16
«Kafarǝt küni»
1 Ⱨarunning ikki oƣli Pǝrwǝrdigarning aldiƣa yeⱪinlixixi bilǝn ɵlüp kǝtti. Ular ɵlüp kǝtkǝndin keyin, Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪildi. ■Law. 10:1, 2 2 Pǝrwǝrdigar Musaƣa mundaⱪ dedi: — «Sǝn ɵz ⱪerindixing Ⱨarunƣa: «Sǝn ɵlüp kǝtmǝsliking üqün pǝrdining iqidiki muⱪǝddǝs jayƣa ⱪoyulƣan ǝⱨdǝ sanduⱪining üstidiki «kafarǝt tǝhti»ning aldiƣa ⱨǝr waⱪit kǝlmǝ», degin. Qünki Mǝn «kafarǝt tǝhti»ning üstidiki bulutta ayan bolimǝn. ■Mis. 30:10; Ibr. 9:7 3 Ⱨarun ǝng muⱪǝddǝs jayƣa munu yol bilǝn kirsun: — Gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün bir yax torpaⱪ, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün bir ⱪoqⱪarni kǝltürsun; 4 ɵzi muⱪǝddǝs kanap halta kɵnglǝkni kiyip, ǝtlirini yapidiƣan kanap ixtannimu kiyip, beligǝ bir kanap bǝlwaƣni baƣlap, bexiƣa kanap sǝllini yɵgǝp kǝlsun. Bular muⱪǝddǝs kiyimlǝr bolƣaqⱪa, kiyixtin ilgiri bǝdinini suda yusun.□«ǝtliri» — bu ayǝttiki «ǝtliri» degǝn sɵz ǝwrǝt, uyat yǝrlirini kɵrsitidu.
5 U Israillarning jamaitidin gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün ikki tekǝ, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün bir ⱪoqⱪarni tapxuruwalsun. 6 Xuning bilǝn Ⱨarun awwal gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan torpaⱪni sunup, ɵzi wǝ ɵz ɵyidikilǝr üqün kafarǝt kǝltürüxi kerǝk. ■Ibr. 7:27,28 7 Andin u ikki tekini elip, ularni jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldiƣa kǝltürüp, Pǝrwǝrdigarning aldida turƣuzsun. 8 Andin Ⱨarun bu ikki tekǝ toƣrisida qǝk taxlisun; qǝkning birini «Pǝrwǝrdigar üqün», yǝnǝ birini «azazǝl üqün» taxlisun. □«Azazǝl» — alimlar «azazǝl» toƣruluⱪ tɵt pikirdǝ bolup kǝlgǝn: (1) bu isim «tekǝ» bilǝn «ⱨǝydǝlmǝk» degǝn sɵzlǝrning birikmisi bolup, «ⱨǝydiwǝtgǝn tekǝ» degǝnni bildüridu; (2) «wǝyranǝ ⱪilix» yaki «elip taxlinix» degǝnni bildüridu; (3) tik bir yar; (4) bir hil jin-alwastining ismi. Biz birinqi yaki ikkinqi pikirgǝ mayilmiz (ikkilisi toƣra boluxi mumkin). «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu toƣruluⱪ tohtilimiz. Ⱨeq bolmiƣanda tɵtinqi pikirni ǝng namuwapiⱪ dǝp ⱪaraymiz; 23-bab wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»ni kɵrüng. 9 Ⱨarun Pǝrwǝrdigarƣa qǝk qüxkǝn tekini kǝltürüp, gunaⱨ ⱪurbanliⱪi süpitidǝ sunsun. 10 Lekin «azazǝl»gǝ qǝk qüxkǝn tekini bolsa, kafarǝt kǝltürüxi üqün qɵlgǝ ⱨǝydilixkǝ, xundaⱪla «azazǝl»gǝ ǝwǝtilixkǝ Pǝrwǝrdigarning aldida tirik ⱪaldurulsun. 11 Andin Ⱨarun gunaⱨ ⱪurbanliⱪini, yǝni ɵzi üqün bolƣan torpaⱪni kǝltürüp, ɵzi wǝ ɵz ɵyidikilǝr üqün kafarǝt kǝltürüxkǝ ɵzigǝ gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan bu torpaⱪni boƣuzlisun; 12 Andin u Pǝrwǝrdigarning aldidiki ⱪurbangaⱨtin elinƣan qoƣ bilǝn tolƣan bir huxbuydanni elip, ikki ⱪollap yumxaⱪ ezilgǝn esil huxbuy ǝtir bilǝn toldurup, buni pǝrdining iqigǝ elip barsun; 13 andin huxbuy is-tütiki ⱨɵküm-guwaⱨ sanduⱪining üstidiki kafarǝt tǝhtini ⱪaplisun dǝp, huxbuyni Pǝrwǝrdigarning ⱨuzuridiki otning üstigǝ ⱪoysun; xuning bilǝn u ɵlmǝydu. 14 U torpaⱪning ⱪenidin elip ɵz barmiⱪi bilǝn kafarǝt tǝhtining xǝrⱪ tǝripigǝ qeqip, kafarǝt tǝhtining aldiƣimu ɵz barmiⱪi bilǝn ⱪandin elip, yǝttǝ ⱪetim sǝpsun.□«xǝrⱪ(iy) tǝripi» — sanduⱪning aldi tǝripi. «kafarǝt tǝhtining aldiƣimu» — bǝlkim kafarǝt tǝhtining aldidiki yǝr yüzigǝ. ■Law. 4:6; Ibr. 9:25; 10:4
15 Andin u hǝlⱪ üqün gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilinidiƣan tekini boƣuzlisun; ⱪenini pǝrdining iqigǝ kǝltürüp, torpaⱪning ⱪenini ⱪilƣandǝk ⱪilsun, yǝni uning ⱪenidin elip kafarǝt tǝhtigǝ wǝ kafarǝt tǝhtining aldiƣa qaqsun. 16 U bu yol bilǝn muⱪǝddǝs jay üqün kafarǝt kǝltürüp, uni Israillarning napakliⱪidin, ⱨǝmmǝ itaǝtsizliklirini elip baridiƣan gunaⱨliridin paklaydu wǝ xuningdǝk ularning napakliⱪi arisida turuwatⱪan jamaǝt qediri üqünmu xundaⱪ kafarǝt ⱪilsun. 17 U kafarǝt kǝltürüx üqün ǝng muⱪǝddǝs jayƣa kirgǝndin tartip uningdin qiⱪⱪuqǝ ⱨeqbir adǝm jamaǝt qediri iqidǝ bolmisun; bu yol bilǝn u ɵzi, ɵyidikilǝr wǝ Israilning pütkül jamaiti üqün kafarǝt kǝltüridu.
18 Andin u Pǝrwǝrdigarning aldidiki ⱪurbangaⱨⱪa qiⱪip, uning üqünmu kafarǝt kǝltüridu; xuningdǝk torpaⱪning ⱪeni bilǝn tekining ⱪenidin elip ⱪurbangaⱨning qɵrisidiki münggüzlǝrgǝ sürsun; □«Pǝrwǝrdigarning aldidiki ⱪurbangaⱨ» — (1) muⱪǝddǝs jaydiki «huxbuygaⱨ» yaki (2) ⱨoylidiki ⱪurbangaⱨni kɵrsitidu. Bizningqǝ, 20-ayǝttiki sɵzlǝrdin (ibadǝt qedirining üq ⱪismi üqün kafarǝt kǝltürülgǝnlikidin) ⱪariƣanda, muⱪǝddǝs jaydiki huxbuygaⱨni kɵrsitixi mumkin. 19 u barmiⱪi bilǝn ⱪandin elip ⱪurbangaⱨning üstigǝ yǝttǝ ⱪetim sǝpsun; xuning bilǝn u uni Israillarning napakliⱪliridin paklap Hudaƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilidu.
Gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan tirik tekǝ toƣruluⱪ
20 — Muⱪǝddǝs jay, jamaǝt qediri wǝ ⱪurbangaⱨ üqün kafarǝt kǝltürüp bolƣandin keyin, u tirik tekini kǝltürsun; 21 andin Ⱨarun ikki ⱪolini tirik tekining bexiƣa ⱪoyup turup, uning üstidǝ turup, Israillarning barliⱪ ⱪǝbiⱨlikliri wǝ itaǝtsizliklirini elip baridiƣan gunaⱨlirini iⱪrar ⱪilip, ularni tekining bexiƣa artsun; andin uni yenida tǝyyar turidiƣan bir adǝmning ⱪoli bilǝn qɵlgǝ ǝwǝtiwǝtsun. 22 Bu yol bilǝn tekǝ ularning ⱨǝmmǝ ⱪǝbiⱨliklirini ɵz üstigǝ elip, adǝmzatsiz qɵlgǝ ketidu. Xunga u tekini qɵlgǝ ⱪoyuwǝtsun.□«... Xunga u tekini qɵlgǝ ⱪoyuwǝtsun» — bu ikki tekǝ toƣrisidiki tǝpsilatlar toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.
Ahirⱪi rǝsmiyǝtlǝr
23 — Andin Ⱨarun jamaǝt qediriƣa kirip muⱪǝddǝs jayƣa kirgǝn waⱪitta kiygǝn kanap kiyimlirini selip xu yǝrdǝ ularni ⱪoyup ⱪoysun. 24 U muⱪǝddǝs yǝrdǝ ɵz bǝdinini suda yuyup, ɵz kiyimlirini kiyip taxⱪiriƣa qiⱪip, ɵzining kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪi bilǝn hǝlⱪning kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪini sunup, xu yol bilǝn ɵzi wǝ hǝlⱪ üqün kafarǝt kǝltüridu. 25 Xundaⱪla u gunaⱨ ⱪurbanliⱪining meyini ⱪurbangaⱨta kɵydürsun.
26 «Azazǝl»gǝ bekitilgǝn tekini elip berip ⱪoyuwǝtkǝn kixi ɵz kiyimlirini yuyup, bǝdinini suda yuyup, andin qedirgaⱨⱪa kirixkǝ bolidu. 27 Kafarǝt kǝltürüx üqün ⱪeni ǝng muⱪǝddǝs jayƣa elip kirilip, gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilinƣan torpaⱪ bilǝn gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilinƣan tekini birsi qedirgaⱨning taxⱪiriƣa elip qiⱪip, ularning terisi, gɵxi wǝ tezǝklirini otta kɵydürsun. ■Law. 6:23; Ibr. 13:11 28 Ularni kɵydürgǝn kixi ɵz kiyimlirini yuyup, bǝdinini suda yuyup, andin qedirgaⱨⱪa kirixkǝ bolidu.
Omumiy bǝlgilimilǝr
29 — Mana bu silǝrgǝ bir ǝbǝdiy ⱪanun-bǝlgilimǝ bolsun: — Ⱨǝr yǝttinqi ayning oninqi künidǝ silǝr ɵz nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutunglar wǝ ⱨeqⱪandaⱪ ix ⱪilmanglar; mǝyli yǝrliklǝr bolsun yaki aranglarda turuwatⱪan Yaⱪ. yurtluⱪlar bolsun xundaⱪ ⱪilixinglar kerǝk. □«nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutunglar» — ibraniy tilida birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Yǝⱨudiy ǝn’ǝniliri boyiqǝ bu ixlar roza tutuxni ɵz iqigǝ alatti. «mǝyli yǝrliklǝr bolsun...» — «yǝrliklǝr» Ⱪanaan zeminda tuƣulƣan Israillarni kɵrsitidu. ■Law. 23:27 30 Qünki xu künidǝ silǝrni paklaxⱪa silǝr üqün kafarǝt kǝltürülidu; Pǝrwǝrdigarning aldida silǝr ⱨǝmmǝ gunaⱨliringlardin pak bolisilǝr. 31 Bu kün silǝrgǝ pütünlǝy aram alidiƣan xabat küni bolup, nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutisilǝr; bu ǝbǝdiy bir bǝlgilimidur.□«pütünlǝy aram alidiƣan xabat» — ibraniy tilida «xabatlarning xabati».
32 Kimki atisining ornida kaⱨinliⱪ yürgüzüx üqün mǝsiⱨ ⱪilinip, Hudaƣa atap tiklǝngǝn kaⱨin bolsa xu yol bilǝn kafarǝt kǝltüridu. U kanaptin etilgǝn muⱪǝddǝs kiyimni kiyip turup, □«Hudaƣa atap tiklǝngǝn kaⱨin» — bax kaⱨin, demǝk. 33 Əng muⱪǝddǝs jay üqün kafarǝt kǝltüridu; jamaǝt qediri bilǝn ⱪurbangaⱨ üqünmu kafarǝt kǝltüridu; ⱪalƣan kaⱨinlar bilǝn barliⱪ hǝlⱪning jamaiti üqün ⱨǝm kafarǝt kǝltüridu.
34 Bu bolsa silǝr üqün ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu; xuning bilǝn Israillarni barliⱪ gunaⱨliridin paklax üqün yilda bir ⱪetim kafarǝt kǝltürüp berisilǝr».
Xuning bilǝn Ⱨarun Pǝrwǝrdigar Musaƣa buyruƣinidǝk ⱪildi.■Mis. 30:10; Ibr. 9:7
■16:1 Law. 10:1, 2
□16:4 «ǝtliri» — bu ayǝttiki «ǝtliri» degǝn sɵz ǝwrǝt, uyat yǝrlirini kɵrsitidu.
□16:8 «Azazǝl» — alimlar «azazǝl» toƣruluⱪ tɵt pikirdǝ bolup kǝlgǝn: (1) bu isim «tekǝ» bilǝn «ⱨǝydǝlmǝk» degǝn sɵzlǝrning birikmisi bolup, «ⱨǝydiwǝtgǝn tekǝ» degǝnni bildüridu; (2) «wǝyranǝ ⱪilix» yaki «elip taxlinix» degǝnni bildüridu; (3) tik bir yar; (4) bir hil jin-alwastining ismi. Biz birinqi yaki ikkinqi pikirgǝ mayilmiz (ikkilisi toƣra boluxi mumkin). «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu toƣruluⱪ tohtilimiz. Ⱨeq bolmiƣanda tɵtinqi pikirni ǝng namuwapiⱪ dǝp ⱪaraymiz; 23-bab wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»ni kɵrüng.
□16:14 «xǝrⱪ(iy) tǝripi» — sanduⱪning aldi tǝripi. «kafarǝt tǝhtining aldiƣimu» — bǝlkim kafarǝt tǝhtining aldidiki yǝr yüzigǝ.
■16:14 Law. 4:6; Ibr. 9:25; 10:4
□16:18 «Pǝrwǝrdigarning aldidiki ⱪurbangaⱨ» — (1) muⱪǝddǝs jaydiki «huxbuygaⱨ» yaki (2) ⱨoylidiki ⱪurbangaⱨni kɵrsitidu. Bizningqǝ, 20-ayǝttiki sɵzlǝrdin (ibadǝt qedirining üq ⱪismi üqün kafarǝt kǝltürülgǝnlikidin) ⱪariƣanda, muⱪǝddǝs jaydiki huxbuygaⱨni kɵrsitixi mumkin.
□16:22 «... Xunga u tekini qɵlgǝ ⱪoyuwǝtsun» — bu ikki tekǝ toƣrisidiki tǝpsilatlar toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.
□16:29 «nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutunglar» — ibraniy tilida birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Yǝⱨudiy ǝn’ǝniliri boyiqǝ bu ixlar roza tutuxni ɵz iqigǝ alatti. «mǝyli yǝrliklǝr bolsun...» — «yǝrliklǝr» Ⱪanaan zeminda tuƣulƣan Israillarni kɵrsitidu.
□16:31 «pütünlǝy aram alidiƣan xabat» — ibraniy tilida «xabatlarning xabati».
□16:32 «Hudaƣa atap tiklǝngǝn kaⱨin» — bax kaⱨin, demǝk.