3
Axir zaman
Emma shunimu bilginki, axir zamanlarda éghir künler bolidu.«Emma shunimu bilginki, axir zamanlarda éghir künler bolidu» — «éghir künler» grék tilida yene «xeterlik künler»nimu bildüridu.  1Tim. 4:1; 2Pét. 2:3; Yeh. 18. U chaghdiki insanlar özinila oylaydighan, pulperes, menmenchi, hakawur, kupurluq qilidighan, ata-anisining sözini tingshimaydighan, tuzkor, iplas, köyümsiz, kechürümsiz, töhmetxor, özini tutalmaydighan, wehshiy, xeyr-saxawetlikke düshmen, satqun, telwe, shöhretperes, huzur-halawetni Xudadin yaxshi köridighan, sirtqi qiyapette ixlasmen boluwélip, emeliyette ixlasmenlikning qudritini inkar qilidighan bolidu. Bundaqlardin yiraq tur.«...sirtqi qiyapette ixlasmen boluwélip, emeliyette ixlasmenlikning qudritini inkar qilidighan bolidu. Bundaqlardin yiraq tur» — 1-5-ayetler toghruluq «qoshumche söz»imizde qisqiche toxtilimiz.  Mat. 18:17; Rim. 16:17; 2Tés. 3:6; Tit. 3:10; 2Yuh. 10. Chünki ularning arisidiki beziler öymu-öy soqunup kirip, gunahlar bilen bésilghan, herxil shehwet-heweslerning quli bolup qalghan nadan ayallarni azdurup özige esir qilidu.«herxil shehwet-heweslerning quli bolup qalghan nadan ayallar...» — yaki «herxil shehwet-heweslerning quli bolup qalghan ajiz ayallar...».  Mat. 23:14; Tit. 1:11. Bundaq ayallar daim telim alsimu, hergiz heqiqetni tonup yételmeydu. Emdi Yannis bilen Yambris Musa peyghemberge qandaq qarshi chiqqan bolsa, bu azdurghuchilarmu heqiqetke shundaq qarshi chiqidu. Ular zéhin-köngülliri chirigen, étiqad jehette dashqal dep ispatlan’ghan kishilerdur.«Emdi Yannis bilen Yambris Musa peyghemberge qandaq qarshi chiqqan bolsa, bu azdurghuchilarmu heqiqetke shundaq qarshi chiqidu» — «Mis.» 7:11, 22, 8:7, 18ni körüng. Israillar Misirdin chiqishtin burun, Misir padishahining séhirgerliri Musa peyghemberge qarshi turghan. Ularning isimliri (Yannis bilen Yambris) Tewratta déyilgen emes, belki Yehudiylarning bashqa tarixiy kitablirida tépilidu.  Mis. 7:11. Lékin emdi ular bu yolda algha ilgiriliyelmeydu; chünki Yannis bilen Yambrisning hamaqetliki ochuq körün’gendek, bularningmu hemmige körünidu.
 
Pawlusning wesiyetliri; ögen’genliringde dawamliq mangghin
10-11 Lékin sen bolsang méning telimim, yürüsh-turushum, meqset-iradilirim, ishench-étiqadim, sewr-taqitim, méhir-muhebbitim, chidamliqim, men uchrighan ziyankeshlikler we azab-oqubetlerge, jümlidin Antakya, Koniya we Listra sheherliride yüz bergenlerge tolimu köngül bölüp kelding, shundaqla men berdashliq bergen shunche ziyankeshliklerdin toluq xewiring bar; Reb ularning hemmisidin méni qutquzdi. «jümlidin Antakya, Koniya we Listra sheherliride yüz bergenlerge tolimu köngül bölüp kelding...» — «Antakya, Koniya we Listra sheherliride yüz bergenler»: — bu bir-birige yéqin üch yurtta bolghan weqeler toghruluq melumatlar «Ros.» 13-14-babta tépilidu. Timotiy özi Listraliq idi; Pawlus duch kelgen bu ziyankeshlikler Timotiyning Mesihge étiqad qilishigha tesir qilghan bolushi mumkin idi.  Zeb. 34:19; Ros. 13:50; 14:19; 2Kor. 1:10. 12 Derweqe, Mesih Eysada ixlasmen hayat kechürüshke irade tikligenlerning hemmisi ziyankeshlikke uchraydu. Mat. 16:24; Luqa 24:26; Yuh. 17:14; Ros. 14:22; 1Tés. 3:3. 13 Lékin rezil ademler we ézitqu-kazzaplar beribir bashqilarnimu aldap, özimu aldinip, barghanséri esebiylishidu. 14 Lékin sen bolsang, ögen’gen we toluq ishendürülgen heqiqetlerde ching tur; chünki bularni kimdin ögen’genlikingni bilisen, «chünki bularni kimdin ögen’genlikingni bilisen» — bezi kona köchürmilerde «kimler» dep déyilidu. Lékin bizningche «kim» dep oqush toghra, chünki Pawlus bu ayetlerde özining ülge bolghanliqi toghruluq köp sözleydu. Töwendiki 15-ayette u bashqa kishiler (Timotiyning chong ana we anisi)ning tesirini tilgha alidu. 15 hemde baliliq chaghliringdin tartipla muqeddes yazmilarni bilip kelding; bularning sanga Mesih Eysagha baghlan’ghan étiqad arqiliq bolghan nijat toghruluq séni dana qilalaydighanliqini bilisen. 16 Pütkül muqeddes yazmilarning hemmisi Xudaning Rohining yolyoruq-ilhami bilen yézilghan bolup, u telim bérish, tenbih bérish, xataliqlarni tüzitish we kishilerni heqqaniyet yoligha bashlashqa paydiliqtur. «Pütkül muqeddes yazmilarning hemmisi Xudaning Rohining yolyoruq-ilhami bilen yézilghan bolup...» — grék tilida «pütkül muqeddes yazmilarning hemmisi» dégen ibare yazmilardiki herbir söz-ayetning Xudadin kelgenlikini tekitleydu.
«Xudaning Rohining yolyoruq-ilhami bilen yézilghan» grék tilida «Xuda nepisi bilen kirgüzüp yézilghan» dégen shekilde ipadilinidu. Grék tilida hem ibraniy tilida «Roh» we «nepes» bir söz.
  2Pét. 1:21. 17 Bular arqiliq Xudaning adimi toluq qorallinip, barliq yaxshi emellerni qilishqa teyyar bolalaydu.
 
 

3:1 «Emma shunimu bilginki, axir zamanlarda éghir künler bolidu» — «éghir künler» grék tilida yene «xeterlik künler»nimu bildüridu.

3:1 1Tim. 4:1; 2Pét. 2:3; Yeh. 18.

3:5 «...sirtqi qiyapette ixlasmen boluwélip, emeliyette ixlasmenlikning qudritini inkar qilidighan bolidu. Bundaqlardin yiraq tur» — 1-5-ayetler toghruluq «qoshumche söz»imizde qisqiche toxtilimiz.

3:5 Mat. 18:17; Rim. 16:17; 2Tés. 3:6; Tit. 3:10; 2Yuh. 10.

3:6 «herxil shehwet-heweslerning quli bolup qalghan nadan ayallar...» — yaki «herxil shehwet-heweslerning quli bolup qalghan ajiz ayallar...».

3:6 Mat. 23:14; Tit. 1:11.

3:8 «Emdi Yannis bilen Yambris Musa peyghemberge qandaq qarshi chiqqan bolsa, bu azdurghuchilarmu heqiqetke shundaq qarshi chiqidu» — «Mis.» 7:11, 22, 8:7, 18ni körüng. Israillar Misirdin chiqishtin burun, Misir padishahining séhirgerliri Musa peyghemberge qarshi turghan. Ularning isimliri (Yannis bilen Yambris) Tewratta déyilgen emes, belki Yehudiylarning bashqa tarixiy kitablirida tépilidu.

3:8 Mis. 7:11.

3:10-11 «jümlidin Antakya, Koniya we Listra sheherliride yüz bergenlerge tolimu köngül bölüp kelding...» — «Antakya, Koniya we Listra sheherliride yüz bergenler»: — bu bir-birige yéqin üch yurtta bolghan weqeler toghruluq melumatlar «Ros.» 13-14-babta tépilidu. Timotiy özi Listraliq idi; Pawlus duch kelgen bu ziyankeshlikler Timotiyning Mesihge étiqad qilishigha tesir qilghan bolushi mumkin idi.

3:10-11 Zeb. 34:19; Ros. 13:50; 14:19; 2Kor. 1:10.

3:12 Mat. 16:24; Luqa 24:26; Yuh. 17:14; Ros. 14:22; 1Tés. 3:3.

3:14 «chünki bularni kimdin ögen’genlikingni bilisen» — bezi kona köchürmilerde «kimler» dep déyilidu. Lékin bizningche «kim» dep oqush toghra, chünki Pawlus bu ayetlerde özining ülge bolghanliqi toghruluq köp sözleydu. Töwendiki 15-ayette u bashqa kishiler (Timotiyning chong ana we anisi)ning tesirini tilgha alidu.

3:16 «Pütkül muqeddes yazmilarning hemmisi Xudaning Rohining yolyoruq-ilhami bilen yézilghan bolup...» — grék tilida «pütkül muqeddes yazmilarning hemmisi» dégen ibare yazmilardiki herbir söz-ayetning Xudadin kelgenlikini tekitleydu. «Xudaning Rohining yolyoruq-ilhami bilen yézilghan» grék tilida «Xuda nepisi bilen kirgüzüp yézilghan» dégen shekilde ipadilinidu. Grék tilida hem ibraniy tilida «Roh» we «nepes» bir söz.

3:16 2Pét. 1:21.