2
Néboqadnesar körgen chüsh
1 Néboqadnesar textke olturup ikkinchi yili, birnechche chüsh kördi; uning rohi parakende bolup, uyqusi qachti. 2 Shunga padishah remchi-palchi, pir-ustaz, jaduger we kaldiy munejjimlerni chüshlirige tebir bérishke chaqirishni buyrudi. Ular kélip padishahning aldida turdi. □«kaldiy munejjimler» — Kaldiye Babil impériyesidiki muhim bir rayon idi, shu yerdikiler «aliyjanap kishiler» dep qarilatti. Babil ordisi qaide-yosunlirigha asasen munejjimler shu tebiqidiki ademlerdin bolushi kérek idi. 3 Padishah ulargha:
— Men bir chüsh kördüm, bu chüshning menisini bilishke könglüm nahayiti tit-tit boluwatidu, — dédi.□«könglüm nahayiti tit-tit boluwatidu» — ibraniy tilida «rohim nahayiti tit-tit boluwatidu».
4 Andin kaldiyler padishahqa (aramiy tilida): — Aliyliri menggü yashighayla! Qéni keminlirige chüshlirini éytqayla, biz tebir bérimiz, — dédi.□«Andin kaldiyler padishahqa (aramiy tilida): — Aliyliri menggü yashighayla! ... » — mushu ayettin tartip 8:1kiche ayetler aramiy tilida yézilghan.
5 Padishah kaldiylerge: — Mendin buyruq! Siler awwal körgen chüshümni éytip andin tebir bérishinglar kérek. Undaq qilmisanglar qiyma-chiyma qiliwétilisiler, öyünglar hajetxanigha aylanduruwétilidu! ■Dan. 3:29 6 Lékin chüshümni éytip, uninggha tebir bérelisenglar mendin sowghatlar, in’amlar we aliy izzettin muyesser bolisiler. Emdi chüshümni éytinglar, tebir béringlar! — dédi.
7 Ular padishahqa yene bir qétim:
— Aliyliri chüshlirini éytqayla, andin özlirige tebirini éytip bérimiz, — dédi.
8 Bu chaghda padishah jawaben:
— Shübhisiziki, siler permanimdin qaytmaydighinimni bilgechke, waqitni keynige sürüwatisiler. 9 Lékin chüshümni éytip bermisenglar, silerge peqet buyruqumla qalidu. Chünki siler waqit ehwalni özgertidu, dep bilip özara til biriktürüp, yalghanchiliq qilip méni aldimaqchi bolisiler. Shunga chüshümni éytsanglar, andin chüshümge heqiqeten tebir béreleydighanliqinglarni shu chaghdila bilimen, — dédi.
10 Kaldiyler padishahqa jawaben:
— Dunyada aliylirining sorighan ishini éytip béreleydighan héchbir adem yoqtur. Héchqandaq padishah, uning qandaq ulugh yaki küchlük bolushidin qet’iynezer, remchi-palchi, pir-ustaz yaki kaldiy munejjimlerge mundaq telepni qoyghan emes. 11 Chünki aliylirining sorighanliri heqiqeten alamet müshkül, ilahlardin bashqa héchkim uni ayan qilalmaydu. Lékin ilahlarning makani insanlar arisida emes, — dédi.
12 Padishah qattiq ghezeplinip achchiqlan’ghan halda, Babil ordisidiki barliq danishmenlerni öltürüshni emr qildi. 13 Shuning bilen padishahning barliq danishmenlerni öltürüsh toghrisidiki buyruqi chüshürüldi. Shunga xizmetkarliri Daniyal we uning dostlirinimu öltürüsh üchün izdidi.
Xudaning Daniyalgha chüshni we menisini ayan qilishi
14 Shu chaghda Daniyal Babildiki danishmenlerni öltürüsh emrini ijra qilghili chiqqan padishahning xususiy muhapizetchiler bashliqi Arioqqa aqilane we danishmenlerche jawab qayturup 15 uningdin: — Padishahning chüshürgen permani néme üchün shunche jiddiy? — dep soridi. Arioq ehwalni Daniyalgha éytip berdi. □«... permani néme üchün shunche jiddiy» — yaki «... permani néme üchün shunche qattiq?». 16 Daniyal derhal padishah aldigha kirip, padishahtin chüshige tebir bergüdek waqit bérishni telep qildi.□«padishahtin chüshige tebir bergüdek waqit bérishni telep qildi.» — yaki «padishahtin chüshige tebir berix üchün waqit békitishni telep qildi.».
17 Andin Daniyal öyige qaytip, ehwalni dostliri Hananiya, Mishaél we Azariyalargha éytip berdi. 18 U ulardin ershtiki Xudadin bu chüshning siri toghruluq rehim-shepqet iltija qilip, men Daniyal we dostlirim tötimizning Babildiki bashqa danishmenler bilen bille halak qilinmasliqimizni tilenglar, dep telep qildi. 19 Andin kéchide Daniyalgha ghayibane körünüshte shu sirning yéshimi wehiy qilindi. Shuning bilen Daniyal ershtiki Xudagha hemdusanalar oqup mundaq dédi:
20 «Xudaning nami ebedil’ebed medhiyilen’gey!
Chünki danaliq we küch-qudret Uningkidur.
21 U waqit, pesillerni Özgertküchidur;
U padishahlarni yiqitidu,
We padishahlarni tikleydu;
U danalargha danaliq, aqilanilargha hékmet béridu.
22 U chongqur we sirliq ishlarni ashkarilighuchidur,
Qarangghuluqqa yoshurun’ghan ishlarni yaxshi bilgüchidur,
Nur hemishe Uning bilen billidur.■Ayup 32:8
23 I manga danaliq we küch bergen ata-bowilirimning Xudasi,
Sanga shükür we hemdusanalar éytay!
Sen hazirla biz dua qilghan ishni manga ashkariliding,
Padishahning sorighan ishini bizge körsitip berding».
Daniyalning padishahning chüshige tebir bérishi
24 Andin Daniyal padishah Babildiki danishmenlerni öltürüshke teyinligen Arioqning aldigha bérip uninggha:
— Babildiki danishmenlerni öltürmigeyla. Méni padishahning aldigha bashlap kirgeyla, men padishahning chüshige tebir bérey, — dédi.
25 Arioq shuan Daniyalni padishah Néboqadnesarning aldigha bashlap kirip, padishahqa: —
«Men Yehudiy esirler ichidin aliylirining chüshige tebir béreleydighan bir kishini taptim» — dédi.
26 Padishah Daniyal (Belteshasar depmu atilidu)gha:
«Sen méning körgen chüshümni ayan qilip, uninggha tebir bérelemsen? — dédi.
27 Daniyal padishahning aldida turup shundaq jawab berdi:
— I aliyliri, sili sorighan bu sirni danishmen, pir-ustaz, remchi-palchi we munejjimlar özlirige yéship bérelmeydu. 28 Biraq ershte sirlarni ashkarilighuchi bir Xuda bar. U bolsa aliylirigha axirqi zamanning künliride néme ishlarning bolidighanliqini ayan qildi. Emdi özlirining chüshini, yeni aliyliri uxlawatqanda körgen ghayibane alametlerni éytip bérey: — □«aliyliri uxlawatqanda körgen ghayibane alametler...» — aramiy tilida: «sili kariwatta yatqanda kallilirida körgen ghayibane alametler..» déyilidu.
29 — I aliyliri, sili uxlashqa yatqanda kelgüsidiki ishlarni oylap yattila. Sirlarni birdinbir Ashkarilighuchi özlirige yüz béridighan ishlarni körsetti. 30 Manga kelsek, bu sirning manga ayan qilin’ghini méning bashqa jan igiliridin artuq hékmetke ige bolghanliqimdin emes, belki bu chüshning tebirini, shundaqla shah aliylirining köngülliridiki oylirini özlirige melum qilish üchündur.
31 — Ey aliyliri, sili ghayibane alamette özlirining aldilirida turghan gigant bir heykelni kördile. Bu heykel nahayiti gewdilik bolup, zor nur chaqnap turidighan heywetlik hem qorqunchluq idi. 32 Heykelning béshi ésil altundin, kökriki we qolliri kümüshtin, bel we saghriliri mistin, 33 Yuta-pachiqi tömürdin, puti tömür bilen layning arilashmisidin yasalghan. 34 Özliri uni körüwatqan chaghlirida, adem qoli bilen qézilmighan bir tash kélip heykelge urulup uning tömür bilen layning arilashmisidin yasalghan putini chéqiwetti. 35 Uningdiki tömür, lay, mis, kümüsh, altunlar shuan parche-parche qilinip, shamal ularni beeyni yazliq xamandiki topilarni uchurghandek, qayta héch tépilmighudek qilip uchuriwetti. Lékin héliqi tash yoghinap, pütkül jahanni qaplighan ghayet zor bir taghqa aylandi.
36 Körgen chüshliri mana shudur. Emdi biz özlirige bu chüshning menisini yéship bérimiz.□«Emdi biz özlirige bu chüshning menisini yéship bérimiz» — «biz» dégen bu söz shübhisizki, Daniyalning özige we üch dostigha wakaliten söz qilghinini bildüridu. ■Dan.7 
Babil impériyesi
Babil impériyesi
37 Ey aliyliri, özliri pütkül padishahlarning bir padishahi, ershtiki Xuda silige padishahliq, nopuz, küch we shöhret ata qildi. 38 Insan baliliri, haywanatlar, uchar-qanatlar meyli qeyerde tursun, Xuda ularni qollirigha tapshurup silini ularning hemmisige hakim qildi. Sili u heykelning altun béshidursila.
Pars impériyesi
Pars impériyesi
39 Özliridin kéyin yene bir padishahliq kélidu. Lékin u silining padishahliqlirigha yetmeydu. Uningdin kéyin üchinchi bir padishahliq, yeni mis padishahliq kélip pütkül yer yüzige hakim bolidu.
Grétsiye (Yunan) impériyesi
Grétsiye (Yunan) impériyesi
40 Uningdin kéyinki tötinchi padishahliq bolsa tömürdek mustehkem bolidu. Tömür barliq bashqa nersilerni chéqiwétip boysundurghinidek, shuninggha oxshash bu tömür padishahliq öz aldinqi padishahlarning hemmisini ézip chéqiwétidu. 
Rim impériyesi
Rim impériyesi
41 Özliri körgendek tömür bilen séghiz layning arilashmisidin yasalghan put we barmaqlar bu padishahliqning bölünme bolup kétidighinini körsitidu. Biraq bu padishahliq tömürdek küchke ige bolidu, chünki sili körgendek, tömür bilen lay arilashqan. 42 Tömür bilen layning arilashmisidin yasalghan putning barmaqliri u padishahliqning bir qismining küchiyidighanliqini, bir qismining ajizlishidighanliqini körsitidu. 43 Özliri tömür bilen layning arilashqanliqini kördile. Bu u padishahliqning hökümdarliri padishahliqning puqraliri bilen ittipaqlashmaqchi bolghanliqini körsitidu. Lékin tömür lay bilen arilashmighandek, birliship kételmeydu. □«padishahliqning puqraliri bilen...» — aramiy tilida: «insanlarning nesli bilen....». 44 U axirqi padishahlar textte olturghan mezgilde, ershtiki Xuda yimirilmes bir padishahliq berpa qilidu. Bu padishahliq hergiz bashqa bir xelqqe ötmeydu; eksiche u bu bashqa padishahliqlarni üzül-késil gumran qilip, özi menggü mezmut turidu. □«U axirqi padishahlar» — putning barmaqlirining padishahlargha wekillik qilidighanliqini körsetse kérek. Bu bab we 7-bab toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng. ■Dan. 3:33; 4:31; 6:27; 7:14, 27; Mik. 4:7; Luqa 1:33 45 Özliri adem qoli bilen qézilmighan bir tashning taghdin chiqqinini we uning heykeldiki tömür, mis, lay, kümüsh, altunni chéqiwetkenlikini kördile. Shunga ulugh Xuda aliylirigha kelgüside yüz béridighan ishlarni bildürgen. Körgen chüshliri choqum emelge ashidu, bérilgen tebir mutleq ishenchliktur.□«Özliri adem qoli bilen qézilmighan bir tashning taghdin chiqqinini we uning heykeldiki tömür, mis, lay, kümüsh, altunni chéqiwetkenlikini kördile...» — bu babtiki bésharetler toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng. ■Yesh. 8:14; 28:16; Zeb. 118:22; Zek. 3:9; Mat. 21:42-44; Yuh. 3:31; 8:23
Padishahning Daniyalgha in’am bérishi
46 Andin padishah Néboqadnesar özini yerge étip Daniyalgha sejde qildi we uninggha hediye bérip xushpuraq-isriq sélishni emr qildi. 47 Padishah uninggha:
— Derweqe, séning Xudaying ilahlar ichide eng ulugh Ilah, padishahlarning xojisi we sirlarni ashkarilighuchi iken, chünki sen bu sirni yeshting! — dédi.
48 Andin padishah Daniyalning mertiwisini yuqiri qilip, uninggha nurghun ésil sowghatlarni teqdim qildi. U uni pütkül Babil ölkisige hakim bolushqa teyinlidi we uni Babildiki danishmen-eqildarlarning bash aqsaqili qildi. 49 Daniyalning padishahtin telep qilishi bilen, padishah Shadrak, Mishak we Ebednégolarni Babil ölkisining memuriy ishlirini idare qilishqa teyinlidi. Daniyal özi orda xizmitide qaldi.□«Daniyal özi orda xizmitide qaldi» — aramiy tilida «Daniyal padishahning derwazisida turatti». Kona zamanlarda sheherning yaki ordining derwazisi bolsa, soraqchilar höküm chiqiridighan jay idi.
□2:2 «kaldiy munejjimler» — Kaldiye Babil impériyesidiki muhim bir rayon idi, shu yerdikiler «aliyjanap kishiler» dep qarilatti. Babil ordisi qaide-yosunlirigha asasen munejjimler shu tebiqidiki ademlerdin bolushi kérek idi.
□2:3 «könglüm nahayiti tit-tit boluwatidu» — ibraniy tilida «rohim nahayiti tit-tit boluwatidu».
□2:4 «Andin kaldiyler padishahqa (aramiy tilida): — Aliyliri menggü yashighayla! ... » — mushu ayettin tartip 8:1kiche ayetler aramiy tilida yézilghan.
□2:15 «... permani néme üchün shunche jiddiy» — yaki «... permani néme üchün shunche qattiq?».
□2:16 «padishahtin chüshige tebir bergüdek waqit bérishni telep qildi.» — yaki «padishahtin chüshige tebir berix üchün waqit békitishni telep qildi.».
□2:28 «aliyliri uxlawatqanda körgen ghayibane alametler...» — aramiy tilida: «sili kariwatta yatqanda kallilirida körgen ghayibane alametler..» déyilidu.
□2:36 «Emdi biz özlirige bu chüshning menisini yéship bérimiz» — «biz» dégen bu söz shübhisizki, Daniyalning özige we üch dostigha wakaliten söz qilghinini bildüridu.
■2:36 Dan.7
□2:43 «padishahliqning puqraliri bilen...» — aramiy tilida: «insanlarning nesli bilen....».
□2:44 «U axirqi padishahlar» — putning barmaqlirining padishahlargha wekillik qilidighanliqini körsetse kérek. Bu bab we 7-bab toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.
■2:44 Dan. 3:33; 4:31; 6:27; 7:14, 27; Mik. 4:7; Luqa 1:33
□2:45 «Özliri adem qoli bilen qézilmighan bir tashning taghdin chiqqinini we uning heykeldiki tömür, mis, lay, kümüsh, altunni chéqiwetkenlikini kördile...» — bu babtiki bésharetler toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.
■2:45 Yesh. 8:14; 28:16; Zeb. 118:22; Zek. 3:9; Mat. 21:42-44; Yuh. 3:31; 8:23
□2:49 «Daniyal özi orda xizmitide qaldi» — aramiy tilida «Daniyal padishahning derwazisida turatti». Kona zamanlarda sheherning yaki ordining derwazisi bolsa, soraqchilar höküm chiqiridighan jay idi.