'a khat, Juda mi hilou, louthem, Rome gamhop Macedonia apat ahi. Gospel sunga thilsoh hohi amatah in anato ahipon, ahin phatah'a akholchil dimdem'a amittah'a anamuho'a kon alahson ahi Lk 1:1-3. Athu kholgil natoh hin Gospel danga umlou manlutah thusim phabep eipeuve. Luke hin ahithei chan'a athusim lhingkeiya seiding agot ahi, tichu-Jesu pen thusim abulhingset a, ahin damlai thusim, athi chule athodoh thusimho panna ahi.
Lekhabu jihpa chule ajih kum
Luke, Gentile mi, louthem chule solchah Paul kiloipi pan, hiche gospel hi AD 59 le 63 sunga ajih ahi.
Koi henga chule ipi dinga ajih ham?
Luke in Theophilus kiti Gentile mi, tahsan thah mi ahilouleh Jesu chungchang henom mi hitei ding'a ginchat um, dinga asut ahi. Theophilus kiti chu “Pathen ngailu,” tina ahin, hijeh chun kimkhat in hiche lekhabu hi Pathen ngailu ho dinga kijih hiding-in jong aseiyuve. Luke in akineppi chu ahileh Theophilus le lekhabu simjousen Pathen mingailutna hi nam jouse–Juda le Chidang namdang chungah akibange, ti ahetdiu hi ahi.
1
Thumakai
Mi tampin eiho lah'a ana guilhung thilsoh ho chungchang sutdoh agouvin ahi. Amahon amittah'a mu seijui masaho thulhut amangchauvin ahi. Thil jouse abul'a pat phatah'a kholchil ahitoh lhon'in, keiman jong chingthei tah'a nangma dinga jihdoh ding kakigel lhah ahitai, jana sangpen chang Theophilus, chutia chu thutah nana kihil jouse chu ahimong nai ti nanop nading ahi.
Gabriel Vantil Zechariah henga akilah
Judea gam'a Herod leng ahi laiyin, Zechariah kiti Judah thempu khat ana um'in ahi. Ama chu Abijah thempu loi lah'a khat ahin chule a'inneipi Elizabeth jong chu Aaron thempu khailhah'a kon ahi. 1 Thusimbu 24:10 Zechariah le Elizabeth chu Pathen mitmun achonpha lhon'in, Pakai dan thupeh le chon na dan jouse chingthei tah'a jui ahilhon'e. Elizabeth in nao avop theilou jeh chun cha aneilhon pon, chule ani lhon'in hateh'in ateh gel lhon tai. Nikhat Zechariah chun Hou'in sungah Pathen kin abolin, ajeh chu chuche hapta sunga chu mopohna chang ahi. Thempuho chonna ngai banga, ama chu Hou'in muntheng sunga lut'a chule thil namtui hal dinga lhendoh hi ahi. 10 Thil namtui akihal jing laiyin, mipi tamtah pamlangah ading'un taona amang uve. 11 Zechariah muntheng sunga aumpet in Pakai vantil khat ahengah ahung kilah in, maicham phung jetlam a chun adingin ahi. 12 Zechariah in hichu amuphat in akithing'in hatah in akicha tan ahi. 13 Ahivangin vantil chun aseiyin, “Kicha hih'in Zechariah! Pathen in nataona asangtai. Na inneipi Elizabeth in chapa khat nahinpeh ding, chule amin John nasah ding ahi. 14 Nangman kipana lentah nanei ding, chule mi tampi ama pen a kipah ding ahi, 15 ijeh inem itile ama chu Pakai mitmua hung len ding. Aman ju kiti le khamna thei thil kiti atohkhah thei lou ding. Ama chu apen masang jenga jong Lhagao Theng dimset ding ahi. Minbu 6:3 16 Chule aman Israel mi tamtah Pakai a-Pathen'u henga alehei ding ahi. 17 Ama chun Elijah lhagao le thahat aken ding ahi. Aman mipiho chu Pakai hung na dinga agontup ding ahi. Mipa te lung achate chunga aheiya chule doudal lungput neiho michonphaho chihna akisan sah ding ahi,” ati. Malachi 4:5,6 18 Zechariah chun vantil jah'a aseiyin, “Hitobang hi aso ding ken iti kahet thei ding ham? Tun keima kateh tan, chule ka inneipi jong kum tamtah alhing tai,” tin adong tai. 19 Chuin vantil chun aseiyin, “Keima Gabriel kahi! Pathen angsung tah a ding kahi. Ama ahi keima nahenga hiche kipana thupha podinga eihin sol ah; Daniel 8:16; 9:21 20 Ahinlah tun, nangman kasei natahsan pon, chujeh'a nangma nathipbeh ding chule nao apen tokah'a paothei louva naum ding ahitai. Ajeh chu kathusei chengse hi aphat cha guilhung tei ding ahi,” ati. 21 Achutilai chun mipi hon Zechariah chu ahung potdoh ding angah jingun, ipi bol'a hibanga hi sot den hitam tin alungdong gam tauvin ahi. 22 Achainakeiya ahung potdoh phat chun ama apaodoh thei tapon ahi. Chuin amahon amaiso le apaotheilouva kon chun Hou'in muntheng sunga chu mu anei hinte ti ahedoh un ahi. 23 Zechariah in Hou'in a athempu natoh hapta alhin phat in inlam'a akile tan ahi. 24 Phat chomkhat jouvin ajinu Elizabeth chu ahung gai paiyin chule lhanga jen potdoh louvin aum thipbeh tan ahi. 25 “Pakai iti phat hitam!” tin aphongdoh in “Aman kacha neilou jeh'a jumna eilah mang peh tai,” ati.
Gabriel Vantil Mary henga akilah
26 Elizabeth naovop kal lhagup lhin'in, Pathen in Gabriel vantil chu Galilee gam Nazareth kho ah, 27 nungah theng Mary hengah asol'in ahi. Amanu chu Joseph kiti Leng David insung khailhah pasal khat toh kicheng dinga got'a um ahitai. Matt 1:18 28 Gabriel chu amanu hengah akilah in aseitai, “Chibai, sahluttah nu! Pakaiyin naumpi,” ati. 29 Lungdong le lung kika lahlah pum in Mary'in vantil thusei chu ipi tina ahi agel tai. 30 “Kicha hih'in Mary,” tin vantil chun aseitan ahi, “Ajeh chu nangman Pathen lunglhaina nakimutai!” 31 “Nangma gaiyin natin chapa khat nahin ding chule amin Jesu nasah ding ahi. Matt 1:21 32 Ama hung len ding chule Chungnung pen Chapa kiti ding ahi. Pakai Pathen in apu David laltouna apehding ahi. 2 Samuel 7:12,13,16; Isa 9:7 33 Chule Israel chunga tonsot'a vai apoh ding, alenggam in beitih aneilou ding ahi!” ati. 34 Mary'n vantil chu adongin, “Hinlah, hichu iti hithei ding ham? Keima nungah theng kahi,” ati. 35 Vantil chun adonbut in, “Lhagao Theng nachunga hung chu ding, chule chungnung pen thanei na in nalekhu ding ahi. Hijeh a chu naosen apeng ding chu atheng hiding chule ama chu Pathen Chapa kiti ding ahi. 36 Ipi aval um ding ham, nasopinu Elizabeth in jong ateh nungin nao avop tai! Mi hon aching'ah ahi atiuvin, hinlah tun chapa khat avop'in lhagup alhingtai. 37 Ajeh chu Pathen dingin ima ahimo aumpoi” ati. Semtilbu 18:14 38 Mary'n adonbut in, “Keima Pakai sohnu kahi, kachunga lhungding nasei jouse hung guilhung hen,” ati. Chuti chun vantil chun amanu chu adalhatai.
Mary in Elizabeth agavil
39 Ni phabep jouvin Mary jong Judea gam thinglhang lang, 40 Zechariah chen na khoa chun acheloi chal'in ahi. Amanu insung alut in Elizabeth chu chibai aboh'e. 41 Mary'n chibai aboh gin ajah chun Elizabeth naosen chu a-oisung a chun ahung kichom in, chule Elizabeth chu Lhagao Theng adimset tan ahi. 42 Elizabeth in kipanan ka cheng ahinlon Mary jah'a chun aseitai, “Pathen in numei jouse chunga phatthei naboh ahitai, chule na cha jong anunnom'e. 43 Ipi jeh'a hibanga jana kachan a ka pakai nu in eihung vil ham? 44 Nei lemna awcheng kajah chun kasunga naocha kipah in ahung kichom'e. 45 Anun nom nahi, ajeh chu Pakaiyin aseichu abol ding ahi ti natahsan e,” ati.
Mary in Pathen avahchoi
46 Mary'n adonbut in “Kalhagao vin Pakai achoi-an e. 47 Kalhagao eihuhhing pu Pathen chunga iti kipah thanom hitam! 48 Ajeh chu aman asoh numei nu dinmun ave jingin, chule tua pat'a khang jousen nunnom eiti diu ahitai. 1 Samuel 1:11 49 Ajeh chu Hatchungnungpa chu atheng ahi, chule aman keima din thil loupi abol'e 50 Aman ahepina akhang akhang'in ama gingte amusah jinge. 51 Abanthahat chun kichat um tahtah thil abol'e! Aman mikiletsah le hoitho ho athecheh ji'e. 52 Leng chapate alaltounau-vakon in aloilhan mi kineosah te adomsang ji'e. Job 5:11; 12:19 53 Aman agilkel te thil pha phan avah in chule ahao te khutgoh keovin asoldoh ji'e 54 Aman asoh Israel akithopin khoto dingin ageldoh'e. 55  1 Samuel 2:1-10Ajeh chu aman hiche kitepna hi iputeu, Abraham, chule achate dinga asem ahi.” Semtilbu 17:7 56 Mary chu Elizabeth koma lhathum tobang aum jouvin a'inlam ah akile tai.
John Pen
57 Elizabeth chu anaoso phat alhin phat in amanun chapa khat ahingin ahi. 58 Chuleh aheng akom le asopi chengin Pakaiyin akhoto naho ajahdoh phat un, mijouse amanu toh akipah khom cheh tauve. 59 Naosen chu niget alhin in, amaho abon'un cheptansah dingin ahung'un ahi. Amahon apa banga amin Zechariah sahding agouvin, Thempu Dan 12:3 60 ahivangin Elizabeth in, “Ahipoi, amin John ahi,” atitai. 61 “Ipi natim?” tin amaho ahung eojah jengun “Na insung uvah hitobang min chu aum khapoi,” atiuve. 62 Hijeh chun naosen min chu apan ipi akisah nom am ti mit-heiyin adongun ahi. 63 Aman lekhasutna pheng athum'in, mijouse lungdong in alhan “Amin John ahi” tin ahinjih e. 64 Chutah chun Zechariah jong ahung paothei tan chule Pathen avahchoi pan tai. 65 Akimvel'a cheng chengse din kichatna alhung tan chule Judea thinglhang gam sungse ah thilsoh umchan chu akithejal soh tai. 66 Chuche thilsoh jajouse chun athilsoh hochu alungin aching geh'un, “Hiche chapang hi ipibep ahungsoh tadem?” atiuvin ahi.
Zechariah in gaothu asei
67 Chuin apa Zechariah chu Lhagao Theng adimset tan chule hiche gaothu hi aphongdoh in ahi: 68 Vahchoiyun Pakai, Israel Pathen chu; ajehchu aman amite avil'in alhatdoh tai 69 Aman huhhing hattah khat asoh David khailhah a kon in eipeuve. 70 Athemgao thengte henga malaiya akitepna banga 71 Tua eiho igalmiteu vakon le eihotbolteu va kona huhdoh a umding ihitauve. 72 Aman ipu ipateu khotonan akitepna thengho ageldoh jingin– 73 Akitepna ipuluiyu Abraham koma anakitepna bangtah in 74 i-galmiteuva kon in eihuhdoh uve, Pathen kichatna beihel'a ijen thei nadiuvin 75 Then na le chondihna a ihin laiseuva dingin 76 “Chule kachapa, nangma chungnung pen themgao kiti ding nahi; ajeh chu nangman Pakai lampi semtoh sa nakoi ding ahi. Malachi 3:1 77 Nangman amite, achonset nau ngaidam na'a kona huhhingna akimudoh nadiu naseipeh ding ahi. 78 Pathen mikhotona nemheo vanga jingkhovah chu van'a kona eiho chunga hung kisukeh go ahitai. 79 Muthim'a touho le thina lim'a touho vah pedinga, chule chamna lampi komu peh dinga ahi,” ati. Isa 9:2 80 John chu ahung khanglen in chule lhagaovin ahung hatdoh in ahi. Chule Israel koma lhangphonga natoh apat kahsen ama gamthip lah dungah aumin ahi.

1:5 1 Thusimbu 24:10

1:15 Minbu 6:3

1:17 Malachi 4:5,6

1:19 Daniel 8:16; 9:21

1:27 Matt 1:18

1:31 Matt 1:21

1:32 2 Samuel 7:12,13,16; Isa 9:7

1:37 Semtilbu 18:14

1:48 1 Samuel 1:11

1:52 Job 5:11; 12:19

1:55 1 Samuel 2:1-10

1:55 Semtilbu 17:7

1:59 Thempu Dan 12:3

1:76 Malachi 3:1

1:79 Isa 9:2