7
Insanni néme napak qilidu?
Mat. 15:1-20
Bu chaghda, Perisiyler we Tewrat ustazliridin beziliri Yérusalémdin kélip uning aldigha yighildi; Mat. 15:1. 2-5 shu Perisiyler we Tewrat ustazliri uning muxlisliridin bezilirining tamaqni qolini yumay, yeni «napak» halda yewatqanliqini körüp, uningdin:
— Muxlisliring némishqa ata-bowilirimizning en’enilirige riaye qilmay, belki yuyulmighan qolliri bilen tamaq yeydu? — dep sorashti (chünki Perisiyler we pütün Yehudiylar ata-bowiliri teripidin qaldurulghan en’enini ching tutqachqa, awwal qollirini estayidilliq bilen yumisa, tamaq yémeydu. Shuningdek bazardin qaytip kelgendimu, ular qol yumay birnerse yémeydu. Uningdin bashqa, piyale-qedeh, das-chögün we mis qachilar we diwanlarni yuyush toghrisida tapshurulghan nurghunlighan en’enilerdimu ching turidu). «estayidilliq bilen yumisa...» — bashqa birxil terjimisi «béghishighiche yumisa...» yaki «musht bilen yumisa...».
U ulargha jawab bérip mundaq dédi:
— Yeshaya peyghember siler saxtipezler toghranglarda aldin’ala toptoghra bésharet bergen! uning yazmisida pütülgendek: —
«Mushu xelq aghzida Méni hörmetligini bilen,
Biraq qelbi Mendin yiraq; Yesh. 29:13; Ez. 33:31.
Ular Manga bihude ibadet qilidu.
Ularning ögetken telimliri peqet insanlardin chiqqan petiwalarla, xalas». «Mushu xelq aghzida Méni hörmetligini bilen, biraq qelbi Mendin yiraq; ular Manga bihude ibadet qilidu; ularning ögetken telimliri peqet insanlardin chiqqan petiwalarla, xalas» — «Yesh.» 29:13.   Mat. 15:9; Kol. 2:18,20; Tit. 1:14.
Chünki siler Xudaning emrini tashlap qoyup, insanlarning en’enisini ching tutiwalidikensiler — das-chögün, piyale-qedehlerni yuyush we shuninggha oxshap kétidighan nurghan bashqa ishlarni en’ene qilip yürisiler. «chünki siler Xudaning emrini tashlap qoyup, insanlarning en’enisini ching tutiwalidikensiler — das-chögün, piyale-qedehlerni yuyush we shuninggha oxshap kétidighan nurghan bashqa ishlarni en’ene qilip yürisiler» — bezi kona köchürmilerde: «das-chögün, piyale-qedehlerni yuyush we shuninggha oxshap kétidighan nurghan bashqa ishlarni en’ene qilip yürisiler» dégen sözler tépilmaydu.
U ulargha yene mundaq dédi:
— Siler özliringlarning en’enisini ching tutimiz dep Xudaning emrini epchillik bilen bir chetke qayrip qoydunglar! 10 Chünki Musa peyghember: «Ata-anangni hörmet qil» we «Atisi yaki anisini haqaretligenler ölümge mehkum qilinsun» dep emr qilghan. Mis. 20:12; 21:17; Law. 20:9; Qan. 5:16; 27:16; Pend. 20:20; Ef. 6:2. 11 Lékin siler: — Birsi «Atisi yaki anisigha: — Men silerge yardem bergüdek nersilerni alliqachan «qurban qilip» Xudagha atiwettim — désila, «Men silerge yardem bergüdek nersilerni alliqachan «qurban qilip» Xudagha atiwettim» — «qurban» mushu yerde biwasite ibariniy tilidin élin’ghan bolup, «sediqe qilin’ghan» yaki «Xudagha atap qilin’ghan» dégen menini bildüridu. 12 shu kishining ata-anisining halidin xewer élishgha bolmaydu, dep ögitisiler. 13 Shundaq qilip, siler ewladliringlargha tapshurghan en’en’englerni dep Xudaning emrini yoqqa chiqiriwettinglar, we shuninggha oxshash köp ishlarni qilisiler. «Shundaq qilip, siler ewladliringlargha tapshurghan en’en’englerni dep Xudaning emrini yoqqa chiqiriwettinglar» — Mesihning sözige qarighanda «Xudagha atighan teelluqatlar» téxi atighuchi kishining qolida turghanda, ulardin paydiliniwerse bolatti. Shu kishi belkim Tewrat ustazlirining qollishi bilen «dunyadin ketkinimdin kéyin...» yaki «melum bir mezgildin kéyin...» «ibadetxanigha tapshurimen» dep qesem qilghan bolsa kérek. Yehudiylarning tarixiy xatiriliride shuninggha oxshash köpligen misallar tépilidu.
Periysiler ögetken shu hiyle-mikir: «Mal-mülküngni Xudagha atalghan («qurban qilghan») qilghan bolsang, ata-anangdin xewer almisang bolidu» emes, belki «(shundaq qilghan bolsang) xewer élishinggha bolmaydu» dégendek. Ular shübhisizki axirida bu ishtin melum bir payda köridu, elwette.
   Mat. 15:6; 1Tim. 4:3; 2Tim. 3:2.
 
Insanni néme napak qilidu?
14 Andin xalayiqni yene yénigha chaqirip, ulargha:
— Hemminglar manga qulaq sélinglar we shuni chüshininglarki, Mat. 15:10. 15 insanning sirtidin ichige kiridighan nersilerning héchqandiqi uni napak qilmaydu, belki öz ichidin chiqidighan nersiler bolsa, ular insanni napak qilidu. Ros. 10:15; Rim. 14:17,20; Tit. 1:15. 16 Anglighudek quliqi barlar buni anglisun! — dédi.
17 U xalayiqtin ayrilip öyge kirgende, muxlisliri uningdin bu temsil heqqide soridi. Mat. 15:15. 18 U ulargha:
— Silermu téxiche chüshenmey yürüwatamsiler?! Sirttin insanning ichige kiridighan herqandaq nersining uni napak qilalmaydighanliqini tonup yetmeywatmamsiler? 19  Sirttin kirgen nerse insanning qelbige emes, ashqazinigha kiridu, andin u yerdin teret bolup tashlinidu, — dédi (u bu gepni déyish bilen, hemme yémekliklerni halal qiliwetti).
20 U yene söz qilip mundaq dédi:
— Insanning ichidin chiqidighinila, insanni napak qilidu. 21-22 Chünki shular — yaman niyetler, zinaxorluq, jinsiy buzuqluqlar, qatilliq, oghriliq, achközlük, rezillikler, aldamchiliq, shehwaniyliq, hesetxorluq, til-ahanet, tekebburluq we hamaqetlikler insanning ichidin, yeni uning qelbidin chiqidu «hesetxorluq» — buning bashqa birxil terjimisi: «yaman köz».   Yar. 6:5; 8:21; Pend. 6:14; Yer. 17:9. 23  — bu rezil ishlarning hemmisi insanning ichidin chiqip, özini napak qilidu.
 
Yat ellik bir ayalning étiqadi
Mat. 15:21-28
24 U ornidin turup u yerdin ayrilip, Tur we Zidon etrapidiki rayonlargha bardi we bir öyge kirdi. Gerche u buni héchkim bilmisun dégen bolsimu, lékin yoshurup qalalmidi. «u yerdin ayrilip, Tur we Zidon etrapidiki rayonlargha bardi» — u yer «chet’ellikler» turuwatqan rayon bolup, Mesihning shu yerge bérishtiki meqsiti, öz xelqidin bir waqit ayrilip aram élishtin ibaret bolsa kérek.   Mat. 15:21. 25 Derweqe, napak roh chaplashqan kichik bir qizning anisi uning toghrisidiki xewerni anglighan haman yétip kélip, uning ayighigha yiqildi 26 (ayal Yunanliq bolup, Suriye ölkisidiki Fenikiy millitidin idi). U uningdin qizidin jinni heydiwétishni ötündi. «ayal... Fenikiy millitidin idi» — yaki «ayal... Fenikilik idi» yaki «ayal... Fenike rayoniliq idi». U Yehudiy emes, elwette. U eslide butperes bolushi mumkin. 27 Lékin Eysa uninggha:
— Aldi bilen balilar qorsiqini toyghuzsun; chünki balilarning nénini kichik itlargha tashlap bérish toghra emes, — dédi. «Aldi bilen balilar qorsiqini toyghuzsun; chünki balilarning nénini kichik itlargha tashlap bérish toghra emes» — Mesih Eysa bu yerde özining deslepki wezipisini Yehudiylargha xush xewerni yetküzüsh, dep tekitleydu. «Kichik itlar» belkim haqaretlik söz bolmay, öydiki arzuluq pistilirini körsitidu. Mushu ayalning étiqadi toghrisida «Matta»diki «qoshumche söz»imizni körüng.
28 Lékin u buninggha jawaben:
— Durus, i Reb, biraq hetta itlarmu üstel astida turup balilardin chüshken nan uwaqlirini yeydighu, — dédi.
29 Eysa uninggha:
— Séning mushu sözüng tüpeylidin yolunggha qayt, jin qizingdin chiqip ketti, — dédi.
30 Ayal öyige qaytip kelgende, mana qiz kariwatta yatatti, jin uningdin chiqip ketkenidi.
 
Eysaning bir gas-gacha ademni saqaytishi
31 Eysa yene Tur we Zidon shehirining etrapidiki rayonlardin chiqip, «On sheher» rayoni otturisidin ötüp, yene Galiliye déngizigha keldi. Mat. 15:29. 32 Xalayiq uning aldigha tili éghir, gas bir ademni élip kélip, uning uchisigha qolungni tegküzüp qoysang, dep ötünüshti. Mat. 9:32; Luqa 11:14. 33 U u ademni xalayiqtin ayrip bir chetke tartip, barmaqlirini uning qulaqlirigha tiqti, tükürüp, barmiqini uning tiligha tegküzdi. «U... barmaqlirini uning qulaqlirigha tiqti, tükürüp, barmiqini uning tiligha tegküzdi» — terjimimiz boyiche Mesih belkim öz barmiqi üstige tökürgen bolushi mumkin, bolmisa u yerge tökürgen bolsa kérek. 34 Andin u asman’gha qarap uh tartip xorsin’ghandin kéyin, u ademge: «Effata» (menisi «échil») dédi. 35 U ademning qulaqliri derhal échilip, tilimu échilip rawan gep qilishqa bashlidi. «...tilimu échilip rawan gep qilishqa bashlidi» — grék tilida «...tilining tanisi yéshilip, rawan gep qilishqa bashlidi»
36 Eysa ulargha buni héchkimge éytmasliqni tapilidi. Lékin ulargha herqanche tapilighan bolsimu, bu xewerni yenila shunche keng tarqitiwetti. 37 Xalayiq bu ishqa mutleq heyran qéliship:
— U hemme ishlarni qaltis qilidiken! Hetta gaslarni anglaydighan, gachilarni sözleydighan qilidiken, — déyishti. Yar. 1:31.
 
 

7:1 Mat. 15:1.

7:2-5 «estayidilliq bilen yumisa...» — bashqa birxil terjimisi «béghishighiche yumisa...» yaki «musht bilen yumisa...».

7:6 Yesh. 29:13; Ez. 33:31.

7:7 «Mushu xelq aghzida Méni hörmetligini bilen, biraq qelbi Mendin yiraq; ular Manga bihude ibadet qilidu; ularning ögetken telimliri peqet insanlardin chiqqan petiwalarla, xalas» — «Yesh.» 29:13.

7:7 Mat. 15:9; Kol. 2:18,20; Tit. 1:14.

7:8 «chünki siler Xudaning emrini tashlap qoyup, insanlarning en’enisini ching tutiwalidikensiler — das-chögün, piyale-qedehlerni yuyush we shuninggha oxshap kétidighan nurghan bashqa ishlarni en’ene qilip yürisiler» — bezi kona köchürmilerde: «das-chögün, piyale-qedehlerni yuyush we shuninggha oxshap kétidighan nurghan bashqa ishlarni en’ene qilip yürisiler» dégen sözler tépilmaydu.

7:10 Mis. 20:12; 21:17; Law. 20:9; Qan. 5:16; 27:16; Pend. 20:20; Ef. 6:2.

7:11 «Men silerge yardem bergüdek nersilerni alliqachan «qurban qilip» Xudagha atiwettim» — «qurban» mushu yerde biwasite ibariniy tilidin élin’ghan bolup, «sediqe qilin’ghan» yaki «Xudagha atap qilin’ghan» dégen menini bildüridu.

7:13 «Shundaq qilip, siler ewladliringlargha tapshurghan en’en’englerni dep Xudaning emrini yoqqa chiqiriwettinglar» — Mesihning sözige qarighanda «Xudagha atighan teelluqatlar» téxi atighuchi kishining qolida turghanda, ulardin paydiliniwerse bolatti. Shu kishi belkim Tewrat ustazlirining qollishi bilen «dunyadin ketkinimdin kéyin...» yaki «melum bir mezgildin kéyin...» «ibadetxanigha tapshurimen» dep qesem qilghan bolsa kérek. Yehudiylarning tarixiy xatiriliride shuninggha oxshash köpligen misallar tépilidu. Periysiler ögetken shu hiyle-mikir: «Mal-mülküngni Xudagha atalghan («qurban qilghan») qilghan bolsang, ata-anangdin xewer almisang bolidu» emes, belki «(shundaq qilghan bolsang) xewer élishinggha bolmaydu» dégendek. Ular shübhisizki axirida bu ishtin melum bir payda köridu, elwette.

7:13 Mat. 15:6; 1Tim. 4:3; 2Tim. 3:2.

7:14 Mat. 15:10.

7:15 Ros. 10:15; Rim. 14:17,20; Tit. 1:15.

7:17 Mat. 15:15.

7:21-22 «hesetxorluq» — buning bashqa birxil terjimisi: «yaman köz».

7:21-22 Yar. 6:5; 8:21; Pend. 6:14; Yer. 17:9.

7:24 «u yerdin ayrilip, Tur we Zidon etrapidiki rayonlargha bardi» — u yer «chet’ellikler» turuwatqan rayon bolup, Mesihning shu yerge bérishtiki meqsiti, öz xelqidin bir waqit ayrilip aram élishtin ibaret bolsa kérek.

7:24 Mat. 15:21.

7:26 «ayal... Fenikiy millitidin idi» — yaki «ayal... Fenikilik idi» yaki «ayal... Fenike rayoniliq idi». U Yehudiy emes, elwette. U eslide butperes bolushi mumkin.

7:27 «Aldi bilen balilar qorsiqini toyghuzsun; chünki balilarning nénini kichik itlargha tashlap bérish toghra emes» — Mesih Eysa bu yerde özining deslepki wezipisini Yehudiylargha xush xewerni yetküzüsh, dep tekitleydu. «Kichik itlar» belkim haqaretlik söz bolmay, öydiki arzuluq pistilirini körsitidu. Mushu ayalning étiqadi toghrisida «Matta»diki «qoshumche söz»imizni körüng.

7:31 Mat. 15:29.

7:32 Mat. 9:32; Luqa 11:14.

7:33 «U... barmaqlirini uning qulaqlirigha tiqti, tükürüp, barmiqini uning tiligha tegküzdi» — terjimimiz boyiche Mesih belkim öz barmiqi üstige tökürgen bolushi mumkin, bolmisa u yerge tökürgen bolsa kérek.

7:35 «...tilimu échilip rawan gep qilishqa bashlidi» — grék tilida «...tilining tanisi yéshilip, rawan gep qilishqa bashlidi»

7:37 Yar. 1:31.