Samu'il «1»
1
Dǝrd-ǝlǝmdin bolƣan tilǝk
Əfraim taƣliⱪidiki Ramataim-Zofimda Əlkanaⱨ isimlik bir kixi bar idi. U Əfraimliⱪ bolup, Yǝroⱨamning oƣli, Yǝroⱨam Elihuning oƣli, Elihu Tohuning oƣli, Tohu Zufning oƣli idi. 1Tar. 6:11, 12 Uning ikki ayali bar idi. Birsining ismi Ⱨannaⱨ, yǝnǝ birsining ismi Pǝninnaⱨ idi. Pǝninnaⱨning baliliri bar idi, lekin Ⱨannaⱨning balisi yoⱪ idi. Bu adǝm ⱨǝr yili ɵz xǝⱨiridin samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarƣa sǝjdǝ ⱪilip ⱪurbanliⱪ sunƣili Xiloⱨƣa baratti. U yǝrdǝ Əlining Hofniy wǝ Finiⱨas degǝn ikki oƣli Pǝrwǝrdigarning kaⱨinliri bolup ixlǝytti. Mis. 23:14; Ⱪan. 16:16. Ⱨǝr ⱪetim Əlkanaⱨ ⱪurbanliⱪ ⱪilƣan künidǝ u ⱪurbanliⱪtin ayali Pǝninnaⱨ wǝ uning ⱨǝrbir oƣul-ⱪizliriƣa ɵz ülüxini berǝtti. Əmma Ⱨannaⱨƣa bolsa u ikki ⱨǝssilik ülüx berǝtti; qünki u Ⱨannaⱨni tolimu sɵyǝtti. Lekin Pǝrwǝrdigar uni tuƣmas ⱪilƣanidi. «Lekin Pǝrwǝrdigar uni tuƣmas ⱪilƣanidi» — ibraniy tilida: «Lekin Pǝrwǝrdigar uning baliyatⱪusini etiwǝtkǝnidi». Pǝrwǝrdigarning uni tuƣmas ⱪilƣanliⱪidin uning kündǝx rǝⱪibi Pǝninnaⱨ Ⱨannaⱨni azablax üqün uning bilǝn ⱪattiⱪ ⱪerixatti. Wǝ ⱨǝr yili, Ⱨannaⱨ ⱨǝr ⱪetim Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪⱪanda, Pǝninnaⱨ uningƣa azar berǝtti. Pǝninnaⱨ xundaⱪ ⱪilƣaqⱪa, u yiƣlap ⱨeq nemǝ yemǝytti. «Wǝ ⱨǝr yili, Ⱨannaⱨ ⱨǝr ⱪetim Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪⱪanda, Pǝninnaⱨ uningƣa azar berǝtti» — nemixⱪa ular ⱨǝr ⱪetim «Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪⱪanda» xundaⱪ bolidu? — bizningqǝ ⱨǝr ⱪetim bir ibraniy ailǝ Hudaning aldiƣa xundaⱪ kǝlgǝndǝ, ular barliⱪ baliliri üqün alaⱨidǝ tǝxǝkkür eytixi mumkim. Xu qaƣlarda Pǝninnaⱨ Ⱨannaⱨⱪa «Sǝn bir tuƣmas!» dǝp ǝslitǝtti.
Bǝzi tǝrjimilǝrdǝ muxu jümlining bexida: «U (Əlkanaⱨ) ⱨǝr yili Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪⱪanda, Ⱨannaⱨ uningƣa ⱨǝmraⱨ bolup barƣanda...» deyilidu.
Ahiri uning eri Əlkanaⱨ uningƣa: — I Ⱨannaⱨ, nemixⱪa yiƣlaysǝn? Nemixⱪa birnǝrsǝ yemǝysǝn? Nemixⱪa kɵnglüng azar yǝydu? Mǝn ɵzüm sanga on oƣuldin ǝwzǝl ǝmǝsmu?! — dedi. Rut 4:15.
Ular Xiloⱨda yǝp-iqkǝndin keyin (Əli degǝn kaⱨin xu qaƣda Pǝrwǝrdigarning ibadǝthanisining ixiki yenidiki orunduⱪta olturatti) Ⱨannaⱨ dastihandin turdi; 10  u ⱪattiⱪ azab iqidǝ Pǝrwǝrdigarƣa dua ⱪilip zar-zar yiƣlaytti. 11 U ⱪǝsǝm iqip: — I samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar, ǝgǝr dedikingning dǝrdigǝ yetip, meni yad etip dedikingni untumay, bǝlki dedikinggǝ bir oƣul bala ata ⱪilsang, uni pütün ɵmrining künliridǝ Sǝn Pǝrwǝrdigarƣa beƣixlaymǝn; uning bexiƣa ustira ⱨeqⱪaqan selinmaydu, dedi. «uning bexiƣa ustira ⱨeqⱪaqan selinmaydu» — Tǝwrat dǝwridǝ bǝzi kixilǝr ɵzlirini Hudaning ibaditigǝ beƣixlax mǝⱪsitidǝ ɵzlirini «nazariy» dǝp ataytti; «nazariy»lar (nazariy boluxⱪa ⱪǝsǝm iqip bekitilgǝn mɵⱨlǝttǝ) ⱨaraⱪ iqmǝytti, qaqlirini ⱨeq qüxürmǝytti. «Qɵl.» 6:1-22ni kɵrüng.   Ⱨak. 13:5.
12  U Pǝrwǝrdigarning aldida duasini dawam ⱪiliwatⱪanda, Əli uning aƣziƣa ⱪarap turdi; 13  qünki Ⱨannaⱨ duani iqidǝ ⱪilƣaqⱪa lǝwliri midirlawatⱪini bilǝn awazi anglanmaytti. Xunga Əli uni mǝst bolup ⱪaptu, dǝp oylidi. 14  Əli uningƣa: — Ⱪaqanƣiqǝ mǝst yürisǝn? Xarabingni ɵzüngdin neri ⱪil, dedi.
15  Lekin Ⱨannaⱨ jawabǝn: — Undaⱪ ǝmǝs, i ƣojam! Kɵngli sunuⱪ bir mǝzlummǝn. Mǝn xarabmu, ⱨaraⱪmu iqmidim, bǝlki jenim dǝrdini Pǝrwǝrdigarning aldida tɵktüm; Zǝb. 62:8; 142:2 16  dedǝklirini yaman hotun dǝp bilmigǝyla. Qünki mening zor dǝrdim wǝ azablirimdin bu küngiqǝ xundaⱪ nida ⱪiliwatimǝn, dedi. «dedǝklirini yaman hotun dǝp bilmigǝyla...» — ibraniy tilida «dedǝklirini «Belialning ⱪizi» dǝp bilmigǝyla» deyilidu. «Belial»ning mǝnisi «ǝrzimǝs» degǝnlik bolup, bǝlkim Iblisni kɵrsitidu.
17  Əli uningƣa jawab berip: — Tinq-aman ⱪaytⱪin; Israilning Hudasi Ɵzidin tiligǝn iltijayingni ijabǝt ⱪilƣay, dedi.
18  Ⱨannaⱨ: — Dedǝkliri kɵz aldilirida iltipat tapⱪay, dedi. U xularni dǝp qiⱪip, ƣiza yedi wǝ xuningdin keyin qirayida ilgirikidǝk ƣǝmkinlik kɵrünmidi.
19  Ular ǝtisi tang sǝⱨǝrdǝ ornidin turup Pǝrwǝrdigarning ⱨuzurida sǝjdǝ ⱪilip bolup, Ramaⱨdiki ɵyigǝ yenip kǝldi. Əlkanaⱨ ayali Ⱨannaⱨƣa yeⱪinqiliⱪ ⱪildi; Pǝrwǝrdigar uni ǝsligǝnidi. 20  Ⱨannaⱨ ⱨamilidar bolup, waⱪti-saiti toxup, bir oƣul tuƣdi. U: «Mǝn uni Pǝrwǝrdigardin tilǝp aldim» dǝp, ismini Samuil ⱪoydi. ««Mǝn uni Pǝrwǝrdigardin tilǝp aldim» dǝp, ismini Samuil ⱪoydi» — ibraniy tilida «Samuil» degǝnning mǝnisi «Huda anglidi» yaki «Hudadin tiligǝn» degǝngǝ yeⱪin kelidu.
 
Ⱨannaⱨ Samuilni Pǝrwǝrdigarƣa ataydu
21  Uning eri Əlkanaⱨ ɵyidiki ⱨǝmmisi bilǝn Pǝrwǝrdigarƣa atidiƣan ⱨǝr yilliⱪ ⱪurbanliⱪni ⱪilƣili wǝ ⱪilƣan ⱪǝsimini ada ⱪilix üqün Xiloⱨƣa qiⱪti. 22  Lekin Ⱨannaⱨ billǝ barmay erigǝ: — Bala ǝmqǝktin ayrilƣandila andin mǝn uning Pǝrwǝrdigarning aldida ⱨazir boluxi üqün uni elip barimǝn; xuning bilǝn u u yǝrdǝ mǝnggü turidu, dedi. 23  Eri Əlkanaⱨ uningƣa: — Ɵzünggǝ nemǝ yahxi kɵrünsǝ, xuni ⱪilƣin. Uni ǝmqǝktin ayriƣuqǝ turup turƣin. Pǝrwǝrdigar Ɵz sɵz-kalamiƣa ǝmǝl ⱪilƣay, dedi. Ayali ɵydǝ ⱪelip balisi ǝmqǝktin ayrilƣuqǝ emitti. 24  Balisi ǝmqǝktin ayrilƣandin keyin u uni elip, xundaⱪla üq buⱪa, bir ǝfaⱨ un wǝ bir tulum xarabni elip Pǝrwǝrdigarning Xiloⱨdiki ɵyigǝ apardi. Bala bolsa tehi kiqik idi. «bir ǝfaⱨ un» — «ǝfaⱨ» axliⱪ-danlarning ɵlqǝm birliki idi, tǝhminǝn 27 litr. Buⱪa ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣanda, uningƣa ⱪoxup undin «ⱪoxumqǝ axliⱪ ⱨǝdiyǝ» ⱪiliniximu kerǝk idi.   Luⱪa 2:41. 25  Ular bir buⱪini soyup balini ǝlining ⱪexiƣa elip kǝldi. «Ular bir buⱪini soyup balini ǝlining ⱪexiƣa elip kǝldi» — ⱪalƣan ikki buⱪa bǝlkim eliƣa Samuilni beⱪix üqün bǝrgǝn «beⱪix ⱨǝⱪⱪi» boluxi mumkin. Baxⱪa bir eⱨtimalliⱪ barki, 24-ayǝtning mǝnisi: «...üq buⱪa» ǝmǝs, bǝlki «....üq yaxliⱪ bir buⱪa» boluxi mumkin. Biraⱪ bu ayǝtni xundaⱪ qüxǝngǝn alimlar az. 26 Xuning bilǝn Ⱨannaⱨ uningƣa: — I ƣojam, ɵzliridǝ ⱨayat rast bolƣinidǝk, bu yǝrdǝ silining ⱪaxlirida turup Pǝrwǝrdigarƣa nida ⱪilƣan mǝzlum mǝn bolimǝn, dedi. 27 Mǝn muxu oƣul bala üqün dua ⱪildim wǝ mana, Pǝrwǝrdigar mening tiligǝn iltijayimni ijabǝt ⱪildi. 28  Əmdi ⱨazir mǝn uni Pǝrwǝrdigarƣa tapxurup bǝrdim. Ɵmrining ⱨǝmmǝ künliridǝ u Pǝrwǝrdigarƣa beƣixlanƣan bolidu, dedi. Xuning bilǝn ular u yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa sǝjdǝ ⱪildi. «...ular u yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa sǝjdǝ ⱪildi»«ular» bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «u u yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa sǝjdǝ ⱪildi» deyilidu (demǝk, Samuilni kɵrsitidu).
 
 

1:1 1Tar. 6:11, 12

1:3 Mis. 23:14; Ⱪan. 16:16.

1:5 «Lekin Pǝrwǝrdigar uni tuƣmas ⱪilƣanidi» — ibraniy tilida: «Lekin Pǝrwǝrdigar uning baliyatⱪusini etiwǝtkǝnidi».

1:7 «Wǝ ⱨǝr yili, Ⱨannaⱨ ⱨǝr ⱪetim Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪⱪanda, Pǝninnaⱨ uningƣa azar berǝtti» — nemixⱪa ular ⱨǝr ⱪetim «Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪⱪanda» xundaⱪ bolidu? — bizningqǝ ⱨǝr ⱪetim bir ibraniy ailǝ Hudaning aldiƣa xundaⱪ kǝlgǝndǝ, ular barliⱪ baliliri üqün alaⱨidǝ tǝxǝkkür eytixi mumkim. Xu qaƣlarda Pǝninnaⱨ Ⱨannaⱨⱪa «Sǝn bir tuƣmas!» dǝp ǝslitǝtti. Bǝzi tǝrjimilǝrdǝ muxu jümlining bexida: «U (Əlkanaⱨ) ⱨǝr yili Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪⱪanda, Ⱨannaⱨ uningƣa ⱨǝmraⱨ bolup barƣanda...» deyilidu.

1:8 Rut 4:15.

1:11 «uning bexiƣa ustira ⱨeqⱪaqan selinmaydu» — Tǝwrat dǝwridǝ bǝzi kixilǝr ɵzlirini Hudaning ibaditigǝ beƣixlax mǝⱪsitidǝ ɵzlirini «nazariy» dǝp ataytti; «nazariy»lar (nazariy boluxⱪa ⱪǝsǝm iqip bekitilgǝn mɵⱨlǝttǝ) ⱨaraⱪ iqmǝytti, qaqlirini ⱨeq qüxürmǝytti. «Qɵl.» 6:1-22ni kɵrüng.

1:11 Ⱨak. 13:5.

1:15 Zǝb. 62:8; 142:2

1:16 «dedǝklirini yaman hotun dǝp bilmigǝyla...» — ibraniy tilida «dedǝklirini «Belialning ⱪizi» dǝp bilmigǝyla» deyilidu. «Belial»ning mǝnisi «ǝrzimǝs» degǝnlik bolup, bǝlkim Iblisni kɵrsitidu.

1:20 ««Mǝn uni Pǝrwǝrdigardin tilǝp aldim» dǝp, ismini Samuil ⱪoydi» — ibraniy tilida «Samuil» degǝnning mǝnisi «Huda anglidi» yaki «Hudadin tiligǝn» degǝngǝ yeⱪin kelidu.

1:24 «bir ǝfaⱨ un» — «ǝfaⱨ» axliⱪ-danlarning ɵlqǝm birliki idi, tǝhminǝn 27 litr. Buⱪa ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣanda, uningƣa ⱪoxup undin «ⱪoxumqǝ axliⱪ ⱨǝdiyǝ» ⱪiliniximu kerǝk idi.

1:24 Luⱪa 2:41.

1:25 «Ular bir buⱪini soyup balini ǝlining ⱪexiƣa elip kǝldi» — ⱪalƣan ikki buⱪa bǝlkim eliƣa Samuilni beⱪix üqün bǝrgǝn «beⱪix ⱨǝⱪⱪi» boluxi mumkin. Baxⱪa bir eⱨtimalliⱪ barki, 24-ayǝtning mǝnisi: «...üq buⱪa» ǝmǝs, bǝlki «....üq yaxliⱪ bir buⱪa» boluxi mumkin. Biraⱪ bu ayǝtni xundaⱪ qüxǝngǝn alimlar az.

1:28 «...ular u yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa sǝjdǝ ⱪildi» — «ular» bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «u u yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa sǝjdǝ ⱪildi» deyilidu (demǝk, Samuilni kɵrsitidu).