SARI NA TINAVETE
TADINA APOSITOLO
Sa Vinabakala
Sa buka hie si na hodana mo sa Qosipeli sapu kuberia e Luke. Sa ṉatina sa buka hie si pude vivinei nia sa tinavete tadi na tie te Zisu, sapu ta turaṉa koa sa Maqomaqo Hope, meke tarae nia rini sa Inavoso Leana koasa guguana e Zisu Karisito, podalae pa Zerusalema, meke hola la pa doduruna Ziudia, Sameria, meke pa doduru kasia popoa. (1:8)
Sa buka hie si na vivineina sa vina hinokarana e Karisito sapu podalae koari na tie Ziu, meke ta urahae la pa doduruna kasia popoa. Sa tie pu kuberena sa buka hie, se Luke, si hiva nia tugo sa pude va gilana pule nia koari na tie sapu lopu na hiniva tadi na tie te Karisito si pude ṉovalia sa binaṉara Roma. Meke hiva vata gilana nia tugo sa koari na tie sapu sa vina hinokarana e Karisito si na vina gorevurana sa linotu tadi na tie Ziu.
Sa buka Tinavete Tadi na Apositolo hie si boka ta paqaha ṉeta si asa: (1) podalae pa Zerusalema sa linotu vina hinokarana e Zisu Karisito, pa mudina sa sinage pule te Zisu pa Maṉauru; (2) ta urahae la si asa koari kaiqa kukuruna sa popoa Palesitaeni; (3) meke ta paleke hola la si asa koari na popoa pa kolo Meditareniani meke kamo la pa vasileana nomana pozana Roma.
Keke kali inarilaena sa buka hie, si sa vivineina sa tinavete tanisa Maqomaqo Hope sapu gore koari na tie te Zisu pa rane Pen'tikosi d pa Zerusalema, meke hola la pa tinuraṉana na vina ṉiṉirana sa ekelesia, meke sari na koimata pa korapadi rina dia tinavetavete gua saripu ta tozi koasa buka hie. Sa Inavoso Leana pa podalaena sa ekelesia si ta tozi va papaka koari soku tinarae tadi na Apositolo. Meke sari na tiṉitoṉa pu ta evaṉa gua saripu ta kubere pa buka hie, si va vura ia sa ṉiniraṉira tanisa Inavoso Leana pa tinoa tadi na tie te Karisito, pa korapana sa dia binaere koasa ekelesia.
Sari na Ṉati Pinaqapaqahana sa Buka Hie
1. Vina namanamana sa vina sosodena e Karisito. Hinia 1:1-26
a. Ginarunu vina betobeto, meke sa vina tatara te Zisu. Hinia 1:1-14
b. Sa tie sapu hobena e Ziudasi Isikarioti. Hinia 1:15-26
2. Sa tinozina e Zisu Karisito pa popoa Zerusalema. Hinia 2:1 kamo hinia 8:3
3. Sa tinozina e Zisu Karisito pa Ziudia meke Sameria. Hinia 8:4 kamo hinia 12:25
4. Sa ninabulu te Paula. Hinia 13:1 kamo hinia 28:31
a. Inene misinare kekenu. Hinia 13:1 kamo hinia 14:28
b. Vivinei nomana pa Zerusalema. Hinia 15:1-35
c. Inene misinare vina rua. Hinia 15:36 kamo hinia 18:22
d. Inene misinare vina ṉeta. Hinia 18:23 kamo hinia 21:16
e. Ta pusi se Paula pa Zerusalema, Sizaria, meke pa Roma. Hinia 21:17 kamo hinia 28:31
1
Zinama Tuketukele
1 Koasa qua buka kekenu sapu kubere atu nia rau koa goi Tiopilasi, si vivinei ni rau sari doduru pu podalae taveti na va tumatumae ni e Zisu, 2 osolae kamoa sa rane sapu ta hena sage pa Maṉauru si Asa. Totoso lopu ele ta hena sage Sa, si tozi ni Sa pa korapa ṉiniraṉira tanisa Maqomaqo Hope sari kasa Nana apositolo d pu ele vizati Sa, gua sapu kote tavetia rini. 3 Pa korapadi ri ka made ṉavulu puta rane, pa mudina sa Nana tinuru pule pa minate, si vuravura vata dogoro pule nia koa rini si Asa soku totoso. Vasina si tava sosode valeana sapu hinokara toana si Asa, meke vivinei nia Sa koa rini sa guguana sa Binaṉara te Tamasa. 4 Pa keke totoso sipu korapa henahena turaṉi Sa si tozi ni Sa si arini, “Mi lopu ta luarae pa Zerusalema, ba mi aqa nia sa ṉiniraṉira sapu ele va tatara veko nia sa Tamaqu, gua sapu ele tozini gamu Rau.*Lk 24:29 5 E Zone Papitaiso si variva papitaiso nia sa kolo. Ba hola kaiqa rane, si kote ta papitaiso nia gamu sa Maqomaqo Hope d,” gua se Zisu.*Mt 3:11; Mk 1:8; Lk 3:16; Zn 1:33
Sage Pule se Zisu pa Maṉauru
6 Meke sipu koa varigara sari doduru apositolo, si nanasia rini se Zisu, “Baṉara, vegua, kamahire kote va turu eke pule ia Goi sa butubutu baṉara te Izireli?” gua si arini.
7 Meke olaṉa la koa rini se Zisu, “Sari na rane, na totoso, si lopu tava malumu ni gamu pude gilani, ba sa Tamaqu mo telena si vizatia sa totoso pu kaqu ta evaṉa sarini. 8 Ba pana kamo koa gamu sa Maqomaqo Hope, si kote ta siṉie nia gamu sa ṉiniraṉira te Tamasa, meke kaqu tozi helahelae Nau gamu si Arau pa Zerusalema, pa doduruna sa popoa Ziudia, pa Sameria, meke kamo la pa ninae vasina pa kasia popoa,” gua si Asa.*Mt 28:19; Mk 16:15; Lk 24:47-48 9 Sipu beto zama nia Sa sapu gua asa, si dogoria rini ta hena sage la pa Maṉauru si Asa. Meke va paeria keke lei si Asa, ke lopu dogoro pulea rini.*Mk 16:19; Lk 24:50-51
10 Meke sipu korapa eṉa toto sage lulia rini pa Maṉauru si Asa, si vura va hodaka meke turu pa kalidia si karua tie pokopoko keoro. 11 Meke zama sari kara, “Gamu kasa pa Qaleli! Na vegua ke turu eṉa eko la mo pa Maṉauru si gamu? Ura se Zisu hie sapu ta hena sage pa Maṉauru, si kote pule mae gua tugo sapu dogoria gamu sagena la pa Maṉauru,” gua si arini.
Sa Hinobena e Ziudasi Isikarioti
12 Beto asa, si taluarae pa toqere Olive, meke kekere pule la pa Zerusalema sari kasa apositolo, sa inene asa si padana keke kilomita seu gua pa Zerusalema. 13 Sipu kamo rini pa Zerusalema, si nuquru la si arini koasa lose panaulu pa vetu vasina koa rini. Sarini hire si ari Pita, Zone, Zemisi, Aduru, Pilipi, Tomasi, Batolomiu, Matiu, meke e Zemisi sapu sa tuna e Alepiasi, Saimone sa Tie Zeloti*Saimone sa Tie Zeloti si somana visoroihe koasa puku tie pozana Zeloti pu hiva varipera la koasa qavuna pa Roma., meke e Ziudasi sapu sa tuna e Zemisi.*Mt 10:2-4; Mk 3:16-19; Lk 6:14-16 14 Hoke varigara si arini meke koa keke pa vinaravara, meke somana tugo sari na barikaleqe, meke e Mere sa tinana e Zisu, meke sari kasa tasina koreo e Zisu.
15 Meke keke rane totoso koa varigara padana keke gogoto hiokona tie te Karisito, si turu se Pita meke zama, 16 “Kasa tasiqu, padana tugo pude tava gorevura, gua sapu zama nia sa Maqomaqo Hope pa Kinubekubere Hope koe Devita, koasa guguana e Ziudasi, sapu turaṉadi sarini pu la tuqe vagina se Zisu. 17 Se Ziudasi hie si keke tie tugo koa gita meke somanana koasa tinavete hie,” gua si asa.
18 Koasa poata pu vagia sa koasa nana tinavete kaleana, si holu nia sa si keke vasi pepeso, meke vasina tugo si hoqa sovitili gore nia meke puzaka sa tiana, meke vura beto laguna.*Mt 27:3-8 19 Doduru tie pa Zerusalema si avoso nia si hie ke poza nia pa dia zinama, “Akeledama” rini sa vasi pepeso asa. Sa ginuana si na pepeso tana ehara.
20 Meke zama pule se Pita, “Ura guahe si ta kubere pa buka Sam:
‘Mani tava ivulu sa nana vetu;
mani loke tie koa ia si asa!’ gua. Meke pa keke Sam pule si zama guahe:
‘Mani vagi hobea keke votiki tie sa nana tinavete,’ gua.*Sam 69:25; Sam 109:8
21-22 Gua ke garo pude vizatia gita si keke tie pude somana va sosodea koari na tie sa tinuru pule te Zisu. Kaqu keke tie pu ele somana lululi koa gita si asa, pa doduruna sa totoso sapu koa somana koa gita se Zisu, sa Baṉara. Podalae pa totoso pu variva papitaiso se Zone, meke kamoa pa totoso sapu taluarae koa gita, meke ta hena sage pa Maṉauru si Asa,” gua si asa.*Mt 3:16; Mk 1:9, 16:19; Lk 3:21, 24:51
23 Ke poza vagi rini si karua tie: ari Zosepa meke Mateasi. (Zosepa si hoke poza nia Basabasi meke e Zasitasi tugo rini.) 24 Beto asa, si varavara guahe sarini: “Baṉara, Agoi gilani sari na bulodi ri doduru tie. Ke, mu va dogoroni gami, sapu esei ari karua hire si vizatia Goi, 25 pude tuqe hobea sa tinavete tana apositolo sapu luara veko pania Ziudasi, meke la nana koasa vasina vina kilasa koa hola pu ta hia nia sa,” gua si arini. 26 Beto asa, si mudumudukeda si arini, meke ta vizata se Mateasi, ke tava somana la si asa koari ka manege eke apositolo.