Tataroha Diana I Sulie A Jisas Kraes Nge A
Matiu
E Uusue
?A tei ni e uusue uusu-uusu ienini?
A Matiu ngaeta iini aana aawalai hurula'aa mwana rue ni e uusue Tataroha Diana ienini. Hola'ina'o a Matiu oto mwane ko pwelo-pweloa mwala ingeie mo Jiu aana ko totola to'oha aana takis mwaanire huni nii'i nana aalahanga ni Rom. Leesie Matiu 9:9. Maholo a Mak na a Luk kirerue ere i sulie a Matiu i laona mo uusu-uusu ikirerue, kirerue haara'inie no'one aana ngaeta sata uri, a Livae. Leesie Mak 2:14 na Luk 5:27.
?E uusue uusu-uusu ienini hunie kira tei?
A Matiu e uusue Tataroha Diana ienini hunie mwala ingeie, mo Jiu.
?Nga taa e rau-reu maholo e uusue uusu-uusu ienini?
Mo propet aana Haiholota'inge Lalahu'e kire taroha'inie uri a God kei uusunge'inie mai nga tohungei mwane kire kei saie aana “Kraes,” na uri a porona kei haro ha'a-uurie mo Jiu mwaanie walu ola aaela nge ko waelie mauriha'ada. Oto mo Jiu kire talei maa-maa'oohie a Kraes oto mola tarau. Ta'e ma'alana e urine, maholo a Jisas e lae mai laona walumalau, mo Jiu kire ka'a hiiwalaimoli ike uri a Jisas oto a Kraes. Aena mei olana nge a Matiu ko tohungei tolahi'e i sulie nga taa kei re'usie mo Jiu mala uri kire ko leledie oto a Kraes, iini nge a God e uusunge'inie mai hunie ke ne'ie a ha'a-uuritada na inemauri ikire. E lio mala a Matiu e uusue Tataroha Diana ienini i na'ona mo Rom kire oho suuhe'inie huilume i Jerusalem, mei olana e rau aana halisi e hiu aawala haahuu i purine hutelana a Jisas (70 A.D.). Maholo mo Rom kire waelie i Jerusalem urine, kire uunue no'one Nume Maa'i Peine mo Jiu aana dunge, na kire horo maesie mo tangalai sinolai Jiu.
?E uusue uusu-uusu ienini huni taa?
A Matiu e uusue ahutana mo olana hunie mo Jiu kire ke lio saie uri a Jisas, nge a Kraes ni otona, na uri ingeie oto aalaha ikire to'ohuu. Mo maholo hunge a Matiu e lae pe'i haa-haata'inie mo ere-erenga i sulie a Kraes i laona Haiholota'inge Lalahu'e, nge kire si tohungei lae mai oa aana maholo a Jisas e lae mai ii'o i welumalau. Tataroha Diana a Matiu ienini oto tohungana leu diana huni aehota lo'ohi saenanaunge i sulie Haiholota'inge Haalu, aena aana e hele tarakonie Haiholota'inge Lalahu'e na Haiholota'inge Haalu. A Matiu e haata'i diana aana no'one uri Aalahanga a God e ka'a urihana ike nga aalahanga mola ni welumalau aana nga ta'a-ta'a leu, na e ka'a ike ta'e i Lengi mola hali'ite. Ta'e Aalahanga a God nge maurihe oto huu ni ngeena aani tola i sulilana a God, maurihe nge a God ko aalaha haahie.
?Nga taa ni mo pweu ni wala i laona uusu-uusu ienini?
aalahanga, a Jisas ingeie oto a Kraes, ha'a-oainge, oodota'inge, palonga, God a Mama'a
?Nga taa ni ngaeta mo eehu'i tatala i laona uusu-uusu ienini?
Matiu 2:2, Matiu 28:19, Na mo eehu'i pweu i sulie mauringe a God ko aalaha haahie nge Matiu 5—7.
?Nga taa ni mo eehu'i ne'isaenga i laona uusu-uusu ienini?
Hutelana a Jisas
(1:1—2:23)
A Jon Loto Maa'i e dau aakau aana mwala hunie kire ke lulu i sulie a Kraes.
(3:1—4:11)
A Jisas e dau esunge i laona po'o ni henue i Kalili.
(4:12—14:12)
A Jisas e dau esunge i matolana mo Aapoloa Aaopa mwaanie i Kalili.
(14:13—17:20)
A Jisas e dau esunge lo'u i Kalili.
(17:20—18:35)
A Jisas e dau esunge i laona po'o ni henue i Jiudia.
(19:1—20:34)
A Jisas e ii'o i Jerusalem aana mo dinge i na'ona e mae.
(21:1—25:46)
A Jisas e mae na e mauri eeliho'i lo'u.
(26:1—28:20)
1
A Jisas E Hute
Aana Komu A Deved Inemauri
LUK 3:23-38
Ie uusu-uusu aana mo na'ohai weuwana a Jisas Kraes uure oto mai aana pongine a Ebraham lae mai hule aana a Deved Inemauri, na hunie a Jisas Kraes.
A Ebraham aamana Aesak,1:2 Aana tolahaka, tohungana aamana nga iini kie sai haara'inie “aamana,” na mwane nge e ha'ahutaa aamana kie sai haara'inie “weuwana.” Kie ka'a sai haara'inie weuwana nga iini mala aamana, ta'e mo Jiu e aaopa mwaanikie aana nga Jiu e sai haara'inie iini nge e ha'ahutaa aamana aana “aamana.” Oto aana uusulana hute-hutanga a Jisas i leu, ngaeta mo iini nge a Matiu e unue uri ingeie “aamana nga iini,” ta'e ne'isaenga aana uri mwane ngeena ingeie weuwana mola.
na a Aesak aamana Jekob,
na a Jekob aamana Jiuda na mo mwane aasine,
na a Jiuda aamana Peres (aasine a Sera na nikadarue a Tama),
na a Peres aamana Hesron,
na a Hesron aamana Ram,
na a Ram aamana Aminadab,
na a Aminadab aamana Nason,
na a Nason aamana Salmon,
na a Salmon aamana Boas (nikana a Rehab),
na a Boas aamana Obed (nikana a Rut),
na a Obed aamana Jesi,
na a Jesi aamana Deved Inemauri.
Na a Deved Inemauri aamana Solomon (nge e hute aana hu'e e to'o-to'o aana ka'u a Iuraea),
na a Solomon aamana Rihoboam,
na a Rihoboam aamana Abaeja,
na a Abaeja aamana Asa,
na a Asa aamana Jehosapat,
na a Jehosapat aamana Joram,
na a Joram aamana Iusaea,
na a Iusaea aamana Jotam,
na a Jotam aamana Ehas,
na a Ehas aamana Hesekaea,
10 na a Hesekaea aamana Manase,
na a Manase aamana Amon,
na a Amon aamana Josaea,
11 na a Josaea aamana Jekonaea na mo mwane aasine nge kire hute aana maholo mo Babilon kire laue mo Israel mwaanie i Jerusalem.
12 Na a Jekonaea aamana Sialtiel aana maholo mo Israel kire ii'o wau aana aalahanga i Babilon,
na a Sialtiel aamana Serababel,
13 na a Serababel aamana Abaeud,
na a Abaeud aamana Elaeakim,
na a Elaeakim aamana Aso,
14 na a Aso aamana Sadok,
na a Sadok aamana Akim,
na a Akim aamana Eliud,
15 na a Eliud aamana Eleasa,
na a Eleasa aamana Matan,
na a Matan aamana Jekob,
16 na a Jekob aamana Josep nge e to'o aana a Meri
na a Meri nikana a Jisas, sailana uri a Kraes.
17 Oto uure aana a Ebraham lae mai hule aana a Deved Inemauri, aawalai na'ohai hute-hutanga mwana hai. Na uure lo'u aana Deved Inemauri lae mai hule aana maholo mo maelonga kire toolea mo Israel hunie aalahanga ikire i Babilon, ngaeta aawalai na'ohai hute-hutanga mwana hai lo'u. Na ngaeta aawalai na'ohai hute-hutanga mwana hai lo'u, uure aana maholo mo Babilon kire toolea mo Israel hunie i Babilon lae mai hule aana maholo a Kraes e hute.
Hutelana A Jisas Kraes
LUK 2:1-7
18 Hutelana a Jisas Kraes e lae uurini. A Meri, nikana Jisas e haiholota'i huni to'o aana a Josep, ta'e i na'ona kirerue ke si ii'o ruru, a Meri ko hi'e-hi'e oto aani mwela aana Li'oa Maa'i. 19 A Josep mone nga mwane oodota'i, na e ka'a sare ha'amasaa ike keni ingeie a Meri i maana mwala, oto ko lo'o-lo'onga'i huni toli'aasie mola mwa-mwanoto maraana. 20 Maholo a Josep ko lo'o-lo'onga'i ue urine, ensel a God ko si wa'araa hunie aani ma'ahu-polenga na ko te'uri, “Josep, iini o hute mai aana komu a Deved Inemauri, su'uri me'u huni to'o aana a Meri. Kele mwela nge ko hi'e-hi'e aana ngeena, e lodo aana Li'oa Maa'i. 21 A Meri kei ha'ahutaa kele mwela mwane, oto o ke haara'inie aana a Jisas, oolisilana uuri, ‘God ko ha'a-uuri.’ O ke haara'inie urine aena aana ingeie kei ha'a-uurie mwala ingeie mwaanie mo ooraha'aa ikire.”
22 Mo ola ienini ko reu huni ha'a-oaie nga taa a God e unue aana propet uuri, 23 Nga keni raori'i kei hi'e-hi'e aani mwela, na kei ha'ahutaa kele mwela mwane, na kire kei saie aana Imaniuel, Aesaea 7:14 ere-oolisilana uuri, “God pe'ikie.”
24 Oto i purine ma'ahu-polenga ngeena, nge a Josep ko si to'o aana a Meri na ko deu i sulie nga taa ensel a God e unue hunie. 25 A Josep e lio i suli diana aana a Meri mala keni raori'i lai hule aana a Meri e ha'ahutaa kele mwela mwane ngeena. Oto a Josep e si haara'inie kele mwela mwane ngeena aana a Jisas.

1:2 1:2 Aana tolahaka, tohungana aamana nga iini kie sai haara'inie “aamana,” na mwane nge e ha'ahutaa aamana kie sai haara'inie “weuwana.” Kie ka'a sai haara'inie weuwana nga iini mala aamana, ta'e mo Jiu e aaopa mwaanikie aana nga Jiu e sai haara'inie iini nge e ha'ahutaa aamana aana “aamana.” Oto aana uusulana hute-hutanga a Jisas i leu, ngaeta mo iini nge a Matiu e unue uri ingeie “aamana nga iini,” ta'e ne'isaenga aana uri mwane ngeena ingeie weuwana mola.