Muqeddes Kalam (latin yéziq) Yeshaya 42

1 Qaranglar, mana Men yöleydighan Öz qulumgha!

Jénimning xushalliqi bolghan Méning tallighinim;

Men Öz Rohimni uning wujudigha qondurimen,

Shuning bilen u ellerge höküm-heqiqetni yetküzüp béridu.□ ■

2 U ne warqirap-jarqirimaydu, ne chuqan kötürmeydu ne awazini kochilarda anglatmaydu.□

3 Taki u ghelibe bilen toghra hökümlerni chiqarghuche,

Yanjilghan qomushni sundurmaydu,

Tütep öchey dep qalghan pilikni öchürmeydu;□

4 Höküm-heqiqetni yer yüzide tiklimigüche,

U halsizlanmaydu, köngli yanmaydu;

Arallarmu uning perman-qanunini telmürüp kutidu.□

5 Asmanlarni yaritip ularni kergen,

Yer-zéminni hem uningdin chiqqanlarni yayghan,

Uningda turuwatqan xelqqe nepes,

Uning üstide méngiwatqanlargha roh bergüchi Tengri Perwerdigar mundaq deydu: —

6 Menki Perwerdigar séni heqqaniyliq bilen shuninggha chaqirghanmenki,

— Séning qolungni tutimen,

Séni qoghdap saqlaymen,

Hem séni xelqqe ehde süpitide,

Ellerge bir nur qilip bérimen;□

7 Qarighu közlerni échishqa,

Zindandin mehbuslarni,

Türmide qarangghuluq ichide olturghanlarni qutquzushqa séni ewetimen.□

8 Men Perwerdigardurmen; Méning namim shudur;

Shan-sheripimni bashqa birsige,

Manga tewe bolghan medhiyini oyma mebudlargha bermeymen.■

9 Mana, aldinqi ishlar bolsa emelge ashurulghan;

Silerge yéngi ishlarni jakarlaymen;

Ular téxi yüz bermigüche,

Men ularni silerge bayan qilimen.□

10 — Perwerdigargha yéngi naxsha éytinglar,

I déngizda yürgenler hem uning ichidiki hemme mewjudatlar,

Arallar hem ularda turghanlarmu,

Jahanning chet-chetliridin Uni medhiyilenglar!□ ■

11 Dala hem uningdiki sheherler,

Kédar qebilisidikiler turghan kentler awazini kötürsun,

Séladikiler yuqiri awazda naxsha éytsun,

Taghlarning choqqiliridin tentene qilsun!□

12 Ular Perwerdigarni ulughlisun,

Uning medhiyiliri arallardimu jakarlansun.

13 Perwerdigar palwandek chiqidu,

Batur leshkerdek otluq muhebbitini qozghaydu;

U warqiraydu, berheq shirdek hörkireydu;

Düshmenliri üstige zor küch-qudritini körsitidu.

14 — «Men ebedil’ebed sükütte turup keldim;

Jim turup özümni bésiwélip keldim;

Biraq hazir tolghiqi tutqan ayaldek inchiqlap towlaymen;

Hem hasiraymen hem ingraymen!□

15 Men taghlarni hem dönglerni chölderitimen,

Ularning hemme yéshilliqlirini qurutiwétimen;

Deryalarni arallargha aylanduruwétimen;

Kölcheklernimu qaghjiritimen.

16 Qarighularni özi bilmigen bir yol bilen apirip qoyimen,

Ularni ular bilmigen yollarda yétekleymen;

Ularning aldida qarangghuluqni nur,

Egri-toqay yerlerni tüptüz qilimen.

Men mushu ishlarni qilmay qalmaymen,

Ulardin héch waz kechmeymen.□

17 Oyma mebudlargha tayan’ghanlar,

Quyma mebudlargha: «Siler ilahlirimizdur» dégenler bolsa,

Ular yoldin yandurulmay qalmaydu,

Qattiq shermende qilinidu.■

18 — «Anglanglar, i gaslar!

Qarighular, körüsh üchün qaranglar!

19 Méning qulumdin bashqa yene kim qarighu?

Méning ewetken «elchim»din bashqa yene kim gas?

Kim Men bilen ehdileshkendek shunche qarighudu?

Kim Perwerdigarning qulidek shunche qarighudu?□

20 Sen nurghun ishlarni körgining bilen,

Biraq neziringge héch almaysen;

Uning quliqi échilghini bilen,

U anglimaydu».■

21 Perwerdigar Öz heqqaniyliqi üchün layiq kördiki,

Tewrat-qanunini ulugh hem shan-shereplik dep körsetti.□

22 Biraq shular bolsa olja élin’ghan hem bulang-talang qilin’ghan bir xelqtur;

Ularning hemmisi ora-tuzaqta tutulghan,

Gündixanilarda qamilip ghayib bolidu;

Ular gheniymet bolidu,

Héchkim qutquzmaydu;

Ular olja bolidu,

Héchkim: «Qayturup bérish!» démeydu.□

23 Biraq aranglarda kim buninggha qulaq salsun?

Kim bularni anglap kelgüsi zamanlargha köngül qoysun?□

24 Emdi kim Yaqupni olja qilghan?

Kim Israilni bulangchilargha tapshurup bergen?

Buni qilghini bolsa, biz gunah qilip kemsitken Perwerdigar emesmu?

Chünki ular Uning yollirida méngishni xalimaytti;

Yaki Uning qanunigha itaet qilmaytti.

25 Shunga U ular üstige ghezep-qehrini,

Urushning zorawanliqini töküp chüshürdi;

Bular uning etrapigha ot tutashturdi;

Biraq u tonup yetmidi;

Bular uni köydürdi, biraq u héch sawaq almidi.

□42:1 «Öz qulum , yeni Perwerdigarning quli» — shübhisizki, Xudaning «yat eller»ge béghishlighan, ularni butperesliktin qutquzidighan jawabidur. Mushu ayettiki «Qaranglar, mana...» dégenni, 41-bab 29-ayettiki «Jawab bergüdek héchkim yoq» qatarliqlar bilen sélishturushimiz kérek. Qarighanda, Xuda tallighan mushu mulayim, muhebbetlik kishi el-yurtlargha Xudaning sözini élip kélidu. «U ellerge höküm-heqiqet yetküzüp béridu» — «höküm-heqiqet» (ibraniy tilida «mishpat») élip bérish» dégenlik bolup, üch menini öz ichige alidu: — (1) yuqiriqi 41-babtiki (Xuda butlar bilen muhakime qilghan) «sot»tiki «höküm-heqiqet», yeni «Xuda dégen tirik hem birdur, butlar yoqtin bolghan nerse» dégen heqiqetni élip kélishtin ibaret. Heqiqetsizler heqiqetke érishidu; (2) Xudaning «heqqaniy qul»i Xudaning adil qanun-permanlirining xewirini yetküzüp, chüshendürüp béridu; (3) xataliqni tüzitish, uwal bolghanlargha adaletni yürgüzidu.

■42:1 Yesh. 11:2; Mat. 3:17; 17:5; Yuh. 3:34; Ef. 1:6

□42:2 «U ne warqirap-jarqirimaydu, ne chuqan kötürmeydu ne awazini kochilarda anglatmaydu» — buning menisi, belkim «U dawrang salmaydu», «U öz-özini élan qilmaydu».

□42:3 «toghra hökümler» — yaki «höküm-heqiqet» toghruluq 42:1diki izahatni körüng.

□42:4 «U halsizlanmaydu, köngli yanmaydu...» — «halsizlanmaydu» we «köngli yanmaydu» dégen sözler ibraniy tilida 3-ayettiki «tütep öchey dep qalghan» hem «yanjilghan» dégenler bilen yiltizdashtur. «arallarmu uning perman-qanunini telmürüp kutidu» — hazir (Yeshaya kitabidiki mushu yergiche) «Perwerdigarning quli» toghruluq shundaq xewirimiz bar: — (1) Xuda uni pеwqul’adde yaxshi köridu, uningdin zor xushalliq alidu. (2) Xudaning Rohi uning üstige kélip turidu. (3) U talash-tartish qilmaydighan, kemter, kichik péilliq adem bolidu. (4) U intayin mulayim adem bolup, hetta «ümid yoq» bolghudek «yanjilghan qomush» yaki «tütep öchey dep qalghan pilik»kimu méhir-shepqet körsitidu. (5) U dunyagha kelgende, Xudaning heqiqetlirini, toghra hökümlirini pütün dunyagha yetküzmigüche hergiz yoldin yanmaydu. (6) Pütün dunya, hetta eng chet jaylardikiler uninggha ümid baghlap, uning söz-hökümlirige teshna bolidu.

□42:6 «Hem séni xelqqe ehde süpitide, ellerge bir nur qilip bérimen» — «xelq» Tewratta adette Israilni körsitidu, «eller» «Israildin bashqa xelqler»ni, «Yehudiy emesler»ni körsitidu.

□42:7 «Qarighu közlerni échishqa, zindandin mehbuslarni, türmide qarangghuluq ichide olturghanlarni qutquzushqa séni ewetimen» — bu ayetlerdin «Perwerdigarning quli» toghrisida shularnimu körümizki: — (7) U Xudaning zor yardimige ige bolidu; (8) undaq qilghanda uning özi bir «ehde» bolidu hem özi «nur» bolidu. (9) Bu ehdining mezmuni bolsa (5-ayet Xudaning dunyadiki barliq xelqlerning ghémide bolghanliqini körsetkendek) xelqlerning közlirini échip ularni erkinlikke chiqirishtin ibaret bolidu. (10) Xuda uni (Mesihni) ehde süpitide jahandiki barliq xelqqe hediye qilghandek «béridu».

■42:8 Yesh. 48:11

□42:9 «Mana, aldinqi ishlar bolsa emelge ashurulghan; silerge yéngi ishlarni jakarlaymen...» — «aldinqi ishlar» belkim 41-bab, 1-4-ayettiki, «tajawuzchi»ning ishlirini körsitishi mumkin. «Yéngi ishlar» bolsa Perwerdigarning heqqaniy quli» toghruluqtur. «Tajawuzchi» we «Perwerdigarning quli»ni sélishtursaq, tajawuzchi weyranchiliq qilidu, el-yurtlar uningdin qorqup patiparaq bolup kétidu, butpereslik téximu küchiyidu; «Perwerdigarning quli» bolsa xeqlerge rehim qilidu, ademni saqaytidu, el-yurtlarni, yeni «yat eller»ni Xudagha qaritip uning nurigha yétekleydu.

□42:10 «déngizda yürgenler» — ibraniy tilida «déngizgha chüshkenler» — «Zeb.» 107:23ni körüng.

■42:10 Zeb. 33:3

□42:11 «Kédar qebilisidikiler... Séladikiler...» — «Kédar qebilisi» ereblerning bir qebilisi idi. «Séla» bolsa Édomning bir shehiri (Séla qoram tash üstige sélin’ghan — menisi «qoram tash»). Yuqiriqi 34-babta déyilgendek, Édom Xudaning sözige qarshi turghini bilen, Édomdin Xudagha towa qilip heqiqiy ibadet qilidighanlar bolidu.

□42:14 «Men ebedil’ebed sükütte turup keldim; jim turup özümni bésiwélip keldim; biraq hazir tolghiqi tutqan ayaldek inchiqlap towlaymen; hem hasiraymen hem ingraymen!» — «yéngi ishlar» yeni Uning «heqqaniy quli»ning dunyagha kélishi, shundaqla nurghun ademlerni gunahlirining asaretliridin qutquzushni öz ichige alidu. Xuda bu «yéngi ishlar»ni emelge ashurush üchün, hamilidar ayalning tolghiqi tutqandek bolidu (10-17-ayetler toluq bir bölümdur). Démisekmu, mushu «yéngi ishlar» Xudagha nisbeten pütkül alemdin muhimdek turidu; chünki U asman-zéminni bir söz bilenla yaratqan; biraq mushu ishlarni U teshnaliq bilen uzun, yeni ebedil’ebed kütüp kelgen hem ularni tughdurush üchün éghir japa hem azab tartqandek qilidu. Mushu intayin sirliq ishtur! «hem hasiraymen hem ingraymen» — ikki ishning teng qilinidighanliqini bildüridu.

□42:16 «Qarighularni özi bilmigen bir yol bilen apirip qoyimen... Men mushu ishlarni qilmay qalmaymen, Ulardin héch waz kechmeymen» — 15- we 16-ayetke qarighanda, «yéngi ishlar» dunyagha kelgende, bezi kishler üchün azabliq bolidu; yer-zémin astin-üstün bolup kétidu; shuning bilen teng Xuda bashqa birnechche «qarighular» (belkim, gunahini, jümlidin butpereslikni tonup yétidighanlar) üchün mohtajlirini teminleydighan mexsus sharaitlarni yaritip béridu.

■42:17 Zeb. 97:7; Yesh. 1:29; 44:11; 45:16

□42:19 «men bilen ehdileshkendek» — yaki «Men bilen inaq qilin’ghandek». «...Kim Men bilen ehdileshkendek shunche qarighudu? Kim Perwerdigarning qulidek shunche qarighudu?» — bir soal tughuliduki, mushu ayette déyilgen «Méning qulum» yuqiriqi «xushalliqim bolghan qulum»mu yaki bashqisimu? Tézla körimizki, u emes, belki Israilning özi bolidu (mesilen, 22-ayetni körüng). Xuda 18-ayette, Özi teripidin saqaytilghan (16-ayet), esli butperes «qarighu» bolghan el-yurtlarni («yat ellerni») özining «qarighu» xelqini, yeni Israilni nezirige élishqa chaqiridu. Démek, Israil teripidin kemsitilip «qarighu» dep hésablan’ghanlar köreleydighan bolidu, biraq (peyghemberler arqiliq) Xudaning nurini qobul qilghan Israillar bolsa, asiyliq qilip qarighu bolup qaldi.

■42:20 Rim. 2:2-11

□42:21 «Perwerdigar Öz heqqaniyliqi üchün layiq kördiki, Tewrat-qanunini ulugh hem shan-shereplik dep körsetti» — Xuda Israilgha Musa peyghember arqiliq muqeddes qanun-permanni bergen. Shunga ular butpereslikke tolghan dunya arisida birdinbir Xudagha ibadet qilidighan xelq bolup, zor imtiyazgha érishkenidi. Xudaning meqsiti, ular arqiliq «Méning qulum» hem «ülge» süpitide, mushu nurini pütkül dunyagha yetküzmekchi. Biraq Israillar Uning shu meqsitini héch etiwarlimay, köp jehettin Uningdin yüz örigen.

□42:22 «Biraq shular bolsa olja élin’ghan hem bulang-talang qilin’ghan bir xelqtur... ular olja bolidu, héchkim: «Qayturup bérish!» démeydu» — eger Israil Xudaning sözige kirgen bolsa, nurghun eller ulargha béqindi bolatti. Biraq Uning sözige kirmigendin kéyin, ehwali del uning eksi boldi.

□42:23 «Biraq aranglarda kim buninggha qulaq salsun? Kim ... köngül qoysun?» — mushu gepke qarighanda, hetta Xudaning terbiyilik jazasi béshigha chüshkendin kéyinmu anglighuchi quliqi, köridighan közliri barlar yenila az bolsa kérek.