Yaritilish
1
Xudaning alemni yaritishi
Muqeddemde Xuda asmanlar bilen zéminni yaratti. «Xuda» — Ibraniy tilida «Elohim» déyilidu. Bu toghruluq «Tebirler»ni körüng. «Asmanlar» — Muqeddes Kitab boyiche üch qatlam asman bar; birinchi qat asman «atmosféra», ikkinchi qat asman «alem boshluqi», üchinchi qat asman Xudaning ershidur. Shunga «asman» köp yerlerde «asmanlar» déyilidu.  Ayup 38:4; Zeb. 33:5-6; 89:11; 136:5; Ros. 14:15; 17:24; Ibr. 11:3 U chaghda yer bolsa shekilsiz we qupquruq halette boldi; qarangghuluq chongqur sularning yüzini qaplidi; Xudaning Rohi chongqur sular üstide lerzan perwaz qilatti.«boldi» — Bezi terjimilerde «idi» yaki «turatti» dep élin’ghan. Alimlarning bu ayet üstidiki üch xil qarishi toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng. «chongqur sular» — déngiz-okyanlarni körsitidu. «qaplidi» — yaki «qaplighanidi». «lerzan perwaz qilatti» — mushu haletni ibraniy tilida «(tuxum bésiwatqan) kürük toxudek halette turidu» dep chüshünüshkimu bolidu.
Xuda: «Yoruqluq bolsun!» déwidi, yoruqluq peyda boldi. Xuda yoruqluqning yaxshi ikenlikini kördi; Xuda yoruqluq bilen qarangghuluqni ayridi. Xuda yoruqluqni «kündüz», qarangghuluqni «kéche» dep atidi. Shu teriqide kech bilen seher ötti, bu tunji kün boldi.«kech bilen seher» — «tunji küni»de «kech bilen seher» bolghaniken, undaqta «tunji kün» adettiki bir künni, yeni 24 saetlik bir künni körsetgen bolushi mumkin.
Adette Muqeddes Kitabtiki barliq xatirilerde, shundaqla bügün’ge qeder ibraniylarda «kün»ning béshi kech yaki axsham bilen bashlinidu dégen qarash bar.
Andin Xuda: — Sularning ariliqida bir boshluq bolsun we sular yuqiri-töwen ikkige ayrilip tursun, dédi.«bir boshluq» — ibraniy tilida «yéyilghan bir nerse».  Zeb. 33:6; 104:3; 136:5-6; Pend. 8:28; Yesh. 42:5; Yer. 10:12; 51:15 Shuning bilen Xuda bir boshluq hasil qilip, sularni boshluqning astigha we boshluqning üstige ayriwetti; ish ene shundaq boldi.«sularning ayrilishi» — bu toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.  Zeb. 33:7; 136:6; Pend. 8:24; Zeb. 148:4. Xuda bu boshluqni «asman» dep atidi. Shu teriqide kech bilen seher ötti, bu ikkinchi kün boldi.
Andin Xuda: «Asmanning astidiki sular bir yerge yighilsun, quruq tupraq körünsun!» déwidi, del shundaq boldi.Ayup 26:10; 38:8; Zeb. 24:2; 136:6. 10 Xuda quruq tupraqni «yer», yighilghan sularni bolsa «déngizlar» dep atidi. Xuda bularning yaxshi bolghanliqini kördi.
11 Andin Xuda yene: «Yer herxil ösümlüklerni, uruqluq otyashlarni, méwe béridighan derexlerni türliri boyiche özide ündürsun! Méwilerning ichide uruqliri bolsun!» déwidi, del shundaq boldi; 12 yerdiki ösümlüklerni, yeni uruq chiqidighan otyashlarni öz türliri boyiche, méwe béridighan, yeni méwilirining ichide uruqliri bolghan derexlerni öz türliri boyiche ündürdi. Xuda bularning yaxshi bolghanliqini kördi. 13 Shu teriqide kech bilen seher ötti, bu üchinchi kün boldi.
14 Xuda yene: «Kündüz bilen kéchini ayrip bérish üchün asmanlarda yoruqluq jisimlar bolsun. Ular künler, pesillar we yillarni ayrip turushqa belge bolsun;Zeb. 136:7. 15 ular asmanlarda turup nur chiqarghuchi bolup, yer yüzige yoruqluq bersun!» déwidi, del shundaq boldi.Qan. 4:19; Yer. 31:35 16 Xuda ikki chong nur chiqarghuchi jisimni yaratti; chong nur chiqarghuchini kündüzni bashquridighan, kichik nur chiqarghuchni kéchini bashquridighan qildi. Hemde yene yultuzlarnimu yaratti. 17-18 Xuda bularni yerge yoruqluq bérip, kündüz bilen kéchini bashqurup, yoruqluq bilen qarangghuluqni ayrisun dep asmanlarning gümbizige orunlashturdi. Xuda buning yaxshi bolghanliqini kördi. 19 Shu teriqide kech bilen seher ötti, bu tötinchi kün boldi.
20 Xuda yene: «Sularda migh-migh janiwarlar bolsun, uchar-qanatlar yerning üstide, asman boshluqida uchsun» dédi.
21 Shundaq qilip Xuda sudiki chong-chong mexluqlarni, shundaqla sularda migh-migh janiwarlarni öz türliri boyiche we herxil uchar-qanatlarni öz türliri boyiche yaratti. Xuda buning yaxshi bolghanliqini kördi.«chong-chong mexluqlar» — bu söz gahi waqitlarda «ejdiha»ni bildüridu. 22 Xuda bu janliqlargha bext-beriket ata qilip: «Nesillinip, köpiyip, déngiz sulirini toldurunglar, uchar-qanatlarmu yer yüzide awusun» dédi.Yar. 8:17. 23 Shu teriqide kech bilen seher ötti, bu beshinchi kün boldi.
24 Xuda yene: «Yer janiwarlarni öz türliri boyiche chiqarsun — mal-charwilarni, ömüligüchi janiwarlarni we yawayi haywanlarni öz türliri boyiche apiride qilsun» — déwidi, del shundaq boldi. 25 Shundaq qilip Xuda yerdiki yawayi haywanlarni öz türliri boyiche, mal-charwilarni öz türliri boyiche we yer yüzide ömüligüchi barliq janiwarlarni öz türliri boyiche yaratti. Xuda buning yaxshi bolghanliqini kördi. 26 Andin Xuda: «Öz süret-obrazimizda, Bizge oxshaydighan qilip insanni yaritayli. Ular déngizdiki béliqlargha, asmandiki uchar-qanatlargha, barliq mal-charwilargha, pütkül yer yüzige we yer yüzidiki barliq ömiligüchi janiwarlargha igidarchiliq qilsun» dédi.«Xudaning süret-obrazida bolush» — bu toghruluq we «Xudagha oxshaydighan qilinish», shundaqla Xudaning bu ayette «Biz, Bizning» dégini toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.
27 Shundaq qilip, Xuda insanni Öz süret-obrazida yaratti;
Uni Özining süritide yaratti;
Ularni erkek-chishi qilip yaratti.Yar. 5:1; 9:6; 1Kor. 11:7; Ef. 4:24; Kol. 3:10.
28 Xuda ulargha bext-beriket ata qilip: «Siler nesillinip, köpiyip, yer yüzini toldurup boysundurunglar; déngizdiki béliqlar, asmandiki uchar-qanatlargha, shuningdek yer yüzide yüridighan herbir haywanlargha igidarchiliq qilinglar» dédi.Yar. 8:17; 9:1, 2, 7. 29 Andin Xuda yene: «Mana, Men pütkül yer yüzidiki uruqluq otyashlar bilen uruqluq méwe béridighan herbir derexlerni silerge ozuqluq bolsun dep berdim;Yar. 9:3; Zeb. 104:14, 15. 30 shundaqla yerdiki barliq janiwarlar bilen asmandiki barliq uchar-qanatlar we yer yüzide barliq ömiligüchilerge, yeni barliq jan-janiwarlargha ozuqluq bolsun dep barliq gül-giyahlarni berdim» déwidi, del shundaq boldi.Zeb. 104:13-14 31 Xuda yaratqanlirining hemmisige sepsélip qaridi, we mana bularning hemmisi nahayiti yaxshi bolghanidi. Shu teriqide kech bilen seher ötti, bu altinchi kün boldi.Qan. 32:4; Mar. 7:37.
 
 

1:1 «Xuda» — Ibraniy tilida «Elohim» déyilidu. Bu toghruluq «Tebirler»ni körüng. «Asmanlar» — Muqeddes Kitab boyiche üch qatlam asman bar; birinchi qat asman «atmosféra», ikkinchi qat asman «alem boshluqi», üchinchi qat asman Xudaning ershidur. Shunga «asman» köp yerlerde «asmanlar» déyilidu.

1:1 Ayup 38:4; Zeb. 33:5-6; 89:11; 136:5; Ros. 14:15; 17:24; Ibr. 11:3

1:2 «boldi» — Bezi terjimilerde «idi» yaki «turatti» dep élin’ghan. Alimlarning bu ayet üstidiki üch xil qarishi toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng. «chongqur sular» — déngiz-okyanlarni körsitidu. «qaplidi» — yaki «qaplighanidi». «lerzan perwaz qilatti» — mushu haletni ibraniy tilida «(tuxum bésiwatqan) kürük toxudek halette turidu» dep chüshünüshkimu bolidu.

1:5 «kech bilen seher» — «tunji küni»de «kech bilen seher» bolghaniken, undaqta «tunji kün» adettiki bir künni, yeni 24 saetlik bir künni körsetgen bolushi mumkin. Adette Muqeddes Kitabtiki barliq xatirilerde, shundaqla bügün’ge qeder ibraniylarda «kün»ning béshi kech yaki axsham bilen bashlinidu dégen qarash bar.

1:6 «bir boshluq» — ibraniy tilida «yéyilghan bir nerse».

1:6 Zeb. 33:6; 104:3; 136:5-6; Pend. 8:28; Yesh. 42:5; Yer. 10:12; 51:15

1:7 «sularning ayrilishi» — bu toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.

1:7 Zeb. 33:7; 136:6; Pend. 8:24; Zeb. 148:4.

1:9 Ayup 26:10; 38:8; Zeb. 24:2; 136:6.

1:14 Zeb. 136:7.

1:15 Qan. 4:19; Yer. 31:35

1:21 «chong-chong mexluqlar» — bu söz gahi waqitlarda «ejdiha»ni bildüridu.

1:22 Yar. 8:17.

1:26 «Xudaning süret-obrazida bolush» — bu toghruluq we «Xudagha oxshaydighan qilinish», shundaqla Xudaning bu ayette «Biz, Bizning» dégini toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.

1:27 Yar. 5:1; 9:6; 1Kor. 11:7; Ef. 4:24; Kol. 3:10.

1:28 Yar. 8:17; 9:1, 2, 7.

1:29 Yar. 9:3; Zeb. 104:14, 15.

1:30 Zeb. 104:13-14

1:31 Qan. 32:4; Mar. 7:37.