21
Qullargha muamile qilishtiki höküm-belgilimiler
1 — Sen ularning aldigha qoyidighan höküm-belgilimiler munulardur: —
2 Eger sen bir ibraniy qulni sétiwalghan bolsang, u alte yilghiche xizmitingde bolup, yettinchi yili tölemsiz hör qilinsun. ■Qan. 15:12; Yer. 34:14 3 U qul qilinishqa tenha halette élip kélin’gen bolsa, tenha halette ketsun. Ayali bilen birge élip kélin’gen bolsa, ayalimu uning bilen bille ketsun.
4 Eger xojisi uninggha xotun élip bergen bolsa, shundaqla ayali uninggha oghul-qizlarni tughup bergen bolsa, ayal baliliri bilen xojisigha qélip, er yalghuz ketsun. 5 Lékin eger qul élan qilip: «Men xojam, ayalim we balilirimgha muhebbitim bolghini üchün hör bolup ketmeymen» dése, ■Qan. 15:16 6 undaqta uning xojisi uni Xudaning ibadet sorunining aldigha élip bérip, uni ishikning aldida yaki ishikning késhikining aldida turghuzsun; andin xojisi bigiz bilen uning quliqini teshsun. Shundaq qilip, u menggüge xojisining quli bolup qalidu.□«Xudaning ibadet sorunining aldigha» — yaki «Xudaning aldigha» yaki «hakimlarning aldigha». «andin xojisi bigiz bilen uning quliqini teshsun» — démek, qulning quliqini ishik qanitigha yaki ishik késhikige yéqip turup, quliqining yumshiqini ishikke yaki ishikning késhikige mixlaydu.
7 Eger birkim qizini dédeklikke sétiwetken bolsa, u er qullar hör qilin’ghandek hör qilinmisun. 8 Eger özige xas sétiwalghan qiz xojisigha yaqmisa, undaqta u qiz terepning heq tölep uni hör qilishigha yol qoyushi kérek. Lékin xojisining uni yat xelqqe sétish hoquqi bolmaydu; chünki xojisi uninggha wapasizliq qilghandur. □«xojisi uninggha wapasizliq qilghandur» — adette er kishi dédek sétiwalghan bolsa, uni öz kéniziki yaki toqili qilip emrige alghan hésablinatti. Shunga dédekning kem dégendimu toqalliq hoquqi bar idi. 9 Eger u qizni oghligha xas békitken bolsa, undaqta u belgilimiler boyiche uninggha öz qizidek muamile qilsun.
10 Eger xojisi yene xotun alsa, eslide emrige alghan dédikining yémek-ichmikini, kiyim-kéchikini we er-xotunchiliq burchini kémeytmisun. 11 Eger u shu üch ishni ada qilmisa, undaqta u bedel tölimey hör bolsun.
Urush-talash heqqide
12 Kimki bir ademni urup öltürüp qoysa, umu choqum öltürülsun. ■Law. 24:17 13 Lékin eger u kishi ölgüchining jénini paylap turup qesten öltürmigen, belki men Xuda uning qoli arqiliq shu kishining ölüshige yol qoyghan bolsam, undaq ehwalda Men uninggha qachidighan bir jayni orunlashturimen. 14 Lékin eger birsi öz qoshnisini hiyle bilen öltürimen dep, uninggha qesten hujum qilsa, u gerche panah izdep qurban’gahimgha qéchip kelsimu, u shu yerde tutulsun we ölümge mehkum qilinsun.
15 Kimki öz atisi yaki anisigha qol tegküzse, choqum öltürülsun.■Mat. 15:4
16 Kimki bir ademni bulap satqan bolsa yaki uning qolida barliqi melum bolsa, jezmen öltürülüshi kérek.
17 Kimki öz atisi yaki anisigha lenet qilip qarghighan bolsa, jezmen öltürülüshi kérek.■Law. 20:9; Pend. 20:20; Mat. 15:4; Mar. 7:10
Bashqilarni zeximlendürüsh heqqide
18 Eger ikki kishi urushup qélip, biri yene birini tash ya moshti bilen ursa, urulghan kishi ölmey, orun tutup yétip qalghan bolsa, 19 u kishi qopup hasigha tayinip tashqirigha chiqqudek bolsa, undaqta uni urghan kishi jazadin xalas qilinsun; peqet zeximlen’güchining yétip ishtin qalghan waqti üchün tölem bérip, uni dawalitip sellimaza saqaytsun.
20 Eger birsi quli yaki dédikini tayaqta ursa, shundaqla qul yaki dédek neq meydanda ölüp ketse, uning üchün igisi choqum jazagha tartilsun. □«uning üchün igisi choqum jazagha tartilsun» — ibraniy tilida «uning intiqami choqum élinidu». 21 Lékin eger tayaq yégüchi bir-ikki kün tirik tursa, undaqta qul xojayinining shexsi mal-mülki bolghini üchün, qulning jazasigha tartilmisun.
22 Eger kishiler bir-biri bilen urushup qélip, hamilidar bir ayalni urup salsa, hamilidar ayalda balisi baldur tughulushidin bashqa zeximlinish bolmisa, ayalning érining tölem telipi boyiche hakimlarning testiqidin ötküzülüp jerimane tölisun. □«balisi baldur tughulushidin bashqa» — yaki «balisi chüshüp kétishtin bashqa». Aldi-keyni sözlerge qarighanda, mushu yerde peqet «baldur tughulsa» dégen terjimisi toghra bolsa kérek. 23 Eger ayal yaki bala ziyan-zexetke uchrighan bolsa, undaqta jénigha jan, □«Eger ayal yaki bala ziyan-zexetke uchrighan bolsa,...» — ibraniy tilida peqet «Eger zerer-zexmet bolup chiqsa,...» déyilidu. 24 közige köz, chishigha chish, qoligha qol, putigha put, ■Law. 24:20; Qan. 19:21; Mat. 5:38 25 köyükke köyük, zeximge zexim, kökke kök tölensun. 26 Eger birsi öz qul ya dédikining közini urup nakar qilip qoysa, közi wejidin uni azad qilsun. 27 Shuningdek birsi öz quli ya dédikining chishini urup chiqiriwetken bolsa, chishi wejidin uni azad qilsun».
Mal-ulaghlar toghruluq belgilimiler
28 Eger bir kala bir er yaki ayal kishini üsüp öltürüp qoysa, shu kala choqum chalma-kések qilinishi kérek, uning göshi yéyilmisun. Lékin kalining igisige gunah kelmisun. ■Yar. 9:5 29 Lékin bu uyning ilgiridin üsüsh aditi bolup, igisige bu heqte agah bérilgen bolsa, lékin yenila uni baghlimighini üchün er-ayal kishilerni üsüp öltürüp qoyghan bolsa, undaqta kala chalma-kések qilinsun, igisimu ölümge mehkum qilinsun. 30 Lékin uningdin xun heqqi telep qilinsa, öz jénining ornida uninggha qanchilik tölem qoyulghan bolsa shuni bersun. 31 Kalidin üsülgüchi oghul yaki qiz bala bolsa, kalining igisi oxshashla yuqiriqi hökümdikidek bir terep qilinsun. 32 Kala qul yaki dédekni üsken bolsa, kalining igisi üsülgüchining xojisigha ottuz shekel kümüsh bersun; andin kala chalma-kések qilinsun.
33 Eger birsi bir orining aghzini ochuq qoyup yaki kolawatqan orining aghzini yapmay, kala yaki éshek uninggha chüshüp ketse, □«bir orining aghzini» — yaki «bir quduqning aghzini». 34 Undaqta orining igisi mal igisining ziyinini toluq tölep bersun; ölgen mal uningki bolidu.
35 Eger birsining kalisi yene birsining kalisini üsüp öltürüp qoyghan bolsa, undaqta ular tirik qalghan kalini sétip, pulni barawer bölüshsun hem ölük kalinimu shundaq bölüshsun. 36 Lékin kalining ilgiridin üsidighan aditi barliqi éniq turup, igisi uni baghlimay qoyuwetken bolsa, undaqta üsküchi kalining igisi kaligha kala tölep bersun, ölük kala uning bolsun.
□21:6 «Xudaning ibadet sorunining aldigha» — yaki «Xudaning aldigha» yaki «hakimlarning aldigha». «andin xojisi bigiz bilen uning quliqini teshsun» — démek, qulning quliqini ishik qanitigha yaki ishik késhikige yéqip turup, quliqining yumshiqini ishikke yaki ishikning késhikige mixlaydu.
□21:8 «xojisi uninggha wapasizliq qilghandur» — adette er kishi dédek sétiwalghan bolsa, uni öz kéniziki yaki toqili qilip emrige alghan hésablinatti. Shunga dédekning kem dégendimu toqalliq hoquqi bar idi.
■21:17 Law. 20:9; Pend. 20:20; Mat. 15:4; Mar. 7:10
□21:20 «uning üchün igisi choqum jazagha tartilsun» — ibraniy tilida «uning intiqami choqum élinidu».
□21:22 «balisi baldur tughulushidin bashqa» — yaki «balisi chüshüp kétishtin bashqa». Aldi-keyni sözlerge qarighanda, mushu yerde peqet «baldur tughulsa» dégen terjimisi toghra bolsa kérek.
□21:23 «Eger ayal yaki bala ziyan-zexetke uchrighan bolsa,...» — ibraniy tilida peqet «Eger zerer-zexmet bolup chiqsa,...» déyilidu.
■21:24 Law. 24:20; Qan. 19:21; Mat. 5:38
□21:33 «bir orining aghzini» — yaki «bir quduqning aghzini».