27
Тур тоғрилиқ йәнә бир бешарәт — Тур шәһирини чирайлиқ кемигә охшитиш
Пәрвәрдигарниң сөзи маңа келип мундақ дейилди: —
Сән, и инсан оғли, Тур тоғрилиқ бир мәрсийәни ағзиңға елип униңға мундақ дегин: —
И деңизларниң кириш ағзида туруқлуқ, деңиз бойлиридики көп әлләр билән содилашқучи, Рәб Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
«И Тур, сән «Мениң гөзәллигим камаләткә йәтти!» дедиң. «И деңизларниң кириш ағзида туруқлуқ...» — ибраний тилида «кириш ағзи» дегән сөз «җүплүк шәклидә», чүнки турниң икки порти бар еди.   Әз. 28:12
Сениң чегаралириң болса деңизларниң оттурисида еди;
Сени ясиғанлар гөзәллигиңни камаләткә йәткүзди.
Улар барлиқ тахтайлириңни Сенирдики қариғайлардин ясиған;
Саңа мома үчүн улар Ливандин кедир дәриғини епкәлгән;
Палақлириңни Башандики дуб дәрәқлиридин ясиған;
Палубаңни сәмшит дәрәқлиридин ясап,
Купрос деңиз бойидики пил чиши билән нәқишлигән. Йәш. 2:13
Йәлкиниң Мисирдин кәлтүрүлгән кәштилик либастин ясалған, у саңа туғ болған;
Сайивиниң болса деңиз бойидики Елишаһдики көк вә сөсүн рәхтләрдин еди; «Елишаһ» — бәлким Купросни көрситиду.
Зидондикиләр һәм Арвадтикиләр сениң палақ урғучилириң еди;
Сәндә болған данишмәнләр, и Тур, сениң йол башлиғучилириң еди.
Гәбалдики ақсақаллар вә униң данишмәнлири сәндә болуп, каваклириңни етәтти;
Деңиз-океандики барлиқ кемиләр вә уларниң деңизчилири мал алмаштурушқа йениңға келәтти.
10 Парслар, Лудтикиләр, Ливийәдикиләр қошунға тизимлинип, сениң ләшкәрлириң болған;
Улар қалқан-дубулғилирини үстүңгә есип, сени һәйвәтлик қилған; «Ливийәдикиләр» — «Ливийә» яки «Либя» ибраний тилида «Пут» дегән сөздур.
11 Арвадтикиләр қошуниң билән һәр тәрипиңдә сепиллириңда туруп күзәттә болған;
Гаммадтикиләрму мунарлириңда турған;
Улар қалқан-қураллирини әтрапиңға, сепиллириңға есип қойған;
Улар гөзәллигиңни камаләткә йәткүзгән;
12 Таварлириңниң мол болғанлиғидин Таршиш саңа херидар болған;
Мәһсулатлириңға улар күмүч, төмүр, қәләй, қоғушун тегишип бәргән. «Таршиш» — қедимки заманларда деңиз содиси билән даңқи чиққан «Таршиш» дәйдиған үч жут бар болуши мүмкин еди. Биринчиси, шималий Африқида (һазирқи Маракәш әтрапида); иккинчиси Испанийә, үчинчиси Әнглийә еди. Мошу йәрдә бәлким Испанийини көрситиду.
13 Җаван, Тубал вә Мәшәк сән билән сода қилған;
Улар таварлириңға адәмләрниң җанлири, мис қача-қазанларни тегишкән. «Җаван» — һазирқи Гретсийәдур. Тубал вә Мәшәк әслидә һазирқи Түркийә зиминида яшиған икки қәбилә еди. Кейин улар Русийә тәрәпкә көчүп кәткән болуши мүмкин. «адәмләрниң җанлири» — қуллар дегәнлик.
14 Торгамаһ җәмәтидикиләр мәһсулатлириң үчүн атлар, җәң атлири вә қечирларни тегишип бәргән.
15 Дедандикиләр сән билән содилашқан;
Деңиз бойлиридики көп хәлиқ саңа херидар болған;
Улар саңа дәндан, әбнус яғичини төлигән;
16 Сурийә қол һүнәрлириңниң мол болғанлиғидин саңа херидар болған;
Улар мәһсулатлириңға мави яқутлар, сөсүн рәхтләрни, кәштиләрни, нәпис канап рәхтләрни, марҗанларни, қизил яқутларни тегишип бәргән. «Сурийә қол һүнәрлириңниң мол болғанлиғидин саңа херидар болған...» — бәзи кона көчүрмә нусхиларда «Арам» (Сурийә) әмәс, «Едом» дейилиду: 18-айәттә «Дәмәшқ» (Сурийәниң пайтәхти) тоғрилиқ сөз болғачқа, «Едом» бәлким тоғридур.
17 Йәһуда вә Исраил зиминидикиләрдинму сән билән содилашқучилар болған;
Таварлириңға улар Миннитниң буғдайлири, печиниләр, һәсәл, зәйтун мейи, мәлһәм дориларни тегишип бәргән.
18 Дәмәшқ қол һүнәрлириңниң мол болғанлиғидин,
Һәр хил байлиқлириң түпәйлидин саңа херидар болуп саңа Хәлбонниң шараплирини, ақ жуңларни тегишип бәргән.
19 Ведан вә Узалдин чиққан Җавандикиләр мәһсулатлириңға соқулған төмүр, қовзақдарчин, егирни тегишкән еди.
20 Дедан саңа ат тоқумлирини тегишип бәргән;
21 Әрәбистан вә Кедардики барлиқ шаһзадиләр саңа херидар болди;
Саңа пахланлар, қочқарлар вә өшкиләрни тегишип бәргән.
22 Шеба һәм Раамаһдики содигәрләр сән билән тиҗарәт қилған;
Мәһсулатлириңға улар һәр хил сәрхил тетитқулар, қиммәтлик җаваһиратлар вә алтун алмаштуруп бәргән.
23 Һаран, Каннәһ, Едәндикиләр вә Шеба, Ашур, Хилмадтики содигәрләр сән билән тиҗарәт қилған; «Ашур» — Асурийә.
24 Улар саңа һәшәмәтлик кийим-кечәк, сөсүн рәхтләр вә кәштиләр, рәңму-рәң гиләмләрни тегишип бәргән;
Буларниң һәммиси түгүнчәклинип тана-арғамчилар билән чиң бағлинип, базариңға кирди.
25 Таршиштики кемиләр таварлириңни көтәргән карванлардәк болған;
Шуниң билән сән деңиз-океанниң бағрида мал билән толдурулуп, интайин еғирлишип кәткәнсән; «еғирлишип кәткән» — ибраний тилида икки бислиқ гәп болуп, униң иккинчи мәнаси «һөрмәт-абройлуқ болған» дегән мәнидә. Шүбһисизки, бу кинайилик гәп еди.
26 Сениң палақ орғучилириң сени улуқ суларға апарди;
Шәриқ шамили сени деңиз-океанниң бағрида парә-парә қиливәтти; Әз. 17:1
27 Сениң мал-мүлүклириң, базарлириң, деңизчилириң вә йол башлиғучилириң,
Каваклириңни әткүчиләр, сән билән содилашқан содигәрләр, сәндә болған барлиқ ләшкәрлириң,
Җүмлидин араңда топланған адәмләрниң һәммиси сән өрүлүп кәткән күнүңдә өрүлүп деңиз-океанниң қойниға ғәриқ болуп кетиду. Вәһ. 18:9-19
28 Йол башлиғучилириңниң аһ-зарлиридин даладикиләр тәврәп кетиду. Әз. 26:10, 15
29 Палақ орғучиларниң һәммиси,
Деңизчилар, деңизда барлиқ йол башлиғучилар өз кемилиридин чүшиду;
Улар қуруқлуқта туриду;
30 Улар саңа қарап авазини аңлитип,
Қаттиқ аһ-зар көтириду;
Улар топа-чаң чиқирип бешиға чачиду;
Улар күлләр ичидә еғинайду.
31 Улар сени дәп чачлирини чүшүрүп өзлирини таз қилип, бөз кийимләргә орайду;
Улар қаттиқ матәм тутуп сән үчүн зор дәрд-әләм ичидә жиғлайду. «бөз кийимләр» — матәм тутуш яки қаттиқ товва қилишни билдүрәтти.   Йәр. 48:37
32 Улар аһ-зарлирини көтәргинидә сән үчүн бир мәрсийәни оқуп, сән тоғрилиқ һаза қилип мундақ дәйду:
— «Тур деңиз-океанлар оттурисида, һазир җим-җит қилинған!
Әсли ким униңға тәң келәләйтти?
33 Мәһсулатлириң деңиз-океанлардин өтүп кәткәндә,
Сән көп хәлиқләрни қанаәтләндүргән;
Байлиқлириң вә таварлириңниң моллуғи билән йәр йүзидики падишаларни бейитқансән.
34 Сән суларниң чоңқур тегидә деңиз-океанлар тәрипидин парә-парә қилинғанда,
Таварлириң һәм араңда болған топ-топ адәмлириңму өрүлүп ғәриқ болуп кәтти.
35 Барлиқ деңиз бойидикиләр саңа қарап алақзадә болған;
Уларниң падишалири дәһшәт қорқуп, уларниң йүзлирини сур басқан.
36 Хәлиқләр арисидики содигәрләр саңа қарап «уш-уш» қилди;
Сән өзүң бир вәһшәт едиң, әнди қайтидин болмайсән»». «содигәрләр саңа қарап «уш-уш» қилди» — «уш-уш қилиш» кона җәмийәттә мәсқирә қилишни билдүриду.   Әз. 26:21
 
 

27:3 «И деңизларниң кириш ағзида туруқлуқ...» — ибраний тилида «кириш ағзи» дегән сөз «җүплүк шәклидә», чүнки турниң икки порти бар еди.

27:3 Әз. 28:12

27:6 Йәш. 2:13

27:7 «Елишаһ» — бәлким Купросни көрситиду.

27:10 «Ливийәдикиләр» — «Ливийә» яки «Либя» ибраний тилида «Пут» дегән сөздур.

27:12 «Таршиш» — қедимки заманларда деңиз содиси билән даңқи чиққан «Таршиш» дәйдиған үч жут бар болуши мүмкин еди. Биринчиси, шималий Африқида (һазирқи Маракәш әтрапида); иккинчиси Испанийә, үчинчиси Әнглийә еди. Мошу йәрдә бәлким Испанийини көрситиду.

27:13 «Җаван» — һазирқи Гретсийәдур. Тубал вә Мәшәк әслидә һазирқи Түркийә зиминида яшиған икки қәбилә еди. Кейин улар Русийә тәрәпкә көчүп кәткән болуши мүмкин. «адәмләрниң җанлири» — қуллар дегәнлик.

27:16 «Сурийә қол һүнәрлириңниң мол болғанлиғидин саңа херидар болған...» — бәзи кона көчүрмә нусхиларда «Арам» (Сурийә) әмәс, «Едом» дейилиду: 18-айәттә «Дәмәшқ» (Сурийәниң пайтәхти) тоғрилиқ сөз болғачқа, «Едом» бәлким тоғридур.

27:23 «Ашур» — Асурийә.

27:25 «еғирлишип кәткән» — ибраний тилида икки бислиқ гәп болуп, униң иккинчи мәнаси «һөрмәт-абройлуқ болған» дегән мәнидә. Шүбһисизки, бу кинайилик гәп еди.

27:26 Әз. 17:1

27:27 Вәһ. 18:9-19

27:28 Әз. 26:10, 15

27:31 «бөз кийимләр» — матәм тутуш яки қаттиқ товва қилишни билдүрәтти.

27:31 Йәр. 48:37

27:36 «содигәрләр саңа қарап «уш-уш» қилди» — «уш-уш қилиш» кона җәмийәттә мәсқирә қилишни билдүриду.

27:36 Әз. 26:21